“Love on the brain” τραγουδά η Rihanna, “Love, Sex, Magic” η Ciara κι ο Timberlake, πιο ρομαντικά βλέπει τα πράγματα ο Sinatra. Βρισκόμενοι στον απόηχο της εορτής του Αγίου Βαλεντίνου, λογικό είναι να αναρωτιόμαστε «τι είν’ αυτό που το λένε αγάπη» και με ποιον τρόπο δημιουργούνται τα συναισθήματα της «ρομαντικής αγάπης», του έρωτα και του πόθου στον εγκέφαλό μας.
Η εμπειρία της ρομαντικής αγάπης καθορίζεται από τρεις σημαντικούς νευροδιαμορφωτές: την ντοπαμίνη, την οξυτοκίνη και την βαζοπρεσσίνη (Debiec, 2007). Η ντοπαμίνη είναι ο κύριος νευροδιαβιβαστής ευχαρίστησης και διαδραματίζει σημαντικό ρόλο τόσο στη σεξουαλική διέγερση όσο και στα ρομαντικά συναισθήματα. Ενώ όλα τα θηλαστικά βλέπουν το σεξ ως κάτι που προσφέρει ευχαρίστηση, οι άνθρωποι καταγράφουν επίσης τον σύντροφο ως κάποιον που τους ευχαριστεί. Όταν κοιτάζουμε το πρόσωπο του αγαπημένου μας προσώπου, το κύκλωμα ανταμοιβής μάς πλημμυρίζει με ντοπαμίνη, όπως όταν κάνουμε σεξ ή χρήση ναρκωτικών.
Ωστόσο, η ίδια η αγάπη παραμένει σε μεγάλο βαθμό ένα μυστήριο. Γιατί ερωτευόμαστε τους ανθρώπους που ερωτευόμαστε; Γιατί μένουμε ερωτευμένοι και τι μας κάνει να ερωτευόμαστε; Πού στον εγκέφαλο βρίσκεται η αγάπη; Σε έρευνές τους, οι Dr. Semir Zeki, και Dr. Andreas Bartels παρατήρησαν ότι, όταν οι συμμετέχοντες κοίταξαν το πρόσωπο του ατόμου με το οποίο ήταν ερωτευμένοι, κάποιες συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου «φωτίστηκαν». Ταυτόχρονα, ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου φαίνεται πως απενεργοποιήθηκαν.
Κατά τη S. Lagenslag, PhD, «υπάρχουν αρκετές περιοχές του εγκεφάλου που είναι πιο ενεργές, όταν οι άνθρωποι βλέπουν τους αγαπημένους τους, παρά όταν βλέπουν άλλους ανθρώπους. Μία από τις μελέτες μου υποδηλώνει ότι η απόκριση στο αγαπημένο πρόσωπο – συνήθως – σχετίζεται με θετική ενίσχυση περισσότερο από την παρακολούθηση ή ανταπόκριση σε άλλους ανθρώπους ή από το να αγνοείτε τον αγαπημένο σας».
Πώς επηρεάζει αυτή η αγάπη το μυαλό μας; Ο καθηγητής Zeki, εξηγεί ότι η ρομαντική αγάπη ενεργοποιεί «περιοχές του εγκεφάλου που έχουν υψηλή συγκέντρωση ντοπαμίνης». Γι’ αυτό θεωρεί πως οι ερωτευμένοι είναι συνεχώς καλοδιάθετοι – επειδή η ντοπαμίνη μας κάνει να θέλουμε να συνδεθούμε με άλλους και να ενισχύσουμε τους υπάρχοντες δεσμούς μας. Ωστόσο, όποτε αυξάνονται τα επίπεδα της ντοπαμίνης, τα επίπεδα μιας άλλης χημικής ουσίας του εγκεφάλου, που ονομάζεται σεροτονίνη, μειώνονται. Η τελευταία «συνδέεται με την όρεξη και τη διάθεση». Αυτή η αλλαγή μπορεί να εξηγήσει, γιατί οι ερωτευμένοι τείνουν να επικεντρώνονται στο «αντικείμενο του πόθου τους. Επισημαίνει, επιπλέον, ότι στη ρομαντική αγάπη, μια μικρή περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται αμυγδαλή απενεργοποιείται. Η αμυγδαλή είναι το μέρος του εγκεφάλου που συντονίζει τις αντιδράσεις του φόβου, βοηθώντας τους ανθρώπους να παραμείνουν ασφαλείς σε δυνητικά επικίνδυνες καταστάσεις. Το γεγονός ότι απενεργοποιείται, όταν ένα άτομο είναι ερωτευμένο, σημαίνει επίσης ότι οι αντιδράσεις του φόβου είναι περιορισμένες. Έτσι εξηγείται γιατί αγνοούμε τα red flags!
Απαλλαγμένοι, έτσι, πια από τον φόβο, είμαστε ελεύθεροι να αφεθούμε στον πόθο και την αγάπη. Άραγε, όμως, ο πόθος και η αγάπη αλληλεπικαλύπτονται; Για πολλά ζευγάρια η αγάπη και το σεξ πάνε μαζί. «Ενεργοποιούν», όμως, τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου; Η Stephanie Cacioppo, Ph.D. ανακάλυψε πως, όταν κάποιος βλέπει μια εικόνα ενός ατόμου που του προκαλεί σεξουαλική διέγερση, ενεργοποιούνται ορισμένες από τις περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται και από τα αισθήματα στοργής. Αυτές οι περιοχές είναι επίσης αυτές που εμπλέκονται στο κύκλωμα ανταμοιβής του ανθρώπου. Αυτό το γεγονός ενισχύει συμπεριφορές που επιτρέπουν στο είδος μας να επιβιώσει, όπως το φαγητό και το ποτό. Πάντως, άλλοι ερευνητές επισημαίνουν ότι η αγάπη και η επιθυμία, αν και αλληλεπικαλύπτονται στον εγκέφαλο, δεν αλληλεπικαλύπτονται εντελώς.
Αφήνοντας για λίγο τα περί πόθου και έλξης, ας προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο εξής ερώτημα, που πολλούς έχει απασχολήσει: μπορεί η αγάπη να ελεγχθεί; Η Lagenslag θεωρεί πως ναι: «Αν θέλετε να μειώσετε τα αισθήματά σας για κάποιον, απλώς σκεφτείτε τις αρνητικές του συνήθειες ή πιθανά αρνητικά σενάρια για το κοινό σας μέλλον. Φυσικά, για το αντίθετο αποτέλεσμα, σκεπτόμαστε θετικά σενάρια. Η σκέψη των αρνητικών ή θετικών σκηνικών θα αλλάξει τα ερωτικά σας συναισθήματα μόνο βραχυπρόθεσμα και το αποτέλεσμα θα εξασθενίσει μετά από ένα σύντομο χρονικό διάστημα».
Γνωρίζοντας, πλέον, πάνω κάτω, τους μηχανισμούς με τους οποίους ο θεός Έρωτας τρυπώνει στο μυαλό μας, μπορούμε να είμαστε προετοιμασμένοι του χρόνου. Οι τρόποι του μας είναι πλέον γνωστοί και όπως ξέρουμε, ο άνθρωπος φοβάται το άγνωστο και ο μεγαλύτερος εχθρός της αγάπης δεν είναι το μίσος, αλλά ο φόβος. Δεν υπάρχει πια τίποτα να φοβόμαστε!
