Άρθρο του εξωτερικού συνεργάτη, Νικόλα Φασκιανουδάκη.

Σειρήνες πολέμου ηχούν στο νότιο Καύκασο. Οι ένοπλες δυνάμεις της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν συγκρούονται και πάλι στην πολύπαθη περιοχή του Ναγκόρνο – Καραμπάχ. Μια σύρραξη, που αυτή τη φορά φαίνεται ότι δεν θα παύσει σύντομα και ενδέχεται να προκαλέσει συγκέντρωση μεγάλων στρατιωτικών δυνάμεων, με απροσδιόριστες γεωπολιτικές συνέπειες.

Η έριδα που πλανάται πάνω από το Ναγκόρνο – Καραμπάχ, στα σύνορα Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, έχει ιστορικά τα θεμέλιά της στην λειτουργία και τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Οι εμπόλεμες χώρες ήταν μέλη της Σοβιετικής Ένωσης, η οποία παραχώρησε την διαφιλονικούμενη περιοχή στο Αζερμπαϊτζάν, παρά το γεγονός ότι αποτελείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από Αρμένιους. Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης στα τέλη της δεκαετίας του 1980, το τοπικό κοινοβούλιο του Ναγκόρνο – Καραμπάχ ψήφισε την ένωση με την Αρμενία, στην οποία, όμως, το Αζερμπαϊτζάν αντιτάχθηκε. Έτσι, οι δύο χώρες ενεπλάκησαν σε πόλεμο, ο οποίος έληξε με μεσολάβηση της Ρωσίας το 1994, έχοντας κοστίσει περίπου 30.000 ανθρώπινες ζωές. Έκτοτε το Ναγκόρνο – Καραμπάχ θεωρείται τυπικά έδαφος του Αζερμπαϊτζάν, πρακτικά, όμως, διοικείται από τοπικές αρχές, που υπάγονται στην Αρμενία. Από την εκεχειρία του 1994 ως σήμερα δεν έχουν λείψει φυσικά οι συγκρούσεις στην περιοχή, ενώ το 2016 έλαβε χώρα εκτεταμένη συμπλοκή, που προκάλεσε το θάνατο 200 ανθρώπων.

Σήμερα, ωστόσο, παρατηρείται νέα ανάφλεξη της πολύχρονης διαμάχης, η οποία ξεκίνησε, όταν τα ξημερώματα της Κυριακής το Αζερμπαϊτζάν προσέβαλε στρατιωτικούς στόχους στην περιοχή. Η Αρμενία ισχυρίζεται ότι πρόκειται για αδικαιολόγητη επιθετική ενέργεια του Αζερμπαϊτζάν, ενώ το τελευταίο υποστηρίζει ότι τα χτυπήματα ήταν απάντηση σε προηγούμενη επίθεση του πυροβολικού της Αρμενίας. Ήδη την Κυριακή η Αρμενία κάλεσε τις εφεδρείες, κηρύσσοντας επιστράτευση, ενώ το ίδιο έπραξε και το Αζερμπαϊτζάν την επόμενη μέρα σε πιο περιορισμένη όμως κλίμακα.

Εξετάζοντας ρεαλιστικά την κατάσταση, μια σύρραξη Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν δεν θα είχε διακρίνουσα γεωπολιτική σημασία, αν δεν επιδρούσαν δύο επιπλέον παράγοντες, που απειλούν να κλιμακώσουν τη σύγκρουση σε ιδιαίτερα επικίνδυνα επίπεδα. Ο πρώτος παράγοντας είναι οι ισχυρές συμμαχίες των χωρών αυτών με σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις, ενώ ο δεύτερος είναι το ενδιαφέρον της αγοράς ενέργειας για την περιοχή.

Ήδη από την αρχή των συγκρούσεων ήταν εμφανές ότι αυτή η ξαφνική επιθετικότητα υποδαυλίστηκε από την Τουρκία, με την οποία το Αζερμπαϊτζάν διατηρεί πολύ φιλικές σχέσεις. Ο πρόεδρος Ερντογάν, σύμφωνα πάντοτε με την νεο-οθωμανική πολιτική που ακολουθεί, επιδιώκει να καταστήσει την Τουρκία τη νέα μεγάλη δύναμη της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής. Ήδη εμπλέκεται ενεργά στον πόλεμο της Συρίας και της Λιβύης, χρηματοδοτώντας μισθοφόρους και αποστέλλοντας στρατιωτικό υλικό στους συμμάχους του. Η Τουρκία έχει ανακοινώσει πως θα βοηθήσει το Αζερμπαϊτζάν με κάθε τρόπο. Από την άλλη πλευρά, η Αρμενία υποστηρίζεται από την Ρωσία, με τον ρωσικό στρατό να διαθέτει μάλιστα και βάση στο έδαφος της Αρμενίας.

Πηγή: bbc.com

Υπάρχουν αναφορές πως η Τουρκία είχε ξεκινήσει στρατολόγηση Σύρων μισθοφόρων για αποστολή στο Αζερμπαϊτζάν ήδη από τον προηγούμενο μήνα. Μάλιστα, πρόσφατες αναφορές κάνουν λόγο για συμμετοχή τούρκικων αεροσκαφών στις επιχειρήσεις του Αζερμπαϊτζάν απέναντι στον στρατό της Αρμενίας, ενώ η κυβέρνηση της Αρμενίας ισχυρίζεται πως τουρκικό μαχητικό κατέρριψε αεροσκάφος της χώρας. Η Αρμενία είναι μέλος του CSTO (Collective Security Treaty Organization), μιας στρατιωτικής συμμαχίας αντίστοιχης του ΝΑΤΟ, στην οποία ηγετικό ρόλο έχει η Ρωσία και στο καταστατικό του οποίου προβλέπεται η συνδρομή σε ένα κράτος – μέλος από τα υπόλοιπα, εφόσον αυτό δεχθεί επίθεση.

Η Αρμενία δεν έχει προς το παρόν ζητήσει επισήμως την βοήθεια της Ρωσίας. Εικάζεται πως όσο η σύγκρουση παραμένει περιορισμένη στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ, η Ρωσία δεν θα θελήσει να επέμβει επισήμως και θα προσπαθήσει να αναπτύξει διπλωματικές λύσεις στην κρίση, που θα οδηγήσουν τα εμπόλεμα μέρη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Είναι όμως αντιληπτό ότι εαν η σύγκρουση συνεχιστεί και λάβει τη μορφή γενικευμένου πολέμου, η ενεργός ανάμειξη της Ρωσίας και της Τουρκίας, μέλους του ΝΑΤΟ,  είναι ικανή να δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μείγμα με σοβαρούς κινδύνους.

Όσον αφορά στον δεύτερο σημαντικό παράγοντα κλιμάκωσης, αξίζει να επισημανθεί πως το Αζερμπαϊτζάν είναι σημαντικός εξαγωγέας αργού πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ο κολοσσός της BP έχει σημαντική παρουσία στη χώρα για την εκμετάλλευση (εξόρυξη και εξαγωγή) των πετρελαιοπηγών. Σήμερα οι αγωγοί πετρελαίου ακολουθούν τη διαδρομή Μπακού – Τυφλίδα – Τσεϊχάν, ενώ μέσα στο επόμενο έτος, σύμφωνα με το πρότζεκτ «Southern Gas Corridor», οι αγωγοί θα έφταναν στην Ελλάδα και την Ιταλία, προμηθεύοντας με πετρέλαιο την Ευρώπη. Οι αγωγοί περνούν από σημεία πολύ κοντά στα σύνορα με την Αρμενία, η οποία απειλεί να τους χτυπήσει ως απάντηση στην επιθετικότητα του Αζερμπαϊτζάν. Οι αγορές πετρελαίου δεν έχουν ακόμη θορυβηθεί από την κρίση, όμως μια επί μακρόν σύγκρουση σίγουρα θα έχει συνέπειες και στον ενεργειακό τομέα.

Πέρα, όμως, από όλες αυτές τις αναλύσεις, στο τέλος το πιο σημαντικό είναι ότι καθημερινά ο πόλεμος διαλύει οικογένειες και καταστρέφει τις περιουσίες ανθρώπων. Δυστυχώς η σύγχρονη πολιτική της Τουρκίας φέρει μεγάλο μερίδιο ευθύνης. Η υποδαύλιση της ασφάλειας και της σταθερότητας και η επένδυση σε πάθη και φανατισμούς προκαλεί βία και πόνο στις ζωές των εμπλεκομένων. Η ανθρωπότητα ήδη έγινε αυτόπτης μάρτυρας των συνεπειών των πολέμων στη Συρία και στη Λιβύη, πόλεμοι, που ξεκίνησαν και συνεχίζονται με πρωτοβουλίες μεγάλων δυνάμεων και προκαλούν  θάνατο, τεράστια προσφυγικά και μεταναστευτικά ρεύματα και ισοπέδωση ολόκληρων πόλεων. Τώρα σειρά έχουν η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν. Η διεθνής κοινότητα έχει καθήκον να ενεργήσει άμεσα και με αποφασιστικότητα, προκειμένου να περιοριστεί η σύγκρουση, πριν γίνουν και αυτές οι χώρες βορά στις θηριωδίες του πολέμου.

Πηγή αρχικής εικόνας: Shutterstock