Άρθρο της εξωτερικής συνεργάτιδος, Εβελίνας Παπαδοπούλου,
Είναι 13 Σεπτεμβρίου του 1922 (με το νέο ημερολόγιο) και η Σμύρνη καίγεται. Χιλιάδες Έλληνες, στριμωγμένοι στην προκυμαία της πόλης προσπαθούν να συνειδητοποιήσουν τι συνέβη. Θα περίμενε κανείς να ακούγονται ουρλιαχτά, κραυγές και μοιρολόγια, αλλά επικρατεί σχετική σιγή. Μόνο ο ανατριχιαστικός θόρυβος από τις φλόγες που καταπίνουν την πόλη ακούγεται και ίσως κάπου κάπου η φωνή ενός κοριτσιού που βιάζεται ομαδικά ή το κλάμα ενός μωρού που κουρνιασμένο στην αγκαλιά της μάνας του προσπαθεί να αναπνεύσει από τις αναθυμιάσεις.
Η θάλασσα μπροστά τους είναι βαμμένη με αίμα και γεμάτη πτώματα. Και τώρα; Τώρα προσφυγιά. Τώρα μια καινούργια ζωή, σε έναν τόπο γνώριμο μα στο τέλος ξένο.
Φέτος συμπληρώνονται 99 χρόνια προσφυγιάς και απώλειας. Σαν σήμερα, η Σμύρνη έπαψε να είναι ελληνική.
Για να μιλήσουμε για την Καταστροφή της Σμύρνης, πρέπει να καταλάβουμε πώς έφτασε εκεί η κατάσταση. Οι ρίζες βρίσκονται πίσω, στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η οθωμανική αυτοκρατορία τάχθηκε με τη Γερμανία και συνεπώς ηττήθηκε. Ο σουλτάνος καταρρέει και μεγάλο μέρος των εδαφών της αυτοκρατορίας απλώνονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στο οποίο κάθεται και ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Ακολουθεί η Συνθήκη των Σεβρών, που εκτός από εδάφη έδωσε στην Ελλάδα τη δυνατότητα αποβίβασης στη Σμύρνη ελληνικού στρατού από το 1919 με σκοπό την προστασία ελληνικών πληθυσμών εκεί. Ο Βενιζέλος έχει οριακά υλοποιήσει τη Μεγάλη Ιδέα και την «Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών». Μέσα σε αυτό το κλίμα αισιοδοξίας, ο Βενιζέλος προκηρύττει εκλογές τις οποίες είναι σίγουρος ότι θα κερδίσει. Διαψεύδεται.
Η αντιβενιζελική αντιπολίτευση με τον Δημήτριο Γούναρη θριαμβεύει, ενώ επιστρέφει ο βασιλιάς Κωνσταντίνος. Από εκεί και ύστερα, οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν θα έχουν την ίδια στάση απέναντι στην Ελλάδα, αφού αντιπαθούν τον βασιλιά λόγω της εμμονής του στην ουδετερότητα στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο Γούναρης πλέον έχει απέναντι του τους Νεότουρκους, αλλά και τις Μεγάλες Δυνάμεις. Παρόλα αυτά, αποφασίζει να μην αποσύρει τους άνδρες του, αλλά να τους στείλει ακόμα βαθύτερα στη σημερινή Τουρκία.
Έρχονται επιτυχίες για τους Έλληνες, οι οποίοι προχωρούν και κατακτούν τον Αφιόν Καραχισάρ τον Μάρτιο του 1921. Ακολουθεί μια περίοδος αδράνειας, στην οποία οι Τούρκοι εξοπλίζονται και ετοιμάζουν την αντεπίθεσή τους, που θα ξεκινήσει τον Αύγουστο του 1922.
Η αντεπίθεση βρίσκει τους Έλληνες απροετοίμαστους να οπισθοχωρούν έχοντας στην κατοχή τους μόνο τη Σμύρνη. Η αντίσταση των Τούρκων είναι πανίσχυρη και η ελληνική κυβέρνηση στέλνει εντολή εκκένωσης της Μικράς Ασίας. Μέχρι τις 5 Σεπτέμβρη έχουν φύγει και οι τελευταίοι Έλληνες στρατιώτες και λίγο αργότερα εισέρχονται στην πόλη Τούρκοι και αρχίζουν τις βιαιότητες.
Οι κάτοικοι τρέχουν να σωθούν, συνωστίζονται στην αποβάθρα και παρακαλούν τα συμμαχικά πλοία που βρίσκονται στα ανοιχτά να τους σώσουν, αλλά εκείνοι κρατούν ουδέτερη στάση, δεν μπλέκονται, τους αφήνουν εκεί.
Άνθρωποι απεγνωσμένοι πέφτουν στη θάλασσα, πιστοί καταφεύγουν σε εκκλησίες και καίγονται ζωντανοί, παιδιά σε σχολεία σφαγιάζονται. Η ιστορία του μετέπειτα ανακηρυχθέντος Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης είναι γνωστή. Εκείνος να υποφέρει, να του τραβούν την γενειάδα, να τον μαχαιρώνουν, αλλά με τη λίγη δύναμη που του απομένει σηκώνει το χέρι και ευλογεί τους βασανιστές του. Η κίνηση αυτή τους εξαγριώνει περισσότερο με αποτέλεσμα να του κόψουν τα χέρια, να του βγάλουν τα μάτια. Εκείνος απλώς εύχεται να τελειώσει γρήγορα το μαρτύριο του.
Οι παραπάνω γραμμές δεν μπορούν να χωρέσουν το τι πέρασαν οι άνθρωποι αυτοί. Μπορούν όμως να μας δώσουν μια γεύση, πικρή το δίχως άλλο. Το μαρτύριό τους δεν τελείωσε εκεί, στην προκυμαία της Σμύρνης, αλλά συνεχίστηκε στην Ελλάδα, στην οποία ένιωθαν ξένοι και αντιμετωπίζονταν σαν ξένοι. Σίγουρα η απορρόφηση ενός τόσο μεγάλου προσφυγικού κύματος δεν ήταν μια εύκολη δουλειά για το ελληνικό κράτος.
Οι πρόσφυγες έφεραν μαζί τους τις συνήθειες που είχαν στην πατρίδα τους, ορισμένες εκ των οποίων φάνταζαν ξένες στους ντόπιους. Η Ελλάδα αποτελείτο από κλειστές συντηρητικές κοινωνίες οι οποίες ίσως «τρόμαξαν» από την εξωστρέφεια που χαρακτήριζε τους πρόσφυγες. Έκανε άραγε το ελληνικό κράτος ό,τι μπορούσε για να βρεθεί κοινός άξονας ανάμεσα στις δύο πλευρές;
Πηγή εικόνας: psichogios.gr
