Μία μεγάλη και πολλά υποσχόμενη αγορά έχει ανοίξει ήδη στη χώρα μας και αναμένεται να φτάσει το 1-1,5 δις ευρώ τα επόμενα χρόνια. Είναι φανερό ότι οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης έχουν κατανοήσει τα πολλαπλά οφέλη που προκύπτουν από την αλλαγή του παλαιού τύπου – συμβατικού φωτισμού και το επόμενο διάστημα αναμένεται η προκήρυξη πολλών διαγωνισμών για την εγκατάσταση «έξυπνων» οδοφωτιστικών LED. Οι περισσότεροι Δήμοι βρίσκονται σε διαδικασία ωρίμανσης, δημοπράτησης ή υλοποίησης τέτοιων έργων με την συντριπτική πλειοψηφία να κατευθύνεται στην προκήρυξη αυτών μέσω Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ) και Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).
Ποιες είναι όμως οι άλλες επιλογές και γιατί εν τέλει οι τοπικοί άρχοντες καταλήγουν και προτιμούν τη μέθοδο των ΣΕΑ/ΣΔΙΤ;
Για την περάτωση τέτοιων μεγάλων έργων οι επιλογές ενός Δήμου γενικότερα είναι τρείς. Η πρώτη είναι η αυτοχρηματοδότηση, δηλαδή η εξ ολοκλήρου κάλυψη του έργου από ίδιους πόρους, πράγμα που σημαίνει ότι ο Δήμος θα κληθεί να δεσμεύσει στο προϋπολογισμό του ένα ποσό που μπορεί να ανέλθει σε 7, 8 ή και περισσότερα εκατομμύρια ευρώ. Η δυσκολία αυτής της οδού γίνεται πλέον αισθητή αν σκεφτεί κανείς ότι ένα τόσο μεγάλο ποσό μπορεί να αποτελεί ολόκληρο το τεχνικό πρόγραμμα ενός Δήμου. Επομένως η λύση της αυτοχρηματοδότησης κατά βάση δεν υιοθετείται, εκτός και αν κάποια δημοτική αρχή επιλέξει εντός ενός ημερολογιακού έτους να πραγματοποιήσει μόνο αυτό το έργο και τίποτα άλλο. Η δεύτερη εναλλακτική είναι ο δανεισμός. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου οι Δήμοι προσφεύγουν στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, ώστε να εξασφαλίσουν τα αναγκαία κεφάλαια μιας επένδυσης. Φυσικά σε αυτή την περίπτωση, με τον δανεισμό ενός τόσο μεγάλου ποσού, αφενός η δημοτική αρχή εξαντλεί την πιστοληπτική της ικανότητα, μέχρις ότου το χρέος αποπληρωθεί, αφετέρου καλείται να αποδίδει επιπλέον και ένα ποσοστό της τάξεως του 3, 4 ή ακόμη και 5 % το χρόνο ως τόκο, ανεβάζοντας τελικώς το κόστος του έργου. Η τρίτη προσέγγιση που αξιολογείται και ως η πλέον συμφέρουσα από οικονομική άποψη για τους Δήμους είναι η μέθοδος Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ) και Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ). Με τη μέθοδο των ΣΕΑ/ΣΔΙΤ, ο ιδιώτης αναλαμβάνει το 100% της αρχικής επένδυσης και του ρίσκου, και αποπληρώνεται σταδιακά σε βάθος 12ετίας λαμβάνοντας μέρος της εξοικονόμησης ενέργειας που επιτυγχάνει. Ταυτόχρονα, αφήνει στο Δήμο ένα εγγυημένο κέρδος από την εξοικονόμηση ενέργειας με παράλληλη 12ετή απαλλαγή του από τα έξοδα συντήρησης τα οποία, επίσης, περνάνε στην ευθύνη του ιδιώτη. Εάν, για παράδειγμα, τα φωτιστικά δρόμου ενός Δήμου καταναλώνουν 1 εκατομμύριο ευρώ ρεύμα ετησίως, και αυτό το ποσό πρόκειται να μειωθεί μετά την αντικατάσταση κατά 70% , ήτοι 700.000 ευρώ το χρόνο, τότε ο εν δυνάμει προϋπολογισμός αυτόματα ανέρχεται σε 700 χιλιάδες Χ 12 έτη, ήτοι 8,4 εκατομμύρια ευρώ. Η ιδιωτική εταιρεία που κατεβαίνει στο διαγωνισμό του Δήμου, καλείται στην προσφορά της να διαμοιράζεται αυτό το όφελος (υπό μορφή έκπτωσης) με το Δήμο. Το μέγεθος της έκπτωσης καθορίζει το αναλογούν κέρδος του Δήμου. Λόγω του υψηλού ανταγωνισμού και της προσπάθειας μεγάλων εταιρειών να πάρουν ένα «κομμάτι της πίτας» αυτής της αγοράς, που, όπως προαναφέρθηκε, αναμένεται να ξεπεράσει σε τζίρο το 1 δις ευρώ την επόμενη πενταετία, έχουν καθιερωθεί υψηλά ποσοστά οφέλους για τους Δήμους. Στην Ευρωπαϊκή αγορά, το όφελος του Δήμου κυμαίνεται, συνήθως, μεταξύ 5% – 15%, ενώ στην Ελληνική αγορά, σε πολλές περιπτώσεις, το όφελος ήδη ξεπερνά το 20%! Σε αυτό το όφελος πρέπει να προστεθεί και το κέρδος που προκύπτει από την 12ετή απαλλαγή του Δήμου από την αγορά φωτιστικών/λαμπτήρων και αναλωσίμων, αλλά και τις εργασίες συντήρησης για 12 έτη, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις είναι κάποια εκατομμύρια ευρώ! Επιπρόσθετη αξία αποτελεί και το όφελος από την εκμετάλλευση των υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας των Smart Cities (συστήματα έξυπνων κάδων αποκομιδής απορριμμάτων, έξυπνα Parkings, κλπ.).
Αυτό το win-win μοντέλο Σύμβασης φαίνεται να κερδίζει έδαφος έναντι των κλασικών έργων, τύπου προμήθειας. Η έλλειψη αρχικού κεφαλαίου της επένδυσης από πλευράς Δημοτικών Αρχών, η απροθυμία τους να επιβαρύνουν τους ισολογισμούς τους με δάνεια εκατομμυρίων, έχοντας το ρίσκο της έντοκης αποπληρωμής, καθώς και τα μεγάλα έξοδα συντήρησης, σε συνδυασμό με την έλλειψη του εξειδικευμένου τεχνικού προσωπικού για τον αποτελεσματικό χειρισμό και την λειτουργία εφαρμογών τηλεδιαχείρισης και smart cities, είναι οι βασικοί λόγοι που οι Δήμοι προτιμούν τις ΣΕΑ και ΣΔΙΤ.
Aυτά τα δεδομένα δείχνουν ότι αρχίζει πλέον και δημιουργείται μία μεγάλη αγορά αξιώσεων και κυρίως κεφαλαιακής επάρκειας. Βέβαια, εννοείται ότι κάποια συμφέροντα που θίγονται από αυτή την εξέλιξη και συνεχίζουν να επιθυμούν τα συγκεκριμένα έργα να δημοπρατούνται υπό μορφή απλής προμήθειας, προσπαθούν να εκμεταλλευθούν με κάθε ευκαιρία την εκάστοτε πολιτική αντιπαράθεση των δημοτικών αρχών, με σκοπό να κάμψουν τη δυναμική εξέλιξη αυτής της αγοράς. Η δυνατότητα που δίνει ο νόμος για προσφυγή των ενδιαφερόμενων κατά τυχόν κακών πρακτικών κατά την διαγωνιστική διαδικασία, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού μεταξύ των εταιρειών, αποτελεί την εγγύηση της σωστής ρύθμισης και ανάπτυξης της αγοράς και δίνει σαφή απάντηση σε αυτούς που συκοφαντούν την αγορά ΣΕΑ/ΣΔΙΤ και που θέλουν την Ελλάδα να παραμείνει στο χθες!
