Κρίση στα σύνορα της Πολωνίας

Άρθρο του εξωτερικού συνεργάτη, Ιδομενέα Μόκκα

Στο επίκεντρο της διεθνούς ειδησεογραφίας βρίσκονται τον τελευταίο καιρό οι εξελίξεις που διαδραματίζονται στα σύνορα Πολωνίας-Λευκορωσίας. Πλήθος μεταναστών έχει συγκεντρωθεί στο συνοριακό φυλάκιο της Κουζνίτσα με την διάχυτη αλλά ακόμη αμυδρή ελπίδα να βρεθούν σε έδαφος της ΕΕ. Μέχρι τώρα, η πολωνική συνοριοφρουρά έχει καταγράψει περίπου 300 παράνομες διελεύσεις, οι οποίες επισημαίνεται ότι δεν πραγματοποιήθηκαν αμαχητί. Η περιοχή γύρω από τα σύνορα έχει μετατραπεί σε ένα εύφλεκτο πεδίο μάχης, όπου οι ρίψεις δακρυγόνων και πετρών δοκιμάζουν την αντίσταση των πολωνικών αρχών.

Δεν θα πρέπει να παραλειφθούν και οι χαμηλές θερμοκρασίες, ικανές να ισοπεδώσουν σωματικά κάθε μετανάστη που δεν έχει εφοδιαστεί προσηκόντως. Δραματικός απολογισμός των συγκυριών οι 11 ανθρώπινες απώλειες, μεταξύ των οποίων ένα μωρό ενός έτους. Άνθρωποι που άφησαν το σπίτι τους με υποσχέσεις και κίνητρα, αλλά κατέληξαν θύματα αμείλικτων επεισοδίων.

Στο μεταξύ, οι ευρωπαϊκές αρχές κάνουν λόγο για «υβριδική απειλή», με υποκινητή τον πρωθυπουργό της Λευκορωσίας, Alexander Lukashenko. Θεωρείται πως η εν λόγω ανθρωπιστική κρίση πυροδοτήθηκε ως μορφή αντίποινων απέναντι στην ΕΕ, εξαιτίας των επανειλημμένων κυρώσεων απέναντί της, και στην Πολωνία, διότι προσέφερε καταφύγιο σε εξόριστους της λευκορωσικής κυβέρνησης. Ο Λουκασένκο, σε πρόσφατη συνέντευξή του στο BBC, αρνείται κατηγορηματικά τις μομφές περί πρόκλησης της μεθοριακής κρίσης, δηλώνοντας παράλληλα με περίσσειο θράσος πως είναι «απολύτως πιθανό» ο στρατός να βοήθησε τους μετανάστες να περάσουν στην Πολωνία.

Ο Αλεξάντερ Λουκασένκο

Όμως, τα γεγονότα δεν του επιτρέπει να απαλλαχθεί από τις ευθύνες του τόσο απλά. Συγκεκριμένα, η μαζική εισροή μεταναστών, που προέρχονται κατεξοχήν από χώρες της Μέσης Ανατολής (Ιράκ, Λίβανο, Συρία, Αφγανιστάν), έχει ως σημείο αναφοράς την εθνική αεροπορική εταιρία Belavia, η οποία αύξησε το καλοκαίρι τις πτήσεις από εκείνες τις χώρες με προορισμό το Μινσκ. Σύμφωνα, επίσης, με πληροφορίες αντλούμενες από τo flightradar24.com, από τον Αύγουστο έως το Νοέμβριο έχουν πραγματοποιηθεί 27 πτήσεις Βηρυτό;-Μινσκ, σε αντίθεση με 5 καθ’ όλη τη διάρκεια του 2020.

Συν τοις άλλοις, σημειωτέον πως οι πτήσεις Βαγδάτη-Μινσκ μεταφέρουν κατά μέσο όρο 180 επιβάτες, από τους οποίους μόνο 5 επιστρέφουν. Επιπλέον, ελαστική μεταρρύθμιση ψηφίστηκε τον Αύγουστο ως προς τους εθνικούς κανόνες για έκδοση visa, βάσει της οποίας παραχωρήθηκε λευκορωσική visa σε πολυάριθμους Ιρακινούς μετανάστες, με την αιτιολογία ότι επισκέπτονται τη χώρα για κυνήγι. Κατά την άφιξη τους στη χώρα, μαρτυρίες μεταναστών αποκαλύπτουν πως είχε τακτοποιηθεί εκ των προτέρων από τις λευκορωσικές αρχές η διαμονή τους σε ξενοδοχεία, καθώς και η μεταφορά τους στα σύνορα με τη Πολωνία εξοπλίζοντας τους μάλιστα με τσεκούρια και κόφτες, ώστε να διασχίσουν πιο εύκολα τα συρματοπλέγματα που θα συναντούσαν στην πορεία τους.

Προς απάντηση, η Πολωνία έκλεισε τα σύνορά της, κηρύττοντας κατάσταση έκτακτης ανάγκης, προσθέτοντας έτσι στην εξίσωση την απαγόρευση εισόδους σε δημοσιογράφους και στην κομβική για τη διαβίωση των μεταναστών ανθρωπιστική αρωγή.

Η παρούσα πρόκληση της Λευκορωσίας έρχεται να διαιωνίσει την αρνητική εντύπωση που μεθοδικά θεμελιώνει εδώ και σχεδόν ένα έτος. Το καθεστώς Λουκασένκο βρίσκεται για έκτη φορά στη κυβερνητική πρωτοκαθεδρία, έχοντας ωστόσο κατηγορηθεί για νόθευση των εκλογών τον Αύγουστο του 2020. Η ΕΕ και οι ΗΠΑ αρνούνται να αναγνωρίσουν το εκλογικό αποτέλεσμα, επιβάλλοντας κυρώσεις προς λευκορώσους αξιωματούχους. Η ρήξη είχε συνέχεια και κορυφώθηκε έπειτα από τη παράνομη σύλληψη του ακτιβιστή και δημοσιογράφου Roman Protasevich από τις λευκορωσικές αρχές, αφότου διέταξαν επείγουσα προσγείωση σε έδαφος της χώρας του αεροπλάνου στο οποίο ήταν επιβάτης (Ryanair Flight 4978). Συνολικά οι πολιτικοί κρατούμενοι, εν μέσω ηγεσίας Λουκασένκο, αριθμούνται στους 868.

Εικόνα από τις μεγάλες διαδηλώσεις της Λευκορωσίας, Αύγουστος του 2020

Η αντίδραση από πλευράς Βρυξελλών υπήρξε η επιβολή 4 πακέτων κυρώσεων, ενώ το 5^ο, με βάση την ανεξέλεγκτη υποκίνηση της ροής μεταναστών στην δυτική της πτέρυγα, πρόκειται να υιοθετηθεί τις επόμενες μέρες.

Προς όφελος των μεταναστών, την Πέμπτη οι λευκορωσικές αρχές εκκένωσαν τους πρόχειρους καταυλισμούς κοντά στα σύνορα, μεταφέροντας τους ταλαιπωρημένους μετανάστες σε κοντινή αποθήκη.  Η εκπρόσωπος τύπου του λευκορωσικής κυβέρνησης ανακοίνωσε πως εκπονείται πλέον σχέδιο επαναπατρισμού 5.000 μεταναστών σε συνδυασμό με την εκτεταμένη διακοπή των πτήσεων προς τη χώρα από κράτη της Μέσης Ανατολής, ύστερα από επίμονη παρότρυνση της καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ σε διπλή τηλεφωνική συνομιλία με τον Λουκασένκο – την πρώτη του με Ευρωπαίο αξιωματούχο από τον Αύγουστο του 2020. Πέραν τούτου, ο Λουκασένκο είδε το αίτημα του προς την καγκελάριο για υποδοχή 2.000 μεταναστών εντός της ΕΕ να απορρίπτεται.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο

Σαφέστατα, δύσκολα θα μπορούσε κανείς να μην επιρρίψει την ευθύνη στον Λουκασένκο για την υποδαύλιση της μεθοριακής κρίσης. Ωστόσο, πώς να μην προβεί, άλλωστε, σε αυτήν την τακτική, από τη στιγμή που η Ευρώπη, εδώ και 6 χρόνια, ταλανίζεται εκδηλωτικά από τις μεταναστευτικές ροές, χαρίζοντας στους απολυταρχικούς αντιμέτωπούς της ένα βαρύτιμο χαρτί εκβιασμού. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, αρκετοί Ευρωπαίοι εκπρόσωποι κάνουν λόγο για «εργαλειοποίηση» των μεταναστών εκ μέρους Λουκασένκο.

Σε περίπτωση που η τρέχουσα δοκιμασία στο ανατολικό μπλόκ δεν αφυπνίσει την ΕΕ ώστε να εντοπίσει μια δυναμική στρατηγική, βασισμένη στις δικές της θεσμικές αρχές της αλληλεγγύης και της ανεκτικότητας, πιθανώς ο Λουκασένκο να μην αποτελέσει ο τελευταίος που καταχράται τα οράματα ανύποπτων ανθρώπων για μία καλύτερη ζωή.

Ιδανικά στο σχετικό στρατηγικό πλαίσιο επιτάσσεται η ανθρωπιστική επιφυλακή στους αναμένοντες άσυλο στις συνοριακές περιφέρειες, καθώς και η επιτάχυνση της εξέτασης των αιτήσεων για άσυλο και visa εργασίας εντός του ευρωπαϊκού μπλοκ. Υπό μια πιο ουσιώδη οπτική, όμως, οφείλει η ΕΕ να διαπιστώσει πως μια άρτια διαχείριση του μεταναστευτικού μέλει να αποτελέσει σύμβολο ισχύος μπροστά σε οπισθοδρομικά ατίθασες προθέσεις ανάλογων ανταγωνιστών, αλλά και στην παγκόσμια κοινότητα γενικότερα.