Η πλειοψηφία των ανθρώπων στον σημερινό κόσμο αφοσιώνει μεγάλο τμήμα της καθημερινότητάς της σ’ έναν από τους πολλούς αποτόκους της τεχνολογικής προόδου: στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media). Μοιράζονται εικόνες από την καθημερινότητά τους και στιγμές σημαντικές για τους ίδιους, ελπίζοντας ότι τα συναισθήματα που τους διακατέχουν, θα μεταφερθούν σε δεκάδες, εκατοντάδες, χιλιάδες άτομα, τα οποία νιώθουν το ίδιο. Τι συμβαίνει, όμως, όταν τα social media γίνονται το μέσιο διάδοσης κακεντρεχών σχολίων; Στις 14 Ιανουαρίου 2020 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) εξέδωσε την απόφαση Beizaras και Levickas κατά Λιθουανίας, η οποία είναι ιδιαίτερα σημαντική για την υποκίνηση μίσους και βίας διαμέσου των social media.
Το Δεκέμβριο του 2014, οι δύο λιθουανικής καταγωγής προσφεύγοντες (Pijus Beizaras και Mangirdas Levickas) ανήρτησαν στο λογαριασμό τους στο Facebook μια φωτογραφία, η οποία τους απεικόνιζε να φιλιούνται. Η φωτογραφία ήταν δημόσια και δεν άργησε να γίνει αντιληπτή από χιλιάδες άτομα. Αποτέλεσμα αυτού ήταν να γίνει αντικείμενο σχολιασμού η εν λόγω εικόνα, με τα σχόλια να ανέρχονται σε οκτακόσια και τα «likes» σε δύο χιλιάδες τετρακόσια. Ενδεικτικά, αναφέρονται τα κάτωθι σχόλια: «I’m going to throw up – they should be castrated or burnt; cure yourselves, jackasses – just saying», «These faggots fucked up my lunch; if I was allowed to, I would shoot every single one of them», «Hey fags – I’ll buy you a free honeymoon trip to the crematorium», «Satan, please allow me to smash their heads into a wall»[1].
Κατόπιν αυτής της αντιμετώπισης, οι προσφεύγοντες, όντας μέλη της, απευθύνθηκαν στην οργάνωση LGL [national lesbian, gay bisexual and transgender (LGBT) rights association], προκειμένου να ειδοποιηθεί ο Εισαγγελέας για τα σχόλια μίσους και την παράβαση του εθνικού δικαίου. Προκαταρκτική εξέταση δεν διενεργήθηκε, καθώς ο Εισαγγελέας έκρινε πως δεν υπήρξε υποκίνηση μίσους. Όλες οι βαθμίδες δικαστηρίων, στις οποίες οι αιτούντες προσέφυγαν, επικύρωναν την εισαγγελική απόφαση. Τα σχόλια θεωρήθηκαν μερικώς ανήθικα, αλλά κάτι τέτοιο δεν επαρκεί για την στοιχειοθέτηση εγκλήματος. Το περιφερειακό δικαστήριο της Klaipėda έκρινε ότι «από τη στιγμή που αναρτάται μία δημόσια εικόνα δύο ανδρών να φιλιούνται, θα έπρεπε να είχε προβλεφθεί ότι μια τέτοια εκκεντρική συμπεριφορά δεν συμβαδίζει με την συνεκτικότητα της κοινωνίας, η οποία έχει διαφορετική αντίληψη των πραγμάτων ή με την προώθηση της ανοχής, από τη στιγμή που η πλειοψηφία της λιθουανικής κοινωνίας ενστερνίζεται τις παραδοσιακές αξίες». Έχοντας εξαντλήσει όλα τα εθνικά ένδικα μέσα, προσέφυγαν ενώπιον του ΕΔΔΑ.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) σε συνδυασμό με το άρ. 8 ΕΣΔΑ. Ο σεξουαλικός προσανατολισμός των προσφευγόντων έπαιξε ενεργό ρόλο στην αντιμετώπιση αυτών από τις εγχώριες αρχές, οι οποίες χαρακτήρισαν την συμπεριφορά τους «εκκεντρική». Κατ’ αυτόν τον τρόπο, έδειξαν πως δεν εγκρίνουν την δημοσιοποίηση του σεξουαλικού τους προσανατολισμού, ιδίως αφού αρνήθηκαν την διεξαγωγή προκαταρκτικής εξέτασης. Οι παραδοσιακές αξίες δεν βρίσκονταν σε συνάφεια με την κοινωνική αποδοχή της ομοφυλοφιλίας. Απότοκος αυτού ήταν η ανύπαρκτη προστασία των προσφευγόντων από τις εγχώριες αρχές, ενώ το περιεχόμενο των σχολίων αντικατοπτρίζει την προκατειλημμένη στάση της λιθουανικής κοινωνίας απέναντι στους ομοφυλόφιλους. Ανεχόμενες τα εν λόγω σχόλια, οι αρχές δεν συμμορφώθηκαν στην θετική τους υποχρέωση να διερευνήσουν με κάθε αποτελεσματικό τρόπο τα σχόλια, τα οποία τέθηκαν ενώπιόν τους.
Παράλληλα, η συμφωνία των εθνικών δικαστηρίων με την απόφαση του εισαγγελέα στέρησε από τους προσφεύγοντες το δικαίωμα αποτελεσματικής δικαστικής προστασίας κατά το άρ. 13 ΕΣΔΑ. Το ανώτατο δικαστήριο της Λιθουανίας τόνισε την «εκκεντρική συμπεριφορά» δύο ατόμων, τα οποία ανήκαν σε σεξουαλικές μειονότητες της χώρας, ενώ τους επέρριψε το καθήκον να σεβαστούν τις αντιλήψεις και τις παραδόσεις των άλλων μελών της κοινωνίας, όταν οι ίδιοι ασκούν τα δικαιώματά τους. Παραθέτοντας στατιστικά στοιχεία, τα οποία είχαν προσκομισθεί, αποδείχθηκε ενώπιον του ΕΔΔΑ, ότι η Λιθουανία συμπεριφέρεται με τρόπο αδιάλλακτο απέναντι στις σεξουαλικές μειονότητες και οι αρχές της ασκούν μια ομοιόμορφη πολιτική κατά της ρατσιστικής και ομοφοβικής ρητορείας.
Η ανωτέρω περιγραφόμενη απόφαση του ΕΔΔΑ αποτελεί ένα παράδειγμα προς μίμηση. Όσο και να περηφανεύεται ο σύγχρονος πολιτισμός πως οι διακρίσεις σταμάτησαν σε μία μελανή σελίδα της ιστορίας, πως τώρα όλοι είναι ίσοι και πως οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι, καθημερινές πρακτικές αποδεικνύουν το αντίθετο. Και ήρθε η ώρα να αγκαλιάσει η κοινωνία της μειονότητές της, χαρίζοντάς τους ένα χάδι στοργής και αγάπης και υπενθυμίζοντας στα μέλη της ότι όλοι είναι άνθρωποι. Πως ο σεξουαλικός προσανατολισμός είναι ένα τμήμα της προσωπικότητας καθενός, το οποίο μπορεί να το προβάλλει κατά τον τρόπο που το ίδιο το άτομο κρίνει πρόσφορο. Πως ανεξάρτητα από τις παραδόσεις της πλειοψηφίας, η μειοψηφία γίνεται σεβαστή ως αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας. Ας είναι η εν λόγω απόφαση η αφορμή, για να γυρίσουμε σελίδα.
[1] Τα σχόλια παρατίθενται μεταφρασμένα από τα λιθουανικά στα αγγλικά, όπως αναφέρονται στην απόφαση.
