Το 2020 ήταν ενα ανατρεπτικό έτος και θα μπορούσε να γίνει άνετα μια ταινία από μόνο του. Φέτος, λοιπόν, αρκετά γνωστά κανάλια μας χάρισαν απλόχερα τις μεγάλες παράγωγες των reality και η ποιότητα αυτών δεν μπορούμε να πούμε ότι μας άφησε ικανοποιημένους, κρατώντας μας συντροφιά στις μέρες της καραντίνας.
Θα μπορούσε να τα χαρακτηρίσει κανείς ως τηλεοπτικά προγράμματα στα οποία οι συμμετέχοντες παρουσιάζονται «πουλώντας» μας την πραγματική τους ταυτότητα, τις συνήθειές τους, τον τρόπο ζωής τους και χωρίς να υπάρχει – θεωρητικά τουλάχιστον – κάποιο σενάριο που να υπαγορεύει τα όσα λένε και το πώς αντιδρούν. Άρχισαν να εμφανίζονται στις αρχές της δεκαετίας του 1990, αν και ήταν η δεκαετία του 2000 όπου απέκτησαν μεγάλη ακροαματικότητα και φανατικό κοινό σε όλο τον κόσμο. Ήταν η εποχή που εκπομπές όπως το Big Brother και το Survivor, έγιναν τα παγκόσμια τηλεοπτικά προγράμματα, με τα εκάστοτε εθνικά κανάλια να διεκδικούν τα πρωτεία για το ποιο θα τα φιλοξενήσει. Υπάρχουν, μεταξύ άλλων, τα reality που ασχολούνται με την ανάδειξη ταλέντων – είτε στο τραγούδι είτε σε άλλους τομείς -, τα reality που βασίζονται σε δοκιμασίες επιβίωσης, αλλά και εκείνα που παρακολουθούν και καταγράφουν την καθημερινότητα των συμμετεχόντων. Ορισμένα από τα πιο γνωστά reality shows που ακολούθησαν είναι το «Bar», το «Fame Story», το «Super Idol», το «Dream Show», το «Survivor», η «Φάρμα», το «Master Chef», το «Next Top Model», το «The Wall», το «The Batchelor», το «The Voice», το «The X – Factor» και το «Your face sounds familiar».
Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνεται στο Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη, πρόκειται για ένα είδος τηλεοπτικής εκπομπής στην οποία οι παίκτες καλούνται να εκθέσουν την προσωπική τους ζωή μέσα από τα προβλήματα της καθημερινότητας ανθρώπων της διπλανής πόρτας, όπως αυτά των συμβούλων γάμου, ψυχολόγων, νομικών, αγροτών ή λαϊκών ανθρώπων και συχνά κατηγορούνται για εξευτελισμό της ανθρώπινης προσωπικότητας και της εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόνου για λόγους θεαματικότητας, ενώ από άλλους θεωρούνται ως ένα δημόσιο βήμα που δίνει την ευκαιρία να έρθουν στην επιφάνεια διάφορα προβλήματα, παρουσιάζοντας ανθρώπους που έχουν να προσφέρουν την δική τους αλήθεια μέσα από την διαφορετικότητά τους. Προσφέρουν στους θεατές την αίσθηση αυθεντικών και ρεαλιστικών αντιδράσεων μέσα από πραγματικές καταστάσεις, γεγονός που τα διαχωρίζει από τις σκηνοθετημένες τηλεοπτικές σειρές. Έτσι, οι θεατές θεωρούν πως έρχονται σ’ επαφή με κάτι πιο άμεσο και αληθινό και πως τους δίνεται η ευκαιρία να παρακολουθήσουν μέσα από την κλειδαρότρυπα της κάμερας τις ζωές αυτών των «ηθοποιών». Οι θεατές, άλλωστε, νιώθουν πως μπορούν να ταυτιστούν πιο εύκολα με τους συμμετέχοντες αυτών των προγραμμάτων, καθώς πρόκειται για άτομα της καθημερινότητας.
Πηγή φωτογραφίας: michaellita (youtube)
Σε ό,τι αφορά τις εκπομπές που παρουσιάζουν τις προσωπικές ιστορίες ανθρώπων ή βασίζονται στην παρακολούθηση της καθημερινότητας των συμμετεχόντων, η διάδοσή τους οφείλεται στην περιέργεια του κοινού για την ιδιωτική ζωή των άλλων ανθρώπων, προσφέροντας θέαμα και ικανοποίηση στο μάτι του θεατή. Πρόκειται για άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση που αναζητούν σε αυτά τα προγράμματα την επιβεβαίωση πως άλλοι άνθρωποι είτε βιώνουν πιο δύσκολες καταστάσεις είτε πως οι ίδιοι είναι σε σύγκριση με αυτούς πιο έξυπνοι, πιο ικανοί και άξιοι «μαχητές» της ζωής. Σε κάποια από αυτά τα προγράμματα οι τηλεθεατές έχουν τη δυνατότητα να καθορίζουν με την ψήφο τους ποιοι συμμετέχοντες θα παραμείνουν και ποιοι θα αποχωρήσουν, γεγονός που τους δημιουργεί την αίσθηση ενεργής συμμετοχής στο χάος που παρουσιάζουν αυτά τα reality και καθιστά τα σχετικά προγράμματα ακόμη πιο ενδιαφέροντα γι’ αυτούς.
Για την επιτυχία αυτών των εκπομπών, οι εταιρείες που κρύβονται πίσω από την διοργάνωση των shows καταφεύγουν στις ανάγκες των ανθρώπων να αναζητούν παραμύθια για τα δικά τους προσωπικά προβλήματα μέσα από την πληροφόρηση για τα προβλήματα άλλων. Οποιαδήποτε προσωπική κατάσταση μοιάζει ουτοπική και ανώτερη από τη δική τους, λειτουργεί «φαρμακευτικά» για τους ίδιους, εφόσον τους υπενθυμίζει πως υπάρχουν άλλοι άνθρωποι που βιώνουν πιο οδυνηρές καταστάσεις απ’ ό,τι εκείνοι. Πολλοί συμμετέχοντες, μάλιστα, ακριβώς επειδή γνωρίζουν την κατάσταση που επικρατεί έξω από τα shows, με τους τηλεθεατές να ενδιαφέρονται περισσότερο για τις πιο έντονες αντιδράσεις τους, παρουσιάζουν στις εκπομπές αυτές την πιο εκκεντρική και συχνά εκρηκτική πλευρά του εαυτού τους, με απώτερο σκοπό να επιτύχουν την μεγαλύτερη δυνατή προβολή, πουλώντας στα θηράματά τους την προσωπική τους εξαθλίωση, για να απασχολήσουν όσο περισσότερο το τηλεοπτικό προσκήνιο.
Πολλοί από τους παίκτες αυτών των προγραμμάτων κατάφεραν να βιώσουν έστω και για λίγο μέσα από τις πολλαπλές, απαιτητικές, σε ψυχολογικό επίπεδο, κατάστασεις και σε σύντομο χρονικό διάστημα απέκτησαν ευρεία αναγνωρισιμότητα, μόνο και μόνο για να βρεθούν λίγο μετά και πάλι στην αφάνεια. Στα reality δεν γίνεται πάντοτε σεβαστή η αξιοπρέπεια και η προσωπικότητα των παικτών, ενώ παραβιάζεται αισθητά η ιδιωτική τους ζωή. Οι παίκτες υποκινούνται συχνά σε εξομολογήσεις εμπειριών ή δεδομένων της προσωπικής τους ζωής που τους εκθέτουν στον υπόλοιπο κόσμο, ή υποβάλλονται σε επικίνδυνες δοκιμασίες και καταστάσεις που καθιστούν φανερό πως ό,τι προέχει για τις εταιρίες παραγωγής είναι η επιδίωξη της υψηλής τηλεθέασης και όχι το ενδιαφέρον για την ασφάλεια και την προφύλαξη των ατόμων που συμμετέχουν σε αυτά τα προγράμματα.
Πηγή φωτογραφίας: in.gr.
Τα προγράμματα αυτά έχουν ιδιαιτέρως αρνητικές επιπτώσεις στα άτομα εφηβικής και νεανικής ηλικίας, καθώς τους δημιουργούν την εντύπωση πως η «επιτυχία» στη ζωή μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσα από την έκθεση στα φώτα της δημοσιότητας, χωρίς να απαιτείται κάποια πραγματική προσπάθεια, μόρφωση και ποιότητα. Οι νέοι εντυπωσιάζονται από την προσωρινή διασημότητα των συμμετεχόντων, αγνοώντας βέβαια πως πρόκειται για μια εντελώς μικρή χρονικά αναγνωρισιμότητα. Επιπλέον, οι νέοι πέφτουν στην παγίδα της έκθεσης της προσωπικής ζωής τους, μιας και θεωρούν πως οι αντιγραφή των παικτών καλυτερεύει την δική τους παρούσα κατάσταση. Η άπληστη περιέργεια του τηλεοπτικού κοινού ενέχει σημαντικούς κινδύνους για τη συναισθηματική και ψυχική ισορροπία του εκτιθέμενου προσώπου, κάτι που ενσαρκώνει και ο θεατής από την στιγμή που μιμείται τα πρότυπα αυτά.
Αυτό σημαίνει ότι τα προγράμματα έχουν μελετηθεί πολύ καλά, για να καταφέρουν την χειραγώγηση του κοινού τους και να εξασφαλίσουν όσο μεγαλύτερη τηλεθέαση γίνεται, προωθώντας όσο το δυνατόν περισσότερο τα καταναλωτικά προϊόντα που παρελαύνουν στον τηλεοπτικό φακό κατά την διάρκεια των διαφημίσεων, αλλά και μέσω της χρήσης τους από τους παίκτες. Εφόσον λοιπόν τα shows αυτά χειραγωγούν την κατανάλωση και την αισθητική μας, γιατί να μην χρησιμοποιούνται και για την παραπλάνηση και την παραγωγή πολιτικά και κοινωνικά αστοιχείωτων ανθρώπων, μολύνοντας και καταστρέφοντας των εγκέφαλο των θεατών από τα «σκουπίδια» που ξερνάνε;
Το κράτος και οι πνευματικοί άνθρωποι πρέπει να βοηθήσουν στην ενίσχυση της πνευματικής καλλιέργειας των νέων και της κριτικής τους σκέψης, ώστε η νέα γενιά μας να αποτρέψει την αναπαραγωγή τέτοιου είδους θεάματος. Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί καλούνται να πείσουν τους εφήβους ότι αυτό που έχει σημασία στη ζωή δεν είναι το πρόσκαιρο και η ελάχιστη προσπάθεια για την επιτυχία στην ζωή τους, αλλά ο συνεχής αγώνας για βελτίωση και η εργατικότητα. Οι νέοι πρέπει να βοηθηθούν, ώστε να κατανοήσουν ότι αυτό που παίζει σημαντικό ρόλο στην πορεία της ζωής τους είναι όχι η χαλαρότητα και τα ανούσια θεάματα, αλλά η ουσιαστική ενημέρωση και πληροφόρησή τους και να καταλάβουν ότι τέτοιου είδους τηλεοπτικά προϊόντα έχουν ως βασικό στόχο τον αποπροσανατολισμό τους από βασικούς προβληματισμούς και ερωτήματα που έχουν σχέση με την εξέλιξή τους και κατ’ επέκταση την μελλοντική τους διαδρομή.
Πηγή φωτογραφίας: Lawyer Bae
