Άρθρο του εξωτερικού συνεργάτη, Βασίλη Τσαλαφούτα,
Οι τελευταίες βουλευτικές εκλογές στην Κύπρο έδειξαν την άνοδο και εδραίωση του ακροδεξιού χώρου στην Μεγαλόνησο, με εκφραστή φυσικά το αδελφό κόμμα της Χρυσής Αυγής, το ΕΛΑΜ, και μάλιστα με την ανοχή του κυβερνώντος κόμματος. Το ΕΛΑΜ κατάφερε να διπλασιάσει τα ποσοστά του σε σύγκριση με τις εκλογές και να αποτελεί την 4η δύναμη στο Κυπριακό Κοινοβούλιο.
Μία σειρά γεγονότων προδίδουν την στάση αναγνώρισης του ακροδεξιού μορφώματος από το κυβερνών κόμμα του ΔΗΣΥ. Στις εκλογές του 2018 ο Νίκος Αναστασιάδης είχε συμπεριλάβει το ΕΛΑΜ στον προεκλογικό διάλογο, επιλέγοντας να απαντήσει σε σχετικό ερωτηματολόγιο του ακροδεξιού κόμματος. Έπειτα ακολούθησαν η πρόσφατη στήριξη του ΕΛΑΜ στην υπερψήφιση του προϋπολογισμού και την εκλογή στην Προεδρία της Κυπριακής Βουλής της Αννίτας Δημητρίου.
Ο Νίκος Αναστασιάδης στην προσπάθειά του για συγκρότηση κυβέρνησης ευρύτερης αποδοχής απηύθυνε πρόσκληση και στον πρόεδρο του ΕΛΑΜ, Χρίστο Χρίστου, τον οποίο και δέχτηκε στο Προεδρικό Μέγαρο στις 14 Ιουνίου.
Αποκορύφωμα όλων αυτών τον γεγονότων αποτελεί η ανάθεση της προεδρίας μιας νέας ad hoc νεοσυσταθείσας επιτροπής με αρμοδιότητα «το δημογραφικό ζήτημα» στο ΕΛΑΜ, με το ΑΚΕΛ να είναι η μοναδική κοινοβουλευτική δύναμη που αντέδρασε μιλώντας και για τη μη συμμετοχή του σε αυτή. Τι πιο συμβολικό θα μπορούσε να πει κανείς για την ανάθεση της συγκεκριμένης επιτροπής σε ένα ακροδεξιό μόρφωμα.
Οι ζυμώσεις για την ανάπτυξη της ακροδεξιάς δραστηριότητας ξεκίνησαν ύστερα από την απόφαση του ΔΗΣΥ να ταχθεί υπέρ του Σχεδίου Ανάν. Αυτή η απόφαση δημιούργησε πρόσφορο έδαφος για την ανάδειξη ακροδεξιών σχηματισμών που αυτονομήθηκαν από το ΔΗΣΥ. Η μετέπειτα εκλογή του Δημήτρη Χριστοφιά, ενός πολιτικού προερχόμενου από την Αριστερά, σε συνδυασμό με την πολιτική προσέγγισης με την τουρκοκυπριακή κοινότητα για την επίλυση του Κυπριακού, μαζί με την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης, οδήγησαν στην δημιουργία μιας ακραίας ρητορικής και μιας αντισυστημικής κριτικής στα πολιτικά κόμματα.
Φυσικά κομβικό ρόλο έπαιξε και η αύξηση του κύματος ξενοφοβίας λόγω της αύξησης των μεταναστών στην Κύπρο.
Χρυσή Αυγή – Πυρήνας Κύπρου
Στις αρχές του 2000 δημιουργήθηκε η Χρυσή Αυγή Κύπρου ως οργάνωση – παρακλάδι του κόμματος στην Ελλάδα, με πρωτεργάτες τους δύο σημερινούς βουλευτές του ΕΛΑΜ, Χρίστο Χρίστου και Λίνο Παπαγιάννη. Το 2008 ιδρύθηκε το Εθνικό Λαϊκό Μέτωπο, ύστερα από την αποτυχημένη απόπειρα να εγγραφεί στο μητρώο κομμάτων του Υπουργείου Εσωτερικών ως «Χρυσή Αυγή – πυρήνας Κύπρου». Η πορεία του ήταν συνεχώς ανοδική λόγω του ευνοϊκού περιβάλλοντος για την εθνικιστική και ξενοφοβική τους ρητορική μαζί με την παράλληλη άνοδο της Χρυσής Αυγής με την οποία διατηρούσε στενούς δεσμούς.
Σε όλη αυτή την πορεία η Εκκλησία της Κύπρου έπαιξε σημαντικό ρόλο για την άνοδο του ΕΛΑΜ, αφού αρκετές φορές δικαιολόγησε το ξενοφοβικό του προφίλ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι δηλώσεις του Αρχιεπισκόπου Κύπρου που δήλωσε σε συνέντευξη τα εξής: «Πλείστες απόψεις του ΕΛΑΜ με εκφράζουν. Κι αν είναι εναντίον των λαθρομεταναστών, τολμώ να σας πω ότι και εγώ είμαι εναντίον των λαθρομεταναστών. Δεν μπορούμε να γίνει εδώ μια πανσπερμία».
Σε μία προσπάθεια διείσδυσης στην κυπριακή κοινωνία και προσέλκυσης νέων, το ΕΛΑΜ στράφηκε στον χώρο του ποδοσφαίρου, πετυχαίνοντας τη στήριξη από τις δύο πιο δημοφιλείς οργανώσεις οπαδών, του ΑΠΟΕΛ και της Ανόρθωσης, που εξέφρασαν τη υποστήριξη του υποψηφίου του ΕΛΑΜ στις προεδρικές εκλογές του 2013. Επιπλέον επιχειρήθηκε και η διείσδυση στα σχολεία και τα πανεπιστήμια με την ίδρυση οργανώσεων, όπως το Μέτωπο Νεολαίας.
Ο Χρίστος Χρίστου συνομιλεί με τον Νίκο Αναστασιάδη
Η «σοβαρή» Χρυσή Αυγή
Παρά το διαφορετικό όνομα, το ΕΛΑΜ δεν έκρυψε ποτέ τις σχέσεις με του με την Χρυσή Αυγή, μέχρι και την καταδίκη της το φθινόπωρο του 2020. Κοινές ανακοινώσεις τύπου, κοινή παρουσία σε εκδηλώσεις σε Αθήνα και Λευκωσία αλλά και υιοθέτηση ρητορικής και ενεργειών που χαρακτηρίζουν την ταύτιση των δύο οργανώσεων. Η ταύτιση του ΕΛΑΜ με την ΕΟΚΑ Β΄και τον ρόλο της στην εισβολή του ’74 ήταν απόλυτη.
Ο αρχηγός του ΕΛΑΜ, Χρίστος Χρίστου, αποτέλεσε μέλος της Χρυσής Αυγής και μάλιστα ήταν από τα πρωτοπαλίκαρα του Μιχαλολιάκου. Σε εκδήλωση για την επέτειο των Ιμίων είχε δηλώσει για την σύλληψη των μελών της Χ.Α τα εξής: «Στα φυλακισμένα αδέρφια μας, στέλνουμε το μήνυμα ότι βρισκόμαστε δίπλα τους, είμαστε εδώ παρόντες και θα κάνουμε ό,τι χρειαστεί για να πετύχει ο εθνικός αγώνας τον οποίο διεξάγουμε από κοινού σε Ελλάδα και Κύπρο».
Βέβαια ύστερα από την καταδίκη γρήγορα έσπευσε να πάρει αποστάσεις, για να διαφυλάξει τη δική του υπόσταση και να αποφύγει να εισπράξει τη φθορά από μια ενδεχόμενη συσχέτιση των δύο οργανώσεων ενδεχομένως από την κυπριακή δικαιοσύνη. Φτάνοντας έτσι στο 2021 να παίζει σημαντικό ρόλο στο Κυπριακό Κοινοβούλιο, επηρεάζοντας την κυβερνητική πολιτική.
Οι πιέσεις που δέχεται η κυβέρνηση και η ανάγκη εύρεσης συναίνεσης στην Βουλή οδήγησαν σε αυτή την αναβάθμιση το ρόλου του ΕΛΑΜ. Η υιοθέτηση από την κυβέρνηση της πολιτικής ατζέντας του ΕΛΑΜ για το μεταναστευτικό με επαναπροωθήσεις πλοιαρίων και κλειστών δομών είναι χαρακτηριστική. Αποκορύφωμα των πιέσεων αποτελεί το Κυπριακό μετά το πάγωμα των διαβουλεύσεων ύστερα από το φιάσκο του Κραν Μόντανα και τις αποκαλύψεις για τις σκέψεις του Αναστασιάδη για τη λύση των δύο κρατών και τη μη επίλυση του Κυπριακού.
Απ’ ό,τι φαίνεται οι σκέψεις για τον μελλοντικό ρόλο μιας σοβαρής Χρυσής Αυγής, που θα συμμετείχε σε μία Δεξιά κυβερνητική συμμαχία, μπορεί τελικά να μην έγιναν στην Ελλάδα (όπου η δικαιοσύνη έκανε την δουλειά της), βρήκαν ωστόσο πρόσφορο έδαφος στην Κύπρο και μάλιστα το μόρφωμα κέρδισε και την νομιμοποίηση του πολιτικού συστήματος.
