Αναζητώντας τους «Ιχνευτές» του σήμερα

Οι πρώτες μέρες της ζωής του ανθρώπου χαρακτηρίζονται από δύο αισθήσεις: την όσφρηση και την ακοή. Η όραση είναι ακόμη σε ένα πρόωρο στάδιο, καθώς το άτομο μπορεί να αντιληφθεί πρόσωπα και αντικείμενα, τα οποία βρίσκονται πολύ κοντά του. Τα πρώτα αρώματα και οι ήχοι, στρεφόμενοι, κυρίως, γύρω από την ύπαρξη της μητέρας, διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην καθημερινότητά του, αλλά και στην ενήλικη ζωή, καθώς είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι με διάφορες αναμνήσεις.

Κάποια στιγμή, οι απλοί ήχοι υποχωρούν και δίδουν τη θέση τους στην μουσική.Ένας νέος κόσμος ανοίγεται μπροστά του, γύρω από νότες και πεντάγραμμα, γύρω από όργανα και συνθέσεις. Η μαγεία, την οποία εκπνέει ο νέος αυτός δημιουργικός τομέας της ζωής του, ξετυλίγεται στο σατυρικό δράμα «Ιχνευταί» του Σοφοκλή, σε σκηνοθεσία Μιχαήλ Μαρμαρινού.

Η υπόθεση

«Οι Ιχνευταί» ή «Ιχνευταί Σάτυροι» αποτελούν ένα από τα λίγα σατυρικά δράματα, τα οποία σώζονται ως σήμερα. Το εν λόγω έργο είναι αποσπασματικό, ευρισκόμενο σε παπύρους της Οξυρρύγχου. Χρονολογείται το 5^ο π.Χ. αιώνα, αλλά λοιπές πληροφορίες δεν είναι γνωστές.

Πιάνοντας το νήμα της ιστορίας από την αρχή, ο θεός Απόλλωνας είχε αφήσει τα βόδια του να βοσκήσουν στην Πιερία και τα έχασε. Μέσα στην απελπισία, απευθύνθηκε στους Σάτυρους και στον Σιληνό, υποσχόμενος χρυσάφι και την ελευθερία τους. Αμέσως, ξεκίνησαν την έρευνα στη γη του Πέλοπα, αλλά τα ίχνη των βοδιών τους οδήγησαν στην Αρκαδία.

Εκεί, στο όρος Κυλλήνη, οι Σάτυροι γίνονται μάρτυρες της γέννησης μιας πανέμορφης μελωδίας, η οποία αντιλαλεί σε όλο το βουνό. Η νύμφη τους αποκαλύπτει ότι γεννήθηκε ένα θεϊκό τέκνο, παιδί του Δία και της Μαίας, ο Ερμής, που δημιούργησε τη λύρα. Το σωζόμενο κείμενο τελειώνει με την εμφάνιση του Ερμή μπρος στους Ιχνευτές Σατύρους. Βεβαίως, η παράσταση δεν περιορίζεται σε αυτό, αλλά ακολουθεί μια πορεία αρμονική και ενδιαφέρουσα ως το τέλος.

Η μουσική αποτελεί κατ’ αυτόν τον τρόπο μια θεία δημιουργία, την οποία – εντός αυτού του έργου – δεν έχει διδαχθεί ο άνθρωπος, καθώς καμία ανθρώπινη οντότητα δεν εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της ιστορίας.

Το πλέξιμο του σωζόμενου κειμένου με το τέλος, το οποίο μπορεί να ξεπερνούσε και τον συλλογισμό του Σοφοκλή, είχε ως αποτέλεσμα μια παράσταση με όμορφη ροή και ενδιαφέρον. Το παιχνιδιάρικο και ανάλαφρο στοιχείο, που χαρακτηρίζει τους Σατύρους, καθίσταται σαφές και γοητευτικό εντός του αρχαίου θεάτρου, τελόν σε πλήρη αρμονία με το συγκλονιστικό τοπίο της Επιδαύρου.

Η απόδοση

Το ασύμμετρο σκηνικό αντιτίθεται με την αυστηρή δομή του αρχαίου θεάτρου, σηματοδοτώντας τη μετάβαση από το παρελθόν στο παρόν. Επίσης, η εγγύτητα του σκηνικού με τη φύση ταυτίζεται με την προσέγγιση του κειμένου, ότι ο πολιτισμός γεννάται από τα σπλάχνα αυτής.

Ιδιαίτερη μνεία αξίζει στον Χορό των Σατύρων (Λάμπρος Γραμματικός, Adrian Frieling, Αλεξάνδρα Καζάζου, Τάσος Καραχάλιος, Χρήστος Κραγιόπουλος, Άγγελος Νεράντζης, Ηλέκτρα Νικολούζου, Μάνος Πετράκης, Θεοδώρα Τζήμου, Ανδρομάχη Φουντουλίδου). Η εμφάνισή του, οι αρμονικές κινήσεις του και η μουσικότητα αυτού ενσαρκώνουν με μεγάλη επιτυχία το κοπάδι των μυθικών εκείνων πλασμάτων, δίνοντας την εντύπωση ότι περπατούν πάνω σε σύννεφα και όχι επί της γης.

Ο Χάρης Φραγκούλης, ως Απόλλων, αποτύπωσε την απόγνωση και το άγχος του θεού σε όλο του το μεγαλείο, όπως και την έντονη αναζήτηση των βοδιών σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Ο Σταμάτης Κραουνάκης (Σιληνός) και η Αμαλία Μουτούση (Κυλλήνη) ανταποκρίθηκαν υπέρ το δέον στις προσδοκίες του κοινού, δίνοντας πνοή σε δύο πρόσωπα με καίριο ρόλο για την πορεία της υπόθεσης. Τέλος, ο Steven Katona, ως Ερμής, εντυπωσίασε με τη λυρικότητα της φωνής του και γοήτευσε τα πλήθη.

Οι μουσικοί (Μενέλαος Μωραΐτης, Σπύρος Βέργης, Δημήτρης Αλεξανδράκης, Λεωνίδας Παλαμιώτης), καθήμενοι ανάμεσα στους θεατές συνόδευσαν με έναν απερίγραπτο τρόπο τα δρώμενα καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης, συνδυάζοντας τις νότες με τα συναισθήματα και τις καταστάσεις.

Κλείνοντας,

Σε δύο στίχους συνοψίσθηκε η φιλοσοφική πεμπτουσία του έργου. Κατά την συνομιλία του με τον Σιληνό, ο Απόλλωνας, πέραν του χρυσού στέμματος, του προσφέρει την ελευθερία, τόσο του ίδιου, όσο και των λοιπών Σατύρων, αποκρινόμενος στην έκπληξη του Σιληνού «Υπάρχει πιο μεγάλο;». Και πράγματι, δεν υπάρχει σπουδαιότερο αγαθό και δώρο για ένα ον από την ελευθερία του. Η μία ανάσα που χωρίζει τον άνθρωπο από την ελευθερία μπορεί να φαντάζει αιώνας, αλλά η στιγμή απόκτησης αυτής της ιδέας είναι ανεκτίμητη και μη συγκρίσιμη με κανένα άλλο υλικό ή άυλο αγαθό.

Λίγους στίχους αργότερα, ο Απόλλωνας προσπαθεί να παίξει στη λύρα του Ερμή τη μαγευτική μελωδία, αλλά αποτυγχάνει. Γιατί «τα αγαθά κόποις κτώνται» και η εξάσκηση, συνοδευόμενη από την υπομονή και την επιμονή, είναι θεμελιώδη στοιχεία, όχι μόνο για την μουσική παιδεία, αλλά και για όλη τη ζωή του ατόμου.

Ένα τεράστιο ευχαριστώ, λοιπόν, για την υπέροχη παράσταση που προσέφεραν, εντός των δύσκολων συνθηκών που βιώνει ο χώρος του πολιτισμού το τελευταίο χρονικό διάστημα.