Της εξωτερικής συνεργάτιδος, Εβελίνας Παπαδοπούλου,
Στην ιστορία, οι όροι είναι δυναμικοί. Αλλάζουν δηλαδή περιεχόμενο στη διάρκεια των χρόνων. Ένας από αυτούς τους δυναμικούς όρους είναι ο όρος «Τούρκος».
Στα βυζαντινά χρόνια, Τούρκος ήταν όποιος μιλούσε τουρκικές γλώσσες. Αργότερα, τη στιγμή που η Οθωμανική Αυτοκρατορία προωθούσε τον όρο «Οθωμανός» για τους υπηκόους της, ο όρος «Τούρκος» χαρακτήριζε τον αγράμματο. Απέκτησε πάλι νόημα με την ανάπτυξη των εθνικισμών και τους Νεότουρκούς. Συνεπώς, ως τη δημιουργία του Τουρκικού κράτους τον 20o αιώνα, μιλάμε για Οθωμανούς.
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία εξαπλώθηκε πολύ γρήγορα. Ουσιαστικά δεν είχε αντίπαλο αφού η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, εξασθενημένη καθώς ήταν από τα εσωτερικά της προβλήματα, έπεσε στα μέσα του 15ου αιώνα. Έτσι, τον 16ο αιώνα, επί Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, η Οθωμανική Αυτοκρατορία βιώνει έναν «Χρυσό Αιώνα» φτάνοντας στο απόγειό της.
Όμως, μετά την άνοδο ακολουθεί η πτώση και έτσι η Αυτοκρατορία άρχισε να εξασθενεί με την πάροδο των χρόνων και τον 18ο αιώνα βρίσκεται περικυκλωμένη από ισχυρότατους γείτονες. Ο 18ος αιώνας σήμαινε δύο οικονομικές κρίσεις με συνεπακόλουθη υποτίμηση του νομίσματος και φυσικά επιβολή έκτακτων φόρων.
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία επί Σουλεϊμάν
Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, όπως πρόσταζε η θρησκεία του Ισλάμ, Μουσουλμάνοι και μη Μουσουλμάνοι δεν ήταν ίσοι. Υπήρχε κάθετη και οριζόντια κοινωνική διαστρωμάτωση. Δηλαδή, οι υπήκοοι χωρίζονταν πρώτα σε πιστούς και απίστους (Τζιμμήδες) που πλήρωναν παραπάνω φόρους.
Τη διάκριση αυτή, τέμνει η διάκριση σε ραγιάδες, δηλαδή όσους πλήρωναν φόρους και στην ηγετική ομάδα στην οποία ανήκε ο Σουλτάνος και το παλάτι, οι τιμαριώτες, το ιερατείο και ο Πατριάρχης και αργότερα οι Φαναριώτες και φυσικά δεν πλήρωναν φόρους.
Το παιδομάζωμα, απευθυνόταν σε παιδιά 7 με 14 ετών, όχι μοναχοπαίδια, αφού έτσι η οικογένεια έχανε χέρια και η Αυτοκρατορία φόρους, με το μεγαλύτερο μέρος τους να επανδρώνουν τους Γενίτσαρους, ενώ οι πιο ικανοί πήγαιναν σε σχολή διοίκησης και μάθαιναν πώς να αναλάβουν ηγετικές θέσεις.
Μέσα σε αυτό το καθεστώς μη ισότητας, ήταν δεδομένο ότι οι ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης του 1789 θα έβρισκαν πρόσφορο έδαφος με αποτέλεσμα οι εθνικισμοί να αναπτυχθούν ταχύτατα.
Απεικόνιση Γενίτσαρων
Ο σουλτάνος, Σελίμ Γ, βλέποντας αυτές τις ιδέες θεώρησε ότι η Αυτοκρατορία έπρεπε να ακολουθήσει το κύμα και να μην μείνει πίσω. Κάτι τέτοιο δεν άρεσε ούτε στο Ισλαμικό ούτε στο χριστιανικό ιερατείο, με αποτέλεσμα την εκτέλεση του Σελίμ στα 1807. Ο διάδοχός του, Μαχμούτ Β, ένιωσε πολύ έντονα τους εθνικισμούς, καθώς βίωσε τη Σερβική αλλά και την Ελληνική Επανάσταση, ενώ κλήθηκε να αντιμετωπίσει ρωσοοθωμανικούς πολέμους.
Το αποτέλεσμα από όλα αυτά ήταν ένα: απώλεια εδαφών για την Αυτοκρατορία.
Ήταν ανάγκη για την Αυτοκρατορία να μπει σε μεταρρυθμιστική τροχιά. Οι μεταρρυθμίσεις που έγιναν γνωστές ως «Τανζιμάτ» ξεκίνησαν στα 1839 και κορυφώθηκαν στα 1876 με την παραχώρηση Οθωμανικού Συντάγματος. Οι εθνικισμοί μέσα στην Αυτοκρατορία είχαν πάρει φωτιά, με τους Βούλγαρους να διασπώνται πρώτα από το Πατριαρχείο και να δημιουργούν τη Βουλγαρική Εξαρχία, ενώ τους ακολούθησαν οι Ρουμάνοι, οι Μολδαβοί και αργότερα οι Αλβανοί.
Λόγω αυτών των αποσχιστικών τάσεων, κρίθηκε παραπάνω από αναγκαίο να γίνουν μεταρρυθμίσεις. Με τις μεταρρυθμίσεις αυτές, ουσιαστικά εξισώνονταν οι Μουσουλμάνοι με τους Τζιμμήδες, με τους δεύτερους να μπορούν να λάβουν αξιώματα και άρα να έχουν επιρροή στην Αυτοκρατορία. Πλέον καταργήθηκαν οι επιπρόσθετοι φόροι, ενώ δημιουργήθηκαν σχολεία που ευνόησαν την ανάπτυξη των εθνικισμών.
Αυτή η ισότητα παγιώθηκε με το οθωμανικό σύνταγμα στα 1876.
Ο επόμενος ρωσοοθωμανικός πόλεμος, έληξε με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, η οποία δημιουργούσε μια τεράστια Βουλγαρία – προτεκτοράτο της Ρωσίας, φυσικά σε βάρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας – η οποία εν τέλει ακυρώθηκε με τη Συνθήκη του Βερολίνου μετά από αντίδραση των υπόλοιπων Δυνάμεων.
Η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου
Επειδή όμως το Ανατολικό Ζήτημα βρισκόταν σε κρίση, ο Σουλτάνος, Αβδούλ Χαμίτ, θεώρησε σώφρον να αναστείλει τη λειτουργία του συντάγματος και να κυβερνήσει απολυταρχικά από τ0 1878. Αυτή η απολυταρχική διακυβέρνηση, μάλλον αντίθετα αποτελέσματα είχε, αφού ανάπτυξη δεν υπήρξε, ενώ αναπτύσσονταν αντιδράσεις μέσα στους κόλπους της Αυτοκρατορίας.
Οι αντιδράσεις αυτές, θα ξεκινήσουν τη δεκαετία του 1880 και θα κορυφωθούν στα 1908 με την επανάσταση των Νεοτούρκων και την επαναφορά του Συντάγματος.
Νεότουρκοι
Το κίνημα των Νεουτούρκων πέτυχε τόσο τη φιλελευθεροποίηση των θεσμών στην Αυτοκρατορία, όσο και την επαναφορά του Συντάγματος. Ωστόσο, δεν πέτυχε την εκθρόνιση του Σουλτάνου, αλλά απλώς τον περιορισμό των εξουσιών του. Ξεκίνησε όμως μια νέα περίοδος για την Αυτοκρατορία.
Ακόμα ωστόσο, μιλάμε για Οθωμανική Αυτοκρατορία και όχι Τουρκικό κράτος. Ο 20ος αιώνας που δημιούργησε αυτό που σήμερα καλούμε Τουρκία, επέφερε μεγάλες αλλαγές.
*Στην εικόνα εξωφύλλου παρουσιάζεται ο Αβδούλ Χαμίτ.
