Εμβόλια κατά του COVID-19: αγώνας ταχύτητας με έπαθλο το κέρδος ή την ανοσία;

Μερικούς μήνες μετά την εξάπλωση του νέου κορωνοϊού SARS-CoV-2, μετριούνται χιλιάδες νεκροί σε ολόκληρο τον κόσμο, φτάνοντας τους 870.000 τον προηγούμενο μήνα. Παρά τα σκληρά μέτρα που εφαρμόστηκαν για τον περιορισμό της διασποράς, τα κρούσματα συνεχίζουν να αυξάνονται δραματικά. Όντας βαθιά ταλαιπωρημένη πια, η διεθνής κοινότητα, έχει εναποθέσει τις ελπίδες της για την επιστροφή στην κανονικότητα, όπως την ήξερε και που τόσο πολύ της λείπει, στην κυκλοφορία εμβολίων κατά του νέου ιού. Έτσι, επιστήμονες σε όλο τον κόσμο εργάζονται νυχθημερόν με ένα μόνο σκοπό: την ανοσοποίηση της αγέλης. Ωστόσο, τι είναι αυτό που έχει περισσότερη αξία σχετικά με την προσπάθεια αυτή;

Αρχικά, πολλοί αναρωτιούνται γιατί το ενδιαφέρον έχει επικεντρωθεί στο εμβόλιο και όχι στη δημιουργία φαρμάκων για τη θεραπεία των ήδη νοσούντων. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η ανοσοποίηση είναι βασικό «συστατικό» της πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης και αναμφισβήτητο ανθρώπινο δικαίωμα. Τα εμβόλια είναι κρίσιμα για την πρόληψη και τον αποτελεσματικό έλεγχο των επιδημικών μολυσματικών ασθενειών. Και γιατί τα εμβόλια;

Ένα εμβόλιο είναι ένα βιολογικό παρασκεύασμα που βοηθά το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίσει και να καταπολεμήσει μία ξένη, συνήθως βλαβερή ουσία (συγκεκριμένους παθογόνους μικροοργανισμούς, όπως έναν ιό ή βακτήριο) με την οποία δεν έχει έρθει σε επαφή προηγουμένως. Ανάλογα με την τεχνολογία ανάπτυξης του εμβολίου, περιέχει, εκτός από ανοσοενισχυτικές ουσίες, βιοσυμπλέγματα κ.α., είτε γονίδια του ιού είτε πρωτεΐνες του ή ακόμα και τον ίδιο τον ιό, αρκετά εξασθενημένο με στόχο την πρόκληση ανοσοβιολογικής απόκρισης. Κατ’ αυτήν, παράγονται από τα Β – λεμφοκύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, αντισώματα, πρωτεϊνικά μόρια που αναγνωρίζουν ένα τμήμα της ξένης ουσίας (αντιγόνο) και την ακινητοποιούν.

Παράλληλα, παράγονται κύτταρα μνήμης που διατηρούνται στο σώμα μετά την πρώτη έκθεση και εξασφαλίζουν την ταχύτερη ανταπόκριση του οργανισμού σε μία μελλοντική έκθεση. Συνεπώς, τα αντισώματα που παράγονται, μετά τη χορήγηση κατάλληλου εμβολίου, συνεισφέρουν σημαντικά στην ανοσία του οργανισμού αφενός, με την παρεμπόδιση της εισόδου των αντιγόνων στα κύτταρα – στόχους και την απομάκρυνσή τους, αφετέρου με την ταχύτερη ενεργοποίηση – σηματοδότηση άλλων ανοσολογικών αποκρίσεων καταστροφής παθογόνων παραγόντων.

Με τη χορήγηση, λοιπόν, του εμβολίου, θα περιοριστεί η διασπορά, θα σταθεροποιηθεί ο αριθμός των κρουσμάτων, θα σωθούν χιλιάδες ζωές και οι φαρμακευτικές εταιρίες θα κερδίσουν χρόνο και υλικά για τη δημιουργία κατάλληλων φαρμάκων αντιμετώπισης της μόλυνσης και θεραπείας των υπολοίπων.

Η ανάπτυξη εμβολίου απαιτεί πολλά και πολύπλοκα στάδια. Μόνο η κλινική ανάπτυξη περιλαμβάνει τρεις χρονοβόρες φάσεις, οι οποίες υπό φυσιολογικές συνθήκες μπορούν να διαρκέσουν μέχρι και μερικά χρόνια. Πιο συγκεκριμένα:

ΦάσηI: δοκιμή σε μικρό αριθμό ατόμων (10-50) για τον έλεγχο πρόκλησης ανοσοαπρόκρισης.
ΦάσηII: δοκιμή σε περισσότερα άτομα για το λεπτομερέστερο έλεγχο της ασφάλειας και της ανοσοποίησης.
ΦάσηIII: δοκιμή σε χιλιάδες ανθρώπους και παρακολούθηση για τυχόν παρενέργειες (διάρκεια το λιγότερο έξι μήνες).

Βρισκόμενοι, όμως, στην καρδιά της πανδημίας, οι επιστήμονες εκτελούν ορισμένα στάδια δοκιμών ταυτόχρονα και όχι το ένα μετά το άλλο με αποτέλεσμα, ήδη εννέα εμβόλια παγκοσμίως – μεταξύ των οποίων προπορεύονται αυτά των εταιριών: 1.University of Oxford/AstraZeneca 2. Moderna/NIAID  3. BioNTech/Fosum Pharma/Pfizer – να βρίσκονται στην τρίτη φάση ανάπτυξης, με τον κ. Φάουτσι, διευθυντή Αμερικάνικου Ινστιτούτου Μολυσματικών Ασθενειών να δηλώνει πως «το φαινόμενο αυτό είναι άνευ προηγουμένου».

Δεδομένου ότι το λιγότερο, δυνατό, χρονικό διάστημα που απαιτείται είναι 12–18 μήνες και εφόσον τον Μάρτιο του 2020 ανακαλύφθηκε το γενετικό υλικό του ιού, ένα ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο προβλέπεται να είναι διαθέσιμο τον Αύγουστο του 2021. Οι εταιρίες, όμως, δεσμεύονται πως μέχρι το τέλος του Οκτωβρίου θα έχουν τα πρώτα θετικά αποτελέσματα και μέχρι το τέλος του έτους θα έχει ήδη ξεκινήσει η μαζική παραγωγή και ο εμβολιασμός συγκεκριμένων ομάδων. Η χρονική δέσμευση των εταιριών, κάθε άλλο παρά καθησυχαστική δεν είναι, καθώς απαιτούνται ορισμένες προϋποθέσεις που καθιστούν δύσκολη την ακριβή πρόβλεψη για το πότε το εμβόλιο θα είναι διαθέσιμο, από τη διάρκεια της ανταπόκρισης του ανοσοποιητικού και αν αυτή μεταβάλλεται ανάμεσα στα διάφορα άτομα, μέχρι και τη δυνατότητα μαζικής παραγωγής (πού, πότε και πώς).

Εύλογα, επομένως, προκύπτει το ερώτημα αν έχουν γίνει «εκπτώσεις» όρων και προϋποθέσεων ασφάλειας και αποτελεσματικότητας και τι τάξεως, ώστε να επιταχυνθεί η όλη διαδικασία. Επιπλέον, τι είναι αυτό που ουσιαστικά επιταχύνει τη διαδικασία, η επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης της πανδημίας ή οι ισχυρές κυβερνητικές πιέσεις; Και οι κυβερνήσεις, γιατί πιέζουν τόσο; Λόγω του φόβου μιας ενδεχόμενης κρατικής κατάρρευσης ή υπάρχουν και άλλα συμφέρονται; Δηλαδή, σε αυτόν το αγώνα ταχυτήτων, γιατί ουσιαστικά οι εταιρίες ανταγωνίζονται στην ταχύτητα και όχι τόσο στην ποιότητα; Το έπαθλο είναι το κέρδος ή η ανοσία της αγέλης;

Συνοψίζοντας, αναμένεται άμεσα η ανακοίνωση της επιτυχούς ή μη ολοκλήρωσης της τρίτης φάσης δοκιμών των εμβολίων. Από εκεί και πέρα, οι αρμόδιοι επιστημονικοί φορείς θα αποφανθούν για την κυκλοφορία τους στην αγορά. Ακόμα και όταν θα γίνει αυτό, η πανδημία δεν πρόκειται να λήξει ως δια μαγείας. Χρειάζεται, επομένως, να κερδίσουμε χρόνο και να ενισχύσουμε την υπεράνθρωπη προσπάθεια των επιστημόνων με τα όποια όπλα διαθέτουμε, μάσκα και αποστάσεις.

Οφείλουμε να προστατέψουμε τους ανθρώπους που αγαπάμε και να εξασφαλίσουμε ένα ασφαλές μέλλον μαζί τους!