Άρθρο του εξωτερικού συνεργάτη, Χρήστου Ρέλλου
Στην γεωπολιτικά ασταθή περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, οι διακρατικές σχέσεις είναι πιο ευμετάβλητες από ποτέ. Με αφορμή την έκδοση του Αμερικανικού Non-Paper για τον αγωγό EastMed, στο οποίο οι Η.Π.Α εξέφρασαν αμφιβολίες για την οικονομική βιωσιμότητα του έργου, τα συμμετέχοντα σε αυτό κράτη (Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ) αναγκάζονται να επανεξετάσουν ριζικά το μέλλον της κοινής ενεργειακής τους πολιτικής.
Η εξέλιξη αυτή, δεν άργησε να μείνει ανεκμετάλλευτη από την γειτονική Τουρκία, η οποία από τον Δεκέμβριο του περασμένου έτους επιδίδεται σε μια προσπάθεια εξομάλυνσης των διμερών της σχέσεων με χώρες τις οποίες είχε απομακρύνει τα τελευταία χρόνια. Με πρώτη χώρα στη σειρά αυτής της προσπάθειας, να είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, σειρά φαίνεται να έχει το Ισραήλ. Η ενδεχόμενη επαναπροσέγγιση των δύο αυτών χωρών θα αποτελέσει ένα βαρύ πλήγμα για την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας, καθώς η χώρα θα χάσει την υποστήριξη ενός ισχυρού συμμάχου στην περιοχή. Όμως δεν θα κατανοήσουμε τα αίτια μιας τέτοιας επαναπροσέγγισης , εάν δεν ανατρέξουμε στο παρελθόν των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ και πως εν τέλει καταφέραμε να κάνουμε τον δεύτερο σημαντικό εταίρο.
Σύναντηση Ερντογάν με τον Πρίγικιπα Ζαγιέντ. Πηγή εικόνας: infognomonpolitics.gr
Η εκκίνηση των διπλωματικών τους σχέσεων ξεκινά με την ίδρυση του Εβραικού Κράτους του Ισραήλ. Η Τουρκία, θέλοντας να εξασφαλίσει την εύνοια των Δυτικών κρατών (οι οποίες εγγυήθηκαν τη δημιουργία του Ισραήλ), αλλά και να διασφαλίσει την θέση της γεωπολιτικής της ισχύος στην ψυχροπολεμική περίοδο, προβαίνει σε επίσημη αναγνώριση του Ισραήλ, το 1949. Έχοντας γίνει η πρώτη μουσουλμανική χώρα που αναγνωρίζει το Ισραήλ, η Τουρκία προκαλεί αντιδράσεις στον Αραβικό Κόσμο .
Από τη μεριά του, το Ισραήλ όντας καταδικασμένο από τη γεωγραφία του να είναι περικυκλωμένο από εχθρικά Αραβικά Κράτη και ευρισκόμενο σε ανάγκη νέων συμμαχιών, υιοθετεί το «δόγμα εξωτερικής περιφέρειας», μια θεωρία εξωτερικής πολιτικής που προωθούσε την ενίσχυση των δεσμών με χώρες οι οποίες βρίσκονταν σε απόσταση (γεωγραφικά και ιδεολογικά) από τον Αραβικό Κόσμο, και οι οποίες μπορούσαν να συνδράμουν το Ισραήλ σε καιρούς κρίσης. Οι χώρες αυτές ήταν η Αιθιοπία, το (δυτικόφιλο τότε) Ιράν και η Τουρκία.
Το νέο αυτό διακρατικό σχήμα, έφερε τις δύο χώρες ακόμα πιο κοντά με αποτέλεσμα την ενδυνάμωση των εμπορικών, οικονομικών και πολιτιστικών τους δεσμών, καθώς επίσης και την σημαντική συνεργασία των Μυστικών Υπηρεσιών τους, Mossad (Ισραηλινή) και MIT (Τουρκική). Στις επόμενες δεκαετίες, οι δυο χώρες συνέχισαν τη συνεργασία τους με αποκορύφωμα τη σύναψη συμφωνιών αμυντικής συνεργασίας το 1996.
Παρ’όλα αυτά δεν άργησαν να εμφανισθούν τριγμοί στις σχέσεις τους. Η διακυβέρνηση του Ισλαμικού Κόμματος AKP στη Τουρκία τη δεκαετία του 2000, άλλαξε ριζικά την πολιτιστική της ταυτότητα από κοσμική σε θρησκευτική, μια κίνηση που είχε αντίκτυπο και στην εξωτερική πολιτική της χώρας. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη δριμεία κριτική της Τουρκίας απέναντι στις πολεμικές επιχειρήσεις του Ισραήλ στη Γάζα το 2008, αλλά κυρίως την στρατιωτική επέμβαση του Ισραηλινού Στρατού στο πλοίο Mavi Marmara το 2010, που είχε ως συνέπεια τον θάνατο οκτώ Τούρκων εθελοντών, υποβάθμισε σημαντικά τις σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών.
Το πλοίο Μαβί Μαρμαρά. Πηγή εικόνας: The Toc
Μέσα σε αυτό το κλίμα, η Ελλάδα άδραξε την ευκαιρία να ενισχύσει την σχέσης της με το Ισραήλ, από τη διετία 2011-2012 και μετά, και σε συνδυασμό με τις ιστορικά καλές σχέσεις του Ισραήλ με την Κυπριακή Δημοκρατία, γεννήθηκε η ιδέα του αγωγού φυσικού αερίου EastMed, ο οποίος προβλεπόταν να ξεκινά από το Ισραήλ και μέσω Κύπρου και Ελλάδας να καταλήξει στην Ιταλία, προμηθεύοντας τις Ευρωπαικές αγορές. Αξίζει να σημειωθεί ότι η Τουρκία,θέλοντας εσαεί να καταστρατηγήσει τα Ελληνικά συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο, είχε ήδη επιδιώξει μια εξομάλυνση με το Ισραήλ το 2016, προτείνοντας μάλιστα την δημιουργία ενός αντίστοιχου αγωγού, με σημείο εκκίνησης τα ενεργειακά οικόπεδα του Λεβιάθαν (Ισραήλ) προς την Τουρκία και μέσω των Βαλκανίων, στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Αυτό ακριβώς το σχέδιο προσπαθεί να αναβιώσει η Τουρκία, εκμεταλλευόμενη την Αμερικανική ακύρωση του East Med. Μάλιστα, ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayip Erdogan έχει ήδη αποστείλει πρόσκληση στον Ισραηλινό ομόλογό του Isaac Herzog, για μια ενδεχόμενη επίσκεψη στην Άγκυρα, ως ένα πρώτο βήμα βελτίωσης των σχέσεων των δύο χωρών.
Ο προτεινόμενος αγωγός μεταξύ Ισραήλ-Τουρκίας
Αν και η Ισραηλινή Κυβέρνηση τονίζει ότι οποιαδήποτε εξέλιξη στην περιοχή δεν θα έρθει σε βάρος των Ελληνο-ισραηλινών σχέσεων, η Ελλάδα οφείλει να βρίσκεται σε συνεχή επαγρύπνηση. Η πρόσφατη κίνηση των Ηνωμένων Πολιτειών να αποσύρουν την υποστήριξή τους για τον East Med, συνεπάγεται με την εμμονή της εξωτερικής τους πολιτικής, η οποία βλέπει την Τουρκία ως μια περιφερειακή δύναμη ελέγχου στη περιοχή και άξια εργαλειοποίησης. Το γεγονός αυτό,απαιτεί από την Ελλάδα εγρήγορση και αποφασιστικότητα προκειμένου να μην απομονωθεί διπλωματικά από την Τουρκία. Προκειμένου να αποφευχθεί αυτό, οι σχέσεις της Ελλάδας με το Ισραήλ καθίστανται ζωτικής σημασίας.
