Ας μιλήσουμε για καταλήψεις…

Στο Youthvoice.gr όταν μιλάμε για πλουραλισμό στην άποψη, το εννοούμε. Ως εκ τούτου, ακολουθεί ένα αρθογραφικό debate αναφορικά με ένα από τα πιο διαχρονικά πολωτικά θέματα: τις καταλήψεις. Ψηφίστε στο τέλος του άρθρου και υποστηρίξτε την άποψη που σας εκφράζει!

Λόγος, Γιώργος Λάππας

Αδιαμφισβήτητα, το θέμα των ημερών είναι η αναγκαιότητα ή όχι των καταλήψεων στις σχολικές μονάδες, με πολλούς να αναφέρονται στην παρανομία ή αντίστοιχα στην ορθότητα της πράξης.

Αρχικά, για να έχει βάση οποιαδήποτε συζήτηση περί του δικαίου ή μη των καταλήψεων, είναι απαραίτητο να εξεταστούν τα αιτήματα που διατυπώνουν οι μαθητές. Συνοπτικά, τα αιτήματα των μαθητών είναι η ύπαρξη λιγότερων ατόμων ανά τάξη με μέγιστο όριο τα 15, η πρόσληψη επιπλέον διδακτικού προσωπικού, για να καλυφθούν τα κενά στα διάφορα σχολεία, καθώς και η κατάργηση της τράπεζας θεμάτων. Ας τα δούμε όμως ένα, ένα. Αναφορικά με το αίτημα για τάξεις των 15 ατόμων, πρέπει να τονιστεί ότι δεν προέρχεται αποκλειστικά από τους μαθητές. Πιο αναλυτικά, το όριο αυτό αποτέλεσε εισήγηση ειδικών λοιμωξιολόγων και του ΠΟΥ για το ασφαλές άνοιγμα των σχολείων, τόσο τον Μάιο, όσο και τον Σεπτέμβριο. Μάλιστα, η εισήγηση αυτή είχε εφαρμοστεί στην επαναλειτουργία των σχολείων τον Μάιο. Εύλογα, λοιπόν, τίθεται το ερώτημα πώς το Υπουργείο γίνεται να υποστηρίζει ότι μόνο η χρήση μάσκας – και δη σε διαστάσεις αλεξίπτωτου, όπως και μοιράστηκε από το Υπουργείο – ακόμα και σε τάξεις με 27 παιδία, κρίνεται πλέον επαρκής, ενώ 3 μήνες πριν θεωρούταν επισφαλής;

Σχετικά με το ζήτημα της πρόσληψης περαιτέρω εκπαιδευτικών, η ίδια η στάση του Υπουργείου είναι αυτή που δικαιώνει τους μαθητές. Πάρα τα ήδη χρόνια κενά και με δεδομένο ότι η πανδημία του κορονοιού θα έθετε ακόμα μεγαλύτερα βάρη στο εκπαιδευτικό σύστημα, το Υπουργείο, αν και διέθετε σχεδόν 6 μήνες, για να προετοιμαστεί, δεν προχώρησε σε καμία κίνηση. Αντίθετα, οι προσλήψεις χιλιάδων αναπληρωτών πραγματοποιήθηκαν μόλις στις αρχές αυτού του μήνα μετά τις έντονες πιέσεις μαθητών, εκπαιδευτικών και γονέων.

Αφού έχει στοιχειοθετήθει, λοιπόν, το εύλογο και το ορθό των αιτημάτων των μαθημάτων, εξίσου σημαντικό κρίνεται να αξιολογηθεί και η στάση του Υπουργείου απέναντι στους μαθητές και τα επιχειρήματά τους.  Αν και το επιχείρημα ότι τα κλειστά σχολεία δεν προσδίδουν οφέλη ούτε στην κοινωνία ούτε στους μαθητές είναι εκ πρώτης όψεως ορθό, δεν επαρκεί, ούτε για να καταστήσει ανώφελες τις καταλήψεις ούτε για να δικαιολογήσει την πολιτική που έχει ακολουθήσει το Υπουργείο.  Αρχικά, ο χαρακτηρισμός των πράξεων ως έκνομων και η αναφορά στον ποινικό κώδικα αγνοούν το γεγονός ότι απέναντι τους δεν βρίσκουν ενήλικους πολίτες, αλλά ανήλικους, οι οποίοι, καθώς βρίσκονται στο στάδιο της ανάπτυξης της συνείδησής τους, αντιμετωπίζονται εκ των πραγμάτων διαφορετικά από τον νόμο. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι στα τόσα χρόνια ύπαρξης αυτού του φαινομένου, καμία κυβέρνηση ή η δικαιοσύνη δεν προχώρησαν ποτέ σε ποινικές διώξεις κατά των μαθητών.

Επιπλέον, το επιχείρημα της έκνομης πράξης μπορεί σε αυτή την περίπτωση να στραφεί και κατά του Υπουργείου. Συγκεκριμένα, η απόφαση να αποκλειστούν οι μαθητές που συμμετέχουν στις καταλήψεις από την τηλε-εκπαίδευση, έρχεται σε αντίθεση με το άρθρο 16 του Συντάγματος, το οποίο προβλέπει ότι η παιδεία είναι αποστολή του κράτους και δικαίωμα όλων των Ελλήνων.  Παράλληλα, σε ένα πιο πρακτικό επίπεδο η απόφαση αυτή διαρρηγνύει άμεσα τις σχέσεις εκπαιδευτικών και μαθητών, καθώς η υποχρέωση των καθηγητών να καταγράψουν τους καταληψίες μέσω απουσιών είναι βέβαιο ότι δεν θα επιτρέψει να καλλιεργηθούν σχέσεις εμπιστοσύνης και συνεργασίας μεταξύ των δύο πλευρών, ως αποτέλεσμα και του στιγματισμού που θα έχουν υποστεί οι μαθητές.

Πέρα, όμως, από την πολιτική του Υπουργείου, λανθασμένη μπορεί να κριθεί και η στάση του για ένα πιθανό διάλογο μαζί τους. Μέχρι σήμερα παρά την μαζικότητα των καταλήψεων και των μαθητικών κινητοποιήσεων δεν έχει σημειωθεί κάποια επίσημη απόπειρα διαλόγου με τους εκπροσώπους των μαθητών από πλευράς Υπουργείου. Αντιθέτως, σε πρόσφατα συλλαλητήρια οι μαθητές δέχτηκαν χημικά και αντιμετωπίστηκαν βίαια από τις αστυνομικές δυνάμεις.  Επιπρόσθετα, ακόμα και στις συναντήσεις της Υπουργού με τους εκπαιδευτικούς, η ΟΛΜΕ κατήγγειλε την δογματικότητα της κυρίας Κεραμέως απέναντι στα αιτήματα των μαθητών, τα οποία απολαμβάνουν της υποστήριξης και των εκπαιδευτικών. Εύλογα μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος πώς είναι δυνατόν οι μαθητές να μην αισθάνονται ότι η κατάληψη είναι ο μοναδικός μοχλός πίεσης που διαθέτουν, απέναντι σε μια ηγεσία η οποία δεν προχωρά σε έναν ουσιώδη διάλογο μαζί τους για την εξεύρεση μιας κοινώς αποδεχτής λύσης.

Τέλος, για να υπάρξει μια ολοκληρωμένη συζήτηση γύρω από το θέμα των καταλήψεων, είναι σημαντικό να εξεταστεί αν έχουν καταστεί ποτέ αποτελεσματικές. Παρά το γεγονός ότι τα ανοιχτά σχολεία προσφέρουν, βέβαια, περισσότερα οφέλη, αφού προωθούν την παιδεία και την ανοιχτή εκπαίδευση για όλους, οι καταλήψεις δεν πρέπει να δαιμονοποιούνται και να θεωρούνται εν γένει ανώφελες. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των καταλήψεων του σχολικού έτους 2016-2017 μέσω των οποίων οι μαθητές κατάφεραν να ανατρέψουν την άδικη τότε απόφαση του Υπουργείου για κατάργηση των επαναληπτικών Πανελλαδικών, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και τα κινήματα του Πολυτεχνείου και της Νομικής ξεκίνησαν ως καταλήψεις πανεπιστημιακών κτηρίων με αιτήματα για την βελτίωση της φοιτητικής και πολιτικής ζωής.

 Σε τελική ανάλυση, ένα είναι το σημαντικό ερώτημα που πρέπει να τεθεί:

Θέλουμε τα παιδιά μας να καταστούν άβουλα και υπάκουα πλάσματα, τα οποία αποδέχονται σιωπηρά κάθε απόφαση της κυβέρνησης ή να εξελιχθούν σε ενεργούς και μαχητικούς μελλοντικούς πολίτες, οι οποίοι, χρησιμοποιώντας κάθε ειρηνικό και δημοκρατικό μέσο που διαθέτουν, προσπαθούν να διαμορφώσουν μια καλύτερη κοινωνία;

Αντίλογος, Κωνσταντίνα Μπελεγράτη

Είναι γεγονός ότι το φαινόμενο των καταλήψεων στα σχολεία δηλώνει παρόν σχεδόν κάθε σχολική χρονιά, άλλοτε με σοβαρά αιτήματα και άλλοτε με αιτήματα που δεν κρίνονται άξια προς υπεράσπιση ούτε από τους ίδιους τους μαθητές που τα εκφράζουν.

Η φετινή χρονιά είναι καθόλα διαφορετική, όχι μόνο για την Ελλάδα, αλλά και για όλες τις χώρες του κόσμου, που καλούνται να έρθουν αντιμέτωπες με την πανδημία του COVID-19. Μέσα σε αυτές τις δύσκολες και αντίξοες – κυρίως για τις κοινωνικές επαφές – συνθήκες, στις 14 Σεπτεμβρίου τα σχολεία της χώρας ξεκίνησαν τη διεξαγωγή των μαθημάτων. Σαφώς, δεδομένης της κατάστασης, η συγκεκριμένη σχολική χρονιά δεν έμοιαζε με καμία άλλη, καθώς η σημαντικότερη αλλαγή ήταν η χρήση της προστατευτικής μάσκας σε μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς με σκοπό την εξάλειψη του ιού.

Σε αρκετά σχολεία της δευτεροβάθμιας σε ολόκληρη την επικράτεια σημειώνονται πολυήμερες καταλήψεις με αιτήματα που αφορούν τα μέτρα προστασίας για την αντιμετώπιση της πανδημίας, το νέο τρόπο εξέτασης, δηλαδή την τράπεζα θεμάτων, τις συνθήκες που επικρατούν σε αρκετά σχολικά κτήρια και τις ελλείψεις αναπληρωτών καθηγητών, που αντιμετωπίζουν αρκετές σχολικές μονάδες. Η Υπουργός Παιδείας, θέλοντας να βάλει τέλος στην συνέχεια των καταλήψεων, προέβη σε ανακοινώσεις, «σκληρές, παράλογες και ανήκουστες», όπως χαρακτηρίστηκαν από αρκετούς μαθητές και δημοσιογράφους. Ήταν, όμως, πράγματι τόσο εξωπραγματικές, άδικες και είχαν σκοπό την περαιτέρω εξαγρίωση των μαθητών; Ας μου επιτραπεί να δηλώσω με κίνδυνο να υποστώ σκληρή κριτική από κάποιους, πως «όχι», δεν ήταν καθόλου άδικες, αλλά αντιθέτως προάγουν την ελευθερία της βούλησης του κάθε μαθητή.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να υπενθυμίσω πως η κατάληψη ενός δημοσίου κτηρίου είναι μία παράνομη ένεργεια σύμφωνα με το άρθρο 334, παράγραφος 3, του ποινικού κώδικα. Αντιθέτως, είναι απολύτως νόμιμη η ειρηνική συγκέντρωση ατόμων σε δημόσιο χωρό με σκοπό την έκφραση ιδεών και πολιτικών απόψεων, χωρίς, όμως, τη χρήση βίας ή την παρεμπόδιση άλλων ατόμων να εισέλθουν σε αυτόν. Παρ’ όλ’ αυτά, η ελληνική κοινωνία, ανέκαθεν έδειχνε και δείχνει ανοχή σε τέτοιου είδους παράνομες ενέργειες, καθώς προσμετράται, πως οι καταλήψεις σχολείων διενεργούνται από ανήλικα άτομα. Αφού, λοιπόν, έχουμε ξεκαθαρίσει πως η κατάληψη είναι μια πάρανομη ενέργεια, ας ασκήσουμε κριτική στην απόφαση της Υπουργού.

Η απόφαση αυτή, που έφερε εντάσεις, ενστάσεις και επικρίσεις, ουσιαστικά είναι μία απόφαση που δίνει την ελευθερία στο μαθητή να διαλέξει τι πραγματικά επιθυμεί να κάνει. Επεξηγηματικά, ας κάνουμε έναν παραλληλισμό της κατάληψης – που ξαναναφέρω πως είναι μια παράνομη ενέργεια -, με την απλή μαθητική διαδήλωση – που σαφέστατα είναι μία εντελώς νόμιμη ενέργεια. Οι μαθητές, οι οποίοι επιθυμούν να κάνουν πορεία, διαδηλώνοντας και θέτωντας τα αιτήματα τους, αναγκαστικά και με δική τους επιθυμία δεν παρευρίσκονται στα μαθήματα και παίρνουν εν γνώσει τους απουσία. Τώρα, λοιπόν, που οι μαθητές, οι οποίοι επιθυμούν να καταλάβουν ένα δημόσιο κτήριο και να κλείσουν τη παροχή εκπαίδευσης στους υπόλοιπους μαθητές, γιατί είναι τόσο εξωφρενικό και ανήκουστο να πάρουν απουσία; Ειλικρινά, δεν είμαι σε θέση να απαντήσω σε αυτό το ερώτημα, αλλά και ούτε να κατανοήσω το σκεπτικό των ανθρώπων που βρίσκουν την απόφαση αυτή παράλογη.

Ας αναλογιστούμε τους μαθητές της τρίτης τάξης του λυκείου που φέτος θα κληθούν να διαγωνιστούν πανελλαδικά, με σκοπό να καταφέρουν να εισαχθούν σε μία σχολή τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Πολλές οικογένειες τέτοιων μαθητών δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να τους παρέχουν ενισχυτική φροντιστηριακή βοήθεια και αρκούνται στην δουλειά των εκπαιδευτικών στο σχολείο. Είναι, άραγε, δίκαιο μια μειοψηφική ομάδα ατόμων να στερεί από τέτοια παιδιά που επιθυμούν να μελετήσουν και να πάνε στο σχολείο, το δικαίωμά τους στη γνώση;

Ας το σκεφτούμε λιγάκι καλύτερα!

Η απόφαση που πάρθηκε ευνοεί όλους τους μαθητές και καλύπτει όλο το φάσμα των επιθυμιών. Οι μαθητές, οι οποίοι επιθυμούν να κάνουν μάθημα έχουν τη δυνατότητα να το πράξουν μέσω της τηλεκπαίδευσης. Από την άλλη πλευρά οι μαθητές, που δεν επιθυμούν να κάνουν μάθημα και θέλουν να συνεχίσουν τη κατάληψη είναι επίσης ελέυθεροι να το πράξουν, παίρνοντας σαφώς απουσία και στηρίζοντας την επιλογή τους.

Αρκετοί, αρνητικά προσκείμενοι στην απόφαση, για να υποστηρίξουν την άποψή τους, χρησημοποίησαν τη λέξη «στιγματισμός». Θεωρούν πως τα παιδιά που με τη θέλησή τους επιβάλλουν σε όλα τα υπόλοιπα να μείνουν μακριά από την εκπαιδευτική διαδικασία και το χώρο του σχολείου, θα στιγματιστούν τη στιγμή που θα παίρνουν απουσία;

Και έρχομαι – εύλογα θεωρώ – να ρωτήσω, όταν αυτά τα ίδια παιδιά στέκονται πίσω από τη κλειστή από καρέκλες, θράνια, κάδους και άλλα αντικείμενα που έχουν χρησιμοποιήσει – βανδαλίζοντας δημόσια περιούσια – πόρτα, δεν στιγματίζονται;

Οι καθηγητές τότε δεν βλέπουν τα πρόσωπά τους;

Δεν μιλούν μαζί τους;

Μάλλον όχι! Τίποτα από αυτά που γράφω δεν ισχύει και πράγματι μάλλον αυτά τα παιδιά θα στιγματιστούν παίρνοντας απουσία.. και δεν θα στιγματιστούν με τις πράξεις τους.

Και, βεβαίως, υπάρχει ο αντίλογος, ο οποίος θα ισχυριστεί πως η κατάληψη είναι ο μόνος τρόπος για να δοθεί ένα ηχηρό μήνυμα στην Υπουργό, με σκοπό να τροποποιήσει, να αλλάξει ή και να καταργήσει εντελώς ορισμένες λανθασμένες αποφάσεις που έχει πάρει. Έρχομαι λοιπόν, να προτείνω κάποιους τρόπους για την επίτευξη αυτών των αιτημάτων των μαθητών, χωρίς να χρειαστεί να μεσολαβήσουν παράνομες πράξεις. Η Υπουργός έχει επανειλημμένα τονίσει την επιθυμία της να επικοινωνήσει με μαθητές, να ακούσει τις ενστάσεις τους, ώστε να τις λάβει σοβαρά υπόψιν. Όχι, όμως, όταν αυτή η προσπάθεια γίνεται με λανθασμένο τρόπο, που υπονομεύει τα δικαιώματα άλλων μαθητών και της ίδιας της δημοκρατίας που στηρίζεται στη πλειοψηφία.

Αντί, λοιπόν, να επωμιζόμαστε μια καρέκλα και ένα θρανίο και να κλείνουμε τη πόρτα του σχολείου που δεν μας ανήκει, καλύτερα ας αξιοποιήσουμε την ενέργεια, τη δημιουργικότητα και την επαναστατικότητα που μας διακατέχει, συγκαλώντας συνελεύσεις 15μελών και 5μελών, συζητώντας τις τροποποιήσεις που θέλουμε να πραγματοποιηθούν και επιδιώκοντας συνάντηση με την Υπουργό, με σκοπό τον γόνιμο και εποικοδομητικό διάλογο.

Μα τι λέω, αυτά τα πράγματα δεν λύνονται με διάλογο, αλλά με καταλήψεις, που μόλις κληθούμε να αναλάβουμε τις ευθύνες των επιλογών μας, στιγματιζόμαστε και τότε χάνουμε την ελευθερία μας…. Τι; Μήπως όχι;