Η ναυμαχία της Ναυπάκτου (1571), όπου ο χριστιανικός, ιταλικός στόλος νίκησε τον οθωμανικό, του Andries van Eertvelt.
Άρθρο του εξωτερικού συνεργάτη, Γιώργου Σμαΐλη.
Νέος τουρκικός «Αττίλας» προς δυσμάς
Μία από τις αγαπημένες κατάρες των σοφών Κινέζων, που εξαπολύουν έναντι ενός αντιπαθούς ή ανεπιθύμητου προσώπου, είναι «Μακάρι να ζήσεις σε ενδιαφέροντες καιρούς». Προφανώς οι «ενδιαφέροντες καιροί» μόνο ειρωνικά μπορούν να γίνουν κατανοητοί. Αυτή η κατάρα, λοιπόν, φαίνεται να έχει απλωθεί πάνω από τη Μεσόγειο και την Ευρώπη γενικότερα.
Η άλλοτε Mare Nostrum της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας βρίσκεται σε περιδίνηση εντός ενός γεωπολιτικού κυκλώνα, που απειλεί να τινάξει συθέμελα την δυτικοευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας και σταθερότητας του Μεσογειακού Νότου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μιας Ε.Ε. που βιώνει μία γραφειοκρατική βραχυκύκλωση και πολιτικο-διοικητική αποδιοργάνωση λόγω των υγειονομικών, μα και οικονομικών επιπτώσεων του COVID-19, αλλά και λόγω της ακραιφνούς διαίρεσης και πρωτοφανούς απόκλισης μεταξύ των κρατών – μελών, αναφορικά με τη δέουσα στάση για την αντιμετώπιση της νεο-οθωμανικής επιθετικότητας της Τουρκίας.
Σαν μία εκκωφαντική υπενθύμιση από το παρελθόν της Ιστορίας (πολιορκίες της Βιέννης από τους Οθωμανούς το 1529 και το 1683), η Γηραιά Ήπειρος καλείται ξανά να υπερφαλαγγίσει την επιθετική επιχείρηση της ισλαμικής Τουρκίας (μεταναστευτικό, παράνομες έρευνες από τα τουρκικά σεισμογραφικά – ερευνητικά πλοία), αποτέλεσμα της ηγεμονικής βουλιμίας του Ερντογάν να κλυδωνίσει και να επηρεάσει το ευρωπαϊκό status quo και τρόπο ζωής, καθώς και τη συντονισμένη προσπάθεια των ευρωπαϊκών κρατών να ανασυνταχθούν διοικητικά και οικονομικά μέσω της υπέρβασης των συνεπειών της πανδημίας και των lockdowns. Ειδικότερα, η διαχρονική (και διακομματική!) στρατηγική στόχευση της Τουρκίας είναι η σταδιακή φινλανδοποίηση της Ελλάδας, η στρατιωτικοπολιτική ομηρεία και καταβρόχθιση της Κύπρου, η παρεμπόδιση της δημιουργίας του EastMED (του αγωγού φυσικού αερίου που θα συνδέει τα κοιτάσματα Ισραήλ, Κύπρου, Ελλάδας και θα καταλήγει στην Ιταλία), η προτεκτορατοποίηση της καθημαγμένης από έναν δεκαετή εμφύλιο πόλεμο, Λιβύης, η καθεστωτική μεταβολή στην Αίγυπτο, η αύξηση της επιρροής της στον Λίβανο και εν τέλει η μετατροπή της Μεσογείου σε μία μεγάλη θαλάσσια επιφάνεια προβολής των γεωστρατηγικών συμφερόντων και σχεδίων της, καταπατώντας κάθε έννοια Διεθνούς Δικαίου, καλής γειτονίας και πολιτισμού.
Ο χάρτης του αγωγού φυσικού αερίου EastMED.
Η Γαλλία αντεπιτίθεται
Αντιστασιακό ανάστημα, έστω και καθυστερημένα, ορθώνει κυρίως η Γαλλία, η οποία ταλανίζεται από εσωτερικά, δομικά προβλήματα. Κινητοποιώντας τα όποια πολιτικά ερείσματα έχει στον μεσογειακό χώρο, αντιτίθεται σθεναρά στην αυτοκρατορική αδηφαγία της ισλαμικής εθνικιστικής ελίτ που κυβερνά την Τουρκία, της οποίας ο Πρόεδρος (αυτό)προβλήθηκε κάποτε ως «εκσυγχρονιστής ισλαμοδημοκράτης» από τα δυτικά ΜΜΕ. Τα ζωτικά ενεργειακά συμφέροντα της Γαλλίας στην Ανατολική Μεσόγειο (συμμετοχή στην κοινοπραξία της γαλλικής ΤOTAL, της αμερικανικής ExxonMobil και των Ελληνικών Πετρελαίων ΑΕ. για εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων κυρίως νοτιοδυτικά της Κρήτης, καθώς και στην κυπριακή ΑΟΖ) την ωθούν σε μια πιο ηχηρή παρουσία, συμπλέοντας με τα συμφέροντα του ελλαδικού και κυπριακού Ελληνισμού, εν αντιθέσει με τη Γερμανία. Η στήριξη του Παρισίου σε Αθήνα και Λευκωσία την οδηγεί, επίσης, σε μία καλλιέργεια κλίματος σύμπνοιας και συνεργασίας με το Ισραήλ, που πέραν των ενεργειακών του συμφερόντων, δε θέλει μία τουρκική κυριαρχία στη Μεσόγειο (βλ. τουρκική στήριξη προς τη Χαμάς), καθώς και με την κοσμική Αίγυπτο του Αλ Σίσι, που θέλει να αποτρέψει μία ενδυνάμωση της τουρκοκίνητης Μουσουλμανικής Αδελφότητας, που θα προκαλέσει καθεστωτικούς κλυδωνισμούς.
Τα ανωτέρω επιτάσσουν στο Παρίσι να αναλάβει την εξύφανση μίας συσπειρωμένης αποτροπής της τουρκικής επεκτατικότητας και οφείλει να βρει ευήκοα ώτα και συμμάχους. Προς αυτήν την κατεύθυνση, λοιπόν, η γαλλική πρωτοβουλία οργάνωσε τη διάσκεψη των EU MED7 (Γαλλία, Ελλάδα, Ισπανία, Κύπρος, Πορτογαλία, Μάλτα, Ιταλία) στην πατρίδα του Ναπολέοντα Α’, την Κορσική, που καταδίκασε την τουρκική παραβίαση της κυριαρχίας της Ελλάδας και της Κύπρου, ένα σημαντικό διπλωματικό βήμα για κάτι περισσότερο (;). Εν συνεχεία, δηλώθηκε γαλλικό ενδιαφέρον για προσχώρηση στον EastMED Gas Forum, που πρόσφατα μετατράπηκε σε επίσημο διεθνή οργανισμό, για να προαχθεί η ενεργειακή συνεργασία στην περιοχή, δίχως την Τουρκία.
Γεωπολιτικά σενάρια με αμερικανογαλλική υπογραφή
Με βάση, λοιπόν, αυτά τα δεδομένα, είναι δυνατή η εξαγωγή ορισμένων λογικών και πιθανών σεναρίων, ενεργειών και εξελίξεων στο άμεσο μέλλον:
- Η γαλλική πολιτική επιθυμεί την ενδυνάμωση του ρόλου της στα ευρωπαϊκά πράγματα μέσω ενός υπό αυτήν συνασπισμού ευρωμεσογειακών και βορειοαφρικανικών κρατών με κοινά συμφέροντα (όπως προφητικά έγραψε το 1997 στη «Μεγάλη Σκακιέρα» ο Ζ. Μπρεζίσνκι). Μίας Pax Mediterranea, όπως είπε ο Μακρόν.
Φωτογραφία από τη διάσκεψη των EU MED 7 στο Αζαξιό της Κορσικής.
- Η γαλλική διπλωματία κινείται προς αναζωογόνηση της παλαιάς, της ένδοξης, γκωλικής γεωπολιτικής ταυτότητας (Grandeur de la France), σε συνάρτηση με τους σχεδιασμούς της αμερικανικής πολιτικής για την περιοχή. Με την εκλογή Τραμπ το 2016 οι ΗΠΑ έκαναν μία γεωστρατηγική στροφή, όσον αφορά την ποιότητα και τον τρόπο εμπλοκής τους στις παγκόσμιες υποθέσεις. Ανατρεπτικό για τα έως τώρα δεδομένα, η Αμερική επιχειρεί τη μείωση της στρατιωτικής της παρουσίας και παρέμβασής της ανά την υφήλιο, ενισχύοντας τον διπλωματικό – επιδιαιτητικό μηχανισμό της για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της και την απρόσκοπτη αντιμετώπιση της ανερχόμενης Κίνας*. Ως εκ τούτου, η αμερικανική στρατηγική επιτάσσει τη στήριξη των περιφερειακών τοποτηρητών και κατά τόπους συμμάχων της για την υλοποίηση των σχεδιασμών της, όπως του Ισραήλ και πλέον της Γαλλίας. Η επίτευξη συνεννόησης Ουάσιγκτον-Παρισίου είναι ορατή και εύλογη, καθώς και οι δύο δε θέλουν μία επικίνδυνη και ανεξέλεγκτη αναταραχή στην περιοχή, πολλώ δε μάλλον μία ανάφλεξη. Απόδειξη αυτού είναι η βελτίωση του κλίματος στις σχέσεις Τραμπ-Μακρόν.
- Επομένως, κρίνεται ως λογικό σενάριο η σταδιακή ανάδυση μία υπονατοϊκής πολιτικής δομής στρατιωτικής ασφάλειας και οικονομικής συνεργασίας μεταξύ των κρατών της Μεσογείου, κατόπιν αμερικανικής ενθάρρυνσης, υπό γαλλική διαχείριση και με ισραηλινή συνεισφορά προς αντιμετώπιση της τουρκικής επεκτατικότητας, αλλά και της κινεζικής διείσδυσης. Καθόλου τυχαίες, άλλωστε, δεν είναι και οι αραβοϊσραηλινές ειρηνευτικές συνθήκες με έντονο αντιτουρκικό χαρακτήρα, καθώς και η περιοδεία του Αμερικανού Υπ. Εξ., Μάικ Πομπέο, σε αραβικά κράτη, Ελλάδα και Κύπρο.
- Ο κύριος ενοχλημένος από τις αμερικανογαλλικές κινήσεις είναι η Γερμανία, η οποία δε θέλει να απεμπολήσει την primus solus ηγεμονική θέση που κατέχει στον ευρωπαϊκό χώρο. Αυτό όμως την οδηγεί σε περαιτέρω αντίθεση με τις ΗΠΑ στα πλαίσια του εν εξελίξει εμπορικού πολέμου ΗΠΑ-ΕΕ. Κοινό μυστικό άλλωστε είναι η αμερικανική επιθυμία για μείωση του γερμανικού ηγεμονικού αποτυπώματος στην Ευρώπη. Η αδράνεια της Γερμανίας έναντι της τουρκικής επιθετικότητας «δικαιολογείται», λόγω των εμπορικών συναλλαγών της με την Τουρκία, ύψους 40 δις δολ. και τις 7.500 γερμανικές εταιρείες στην τουρκική επικράτεια, καθώς και άλλων οικονομικών αιτίων.
- Καταληκτικά, διόλου απίθανο δεν είναι να υποστηρίξουν οι ΗΠΑ ένα αντιτουρκικό, αλλά και αντιγερμανικό (και αντικινεζικό), γεωπολιτικό αντίβαρο του Ευρωμεσογειακού Νότου, αφού μάλιστα: α) ενισχύουν στρατιωτικά την Πολωνία και μεταφέροντας από τη Γερμανία προς αυτήν στρατεύματα, β) στηρίζουν τον διαχρονικό σύμμαχό τους, Ισραήλ, και την κατασκευή του EastMED γ) σταθεροποιούν τη Μέση Ανατολή δ) έχουν σημαντικά ενεργειακά και στρατηγικά συμφέροντα σε Ελλάδα και Κύπρο (άρση εμπάργκο όπλων την Κύπρο) και ε) θέλουν να ανακόψουν την κινεζική παρεμβολή με γερμανική στήριξη προς την Ευρώπη.
Συμπερασματικά, στα θερμά νερά της Μεσογειακής λιμνοθάλασσας συγκεντρώνονται πολλές και σημαντικές παγκόσμιες και περιφερειακές δυνάμεις, προκαλώντας εκατέρωθεν αντιρρήσεις και ενοχλήσεις. Σε έναν κόσμο όπου τα κράτη συμπεριφέρονται ρεαλιστικά με βάση τα εθνικά τους συμφέροντα, η Ελλάδα και η Κύπρος οφείλουν να ακολουθήσουν τη μοιραία πολιτική εξέλιξη, για να κερδίσουν ένα ασφαλές και αξιοπρεπές μέλλον σε έναν κόσμο που αλλάζει και μεταμορφώνεται. Η τελική του μορφή όμως παραμένει άγνωστη… Το μέλλον ανήκει στους ευπροσάρμοστους….
*Το περίφημο επιχειρηματικό σχέδιο ύψους 4-8 τρις. δολαρίων του Belt and Road Initiative (BRI) αποτελεί την προσπάθεια της Κίνας να κυριαρχήσει στον εμπορικό τομέα σε δύο μήκη: από τη μία, θέλει να οικοδομήσει έναν χερσαίο, εμπορικό διάδρομο από την επικράτειά της, που θα διασχίζει το Ουζμπεκιστάν, Καζακστάν, Κιργιστάν, Ιράν, Τουρκία και θα καταλήγει στην Ευρώπη και από την άλλη, μία θαλάσσια οδός που θα ενώνει τον Ινδικό Ωκεανό και μέσω του Σουέζ θα εκβάλλει στη Μεσόγειο με πρώτο σταθμό την Ελλάδα (Πειραιάς). Η αμερικανική ενόχληση είναι δεδομένη και οι εξελίξεις την διογκώνουν.
Το εμπορικό και στρατηγικό σχέδιο της Κίνας «Belt and Road Initiative»
