Το 2021 κλείνει σταδιακά την αυλαία του υπογραμμίζοντας με τον πλέον εμφανή και δραματικό τόνο μια πτυχή της σύγχρονης εγκληματικότητας που συνδέεται με το φύλο.

Η αύξηση των γυναικοκτονιών με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου, πλησιάζοντας αισθητά τις είκοσι, συνοδεύτηκε με δυσάρεστα συνεκτικό τρόπο στην επικαιρότητα από την ανάδειξη του λεγόμενου “revenge porn”.

Αν αφήσει κανείς τα αποτελέσματα ερευνών να μιλήσουν, τα μηνύματα που θα λάβει είναι ιδιαίτερα ηχηρά. 1 στους 25 Αμερικανούς έχουν πέσει θύμα του φαινομένου, το 14%  κοριτσιών που μετείχαν σε σχετική έρευνα στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν εξαναγκαστεί να εμπλακούν σε αυτό, ενώ πάνω από το 50% των θυμάτων στις Ηνωμένες Πολιτείες οδηγήθηκαν στην αυτοκτονία. Από τα πλέον ανησυχητικά σημάδια συνιστά το γεγονός ότι το 90% των θυμάτων είναι γυναίκες, καθώς και ότι το φαινόμενο αρχίζει να εντείνεται ακόμη περισσότερο την εποχή του κορονοϊού.

Τι είναι λοιπόν το “revenge porn” που αποκτά τον ρόλο μάστιγας για την εποχή μας;

Στα ελληνικά η μετάφραση που αποδίδεται συχνά είναι «εκδικητική πορνογραφία». Ωστόσο, ο όρος θεωρείται αδόκιμος και δεν προτιμάται από τους ειδικούς. Πρώτον, διότι εμφανίζεται υπερβολικά στενός ως προς το περιεχόμενό του. Δεύτερον, επειδή ως όρος δίδει έμφαση στην έννοια της εκδίκησης εμφανίζοντας το θύμα υπαίτιο όσων υφίσταται στην λογική ότι «η εκδίκηση λογίζεται ως η απάντηση του αδικημένου σε κακό που προηγήθηκε σε βάρος του».

Ακόμη, επισημαίνεται ότι το κίνητρο της βλαπτικής ενέργειας δεν είναι αποκλειστικά η εκδίκηση. Αντιθέτως, μπορεί να είναι ο εκβιασμός, η αποκόμιση οικονομικού οφέλους, το να καταστεί το παθόν άτομο υποχείριο του δράστη. Τέλος, αντιρρήσεις εκφράζονται και για τη χρήση της λέξης «πορνογραφία».

Το “revenge porn” περιγράφει την ανάρτηση και διάδοση μέσω διαδικτύου προσωπικών φωτογραφιών και βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου χωρίς τη συναίνεση του εικονιζόμενου προσώπου. Δράστης του εγκλήματος είναι συνήθως πρώην σύντροφος, ενώ συχνά το κίνητρο είναι η ανταπόδοση για τη λήξη της σχέσης με στόχο την ταπείνωση του θύματος.

Ωστόσο, τα δύο αυτά στοιχεία δεν αποτελούν δομικά συστατικά της βλαπτικής συμπεριφοράς. Με άλλα λόγια το κίνητρο και η ιδιότητα του δράστη μπορεί να είναι διαφορετικά, όπως για παράδειγμα άτομα από το οικογενειακό ή επαγγελματικό περιβάλλον που αποσκοπούν σε υλικό όφελος. Υπό το φως αυτών των δεδομένων προτιμάται από τους ειδικούς ο όρος «σεξουαλική κακοποίηση μέσω εικόνας».

Αναφορικά με τη νομική αντιμετώπιση του ζητήματος, οι θέσεις που εκφράζονται κινούνται σε δύο διαφορετικές κατευθύνσεις.

Η πρώτη, αντιλαμβάνεται το “revenge porn” ως σεξουαλική κακοποίηση που λαμβάνει χώρα στον κυβερνοχώρο πραγματοποιούμενη μέσω συστημάτων ηλεκτρονικών υπολογιστών. Σε αυτό το πλαίσιο, η σεξουαλική κακοποίηση μέσω εικόνας πρέπει να τυποποιείται ως ξεχωριστό έγκλημα που προσβάλλει το έννομο αγαθό της γενετήσιας ελευθερίας.

Στον αντίποδα αυτής της θέσης, βρίσκεται η κρατούσα άποψη στο ηπειρωτικό δίκαιο ότι το προσβαλλόμενο έννομο αγαθό είναι η ιδιωτικότητα και η αξιοπρέπεια του ατόμου. Γι’ αυτό τον λόγο η αντιμετώπιση του εγκλήματος επιτυγχάνεται μέσω της νομοθεσίας περί προστασίας προσωπικών δεδομένων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της περίπτωσης αυτής συνιστά η Γερμανία.

Ταυτόχρονα, χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, η Ιταλία έχουν προχωρήσει σε μεταβολές της ποινικής τους νομοθεσίας, υιοθετώντας μέτρα και ποινές για το λεγόμενο “revenge porn”.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η συμπεριφορά που περιγράφει το “revenge porn” δεν τυποποιείται ως ξεχωριστό έγκλημα, αλλά καλύπτεται νομοθετικά από το άρθρο 38 του Ν.4624/2019, δηλαδή ειδική ποινική διάταξη του νόμου περί προστασίας προσωπικών δεδομένων. Μολαταύτα, το Υπουργείο Δικαιοσύνης εξετάζει την αναβάθμιση του ποινικού χαρακτηρισμού της πράξης σε κακούργημα.

Πηγές αναφερόμενων ερευνών στο άρθρο:
Εκδικητική πορνογραφία (Revenge Porn): Ένα έγκλημα που μαίνεται ανεξέλεγκτο – ertnews.gr

‘Revenge porn’ was already commonplace. The pandemic has made things even worse. – The Washington Post

Γλωσσάρι | Mορφές διαδικτυακής έμφυλης βίας – Διοτίμα (diotima.org.gr)

Πηγή αρχικής εικόνας: in.gr