Ήταν άνοιξη του 2020 όταν ο τότε Υπουργός Εσωτερικών Τ. Θεοδωρικάκος ανακοίνωνε το νέο πρόγραμμα Ανάπτυξης και Αλληλεγγύης της Αυτοδιοίκησης «Αντώνης Τρίτσης».
Ο ίδιος είχε καταστήσει σαφές ήδη από τα τέλη του 2019 ότι το εν εξελίξει πρόγραμμα «Φιλόδημος» οδεύει προς κατάργηση και στη θέση του έρχεται ένα καινούριο με νέες πηγές χρηματοδότησης. Το συνολικό ύψος του νέου προγράμματος προϋπολογιζόταν στα 2,5 δις ευρώ , ήτοι 5.000 έργα σε όλη την επικράτεια. Αξιοσημείωτο δε ήταν ότι 100 εκ. ευρώ προορίζονταν για χρηματοδοτήσεις μελετών για την ωρίμανση έργων.
Το «Αντώνης Τρίτσης» αντικατέστησε το «Φιλόδημος 1» ( το οποίο σε διάστημα ενός έτους είχε εντάξει 502 έργα ύψους 1,235 δις €) και εν πολλοίς στις ρυθμίσεις που το διάρθρωναν ήταν παρόμοιο με τη βασική διαφορά ότι το σύστημα προγραμματισμού και ελέγχου του προγράμματος ήταν συγκεντρωτικό και ελεγχόμενο από την κεντρική διοίκηση με την Αυτοδιοίκηση απούσα, χωρίς απευθείας εκπροσώπηση, με την ΚΕΔΕ να καταθέτει από νωρίς τις ενστάσεις της. Την αντικατάσταση ακολούθησε η μεταφορά 459 έργων ύψους 1,090 δις € από το παλιό στο νέο πρόγραμμα, πράγμα που μεταφράζεται σε λογικές μεν αλλά καθυστερήσεις δε στην εξέλιξη των έργων. Οι προσδοκίες που δημιουργήθηκαν με την ανακοίνωση του νέου προγράμματος ήταν μεγάλες και άρχισαν να επιβεβαιώνονται όταν στις πρώτες προσκλήσεις του προγράμματος δεν υπήρχε πλαφόν. Έτσι οι τοπικοί άρχοντες έσπευσαν να ετοιμάσουν όσο το δυνατόν περισσότερες μελέτες έργων με σκοπό να τα εντάξουν στο πρόγραμμα. Συνέπεια μία αναντιστοιχία προτάσεων, με πάνω από 30 δήμους να διεκδικούν από 25-55 εκατ. €, περίπου 280 Δήμους να έχουν καταθέσει προτάσεις από 800.000 € έως και 55 εκατ. € ενώ 60 Δήμοι να μην έχουν καταθέσει πρόταση. Αυτή η κατάσταση σε συνδυασμό με την κωλυσιεργία από μεριάς Υπουργείου, την αναγκαία γραφειοκρατία που προέκυψε αλλά και λάθη τα οποία συνέβησαν όπως η εκ των υστέρων και αργοπορημένη υπογραφή δανειακής σύμβασης με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων αφενός «γύμνωσαν» το πρόγραμμα στα μάτια της κοινής γνώμης και αφετέρου μας έφερε να συζητούμε το μέλλον του μετά από 15-16 μήνες από την ανακοίνωσή του.
Ενώ λοιπόν έχουν προκληθεί σημαντικές καθυστερήσεις στην υλοποίηση των έργων των δήμων, αλλά έχει μεσολαβήσει κι ένας ανασχηματισμός, έρχεται από κυβερνητικά χείλη, στις αρχές του τρέχοντος έτους, η παραδοχή για το προβληματικό καθεστώς που διαμορφώθηκε στο κρίσιμο για την Τοπική Αυτοδιοίκηση χρηματοδοτικό εργαλείο. Ο Στ. Πέτσας, αναπληρωτής Υπουργός Εσωτερικών για θέματα Αυτοδιοίκησης, υιοθέτησε την πρόταση των δημάρχων να μπει πλαφόν χρηματοδότησης ανά δήμο (πράγμα που προβλεπόταν στο «Φιλόδημος 1»), ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα κατά τα οποία θα έμεναν εκτός προγράμματος (μικροί κυρίως) δήμοι, τη στιγμή που άλλοι δήμοι θα έπαιρναν ένα ολόκληρο χρηματοδοτικό πακέτο. Επίσης αναφέρθηκε ότι στόχος του Υπουργείου αποτελεί να έχουμε δημοπρατήσεις έργων εντός 2021, συμβασιοποιήσεις και γρήγορη υλοποίηση γιατί στον ορίζοντα αρχίζει να διαγράφεται ο Οκτώβρης του 2023, εκλογικός μήνας, κατά τον οποίο τόσο η ανάγκη των τοπικών αρχόντων όσο και της Κυβέρνησης είναι να έχουν να παρουσιάσουν ολοκληρωμένα έργα.
Η αγωνία των τοπικών διοικήσεων λήγει εν τέλει με την Κοινή Υπουργική Απόφαση (εφεξής ΚΥΑ) που εκδόθηκε τον περασμένο Απρίλιο. Η ΚΥΑ ομαδοποιεί τους ΟΤΑ σε 7 κατηγορίες, εκ των οποίων οι 6 αφορούν τους Δήμους και η 7η τις Περιφέρειες, και τίθεται ανώτατο όριο συνολικού προϋπολογισμού (πλαφόν) προτάσεων που μπορούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα για κάθε κατηγορία. Επίσης κατά τον υπολογισμό του συνολικού προϋπολογισμού των προτάσεων, λαμβάνονται υπόψη τα έργα κάθε δυνητικού δικαιούχου που έχουν ενταχθεί στο «Φιλόδημος Ι» και μεταφέρθηκαν στο «Αντώνης Τρίτσης», καθώς και τα έργα για τα οποία είχαν υποβληθεί αιτήματα ένταξης στο «Φιλόδημος Ι» και η ένταξή τους θα γίνει στο «Αντώνης Τρίτσης». Ο συνυπολογισμός αυτός ήταν κάτι που σε καμία περίπτωση δεν επιθυμούσαν οι ΟΤΑ και το είχε καταστήσει σαφές και η ΚΕΔΕ διότι στενεύουν κατά πολύ τα περιθώρια για την ένταξη μεγάλων έργων στο πρόγραμμα. Η ΚΥΑ όμως αφήνει ένα μεγάλο «αλλά» για το τέλος καθώς ανοίγει παράθυρο να μην εφαρμόζονται. Στην παρ.7 του αρ.6, όπως αυτό αντικαθίσταται με την παρ.4 του αρ.1 της νέας ΚΥΑ, ορίζεται ότι:
«Κατ’ εξαίρεση, κατόπιν εισήγησης της Επιτροπής Αξιολόγησης, ο Υπουργός Εσωτερικών δύναται, με ειδικώς αιτιολογημένη απόφασή του, να εντάξει προτάσεις που υπερβαίνουν τον συνολικό προϋπολογισμό που αντιστοιχεί στον δυνητικό δικαιούχο και οι οποίες αφορούν σε έργα με σημαντικό περιβαλλοντικό, υγειονομικό ή αναπτυξιακό αποτύπωμα στις τοπικές κοινωνίες, ιδίως δε έργα, η υλοποίηση των οποίων υπαγορεύεται από υπέρτερους λόγους δημόσιας υγείας και διασφάλισης της περιβαλλοντικής αειφορίας και έργα, η υλοποίηση των οποίων είναι αναγκαία για τη συμμόρφωση της Χώρας με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ενωσιακή νομοθεσία».
Εν κατακλείδι η διαφορά του «Αντώνη Τρίτση» και του «Φιλόδημου» έγκειται στο αποτύπωμα. Η βιολογία μας διδάσκει πως όλοι έχουμε διαφορετικό αλλά ποιος έχει το πιο σημαντικό;
Και ο νοών νοείτω.
