Άρθρο του εξωτερικού συνεργάτη, Χρήστου Ρέλλου,
Καθώς η Ρωσική Εισβολή στην Ουκρανία μαίνεται εδώ και 2 πλέον εβδομάδες, με τις απώλειες και τις μάχες να αυξάνονται όλο και περισσότερο, οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι Ηγέτες έχουν λάβει αντίμετρα, προκειμένου να καταδικάσουν την Ρωσία και τον Πρόεδρό της, που σκέφτηκε να πράξει το αδιανόητο…
Πάσης φύσεως κυρώσεις, πάγωμα τραπεζικών λογαριασμών επιφανών Ρώσων Ολιγαρχών, απαγόρευση εμπορικής εξαγωγής τεχνογνωσίας προς την Ρωσία, καθώς επίσης και ενεργοποίηση των πιο ακραίων κυρώσεων, δηλαδή το πάγωμα των περιουσιακών στοιχείων του ίδιου του Βλάντιμιρ Πούτιν και του Υπουργού Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, αλλά και πλήρης απομόνωση της Ρωσίας από το SWIFT, το παγκόσμιο σύστημα ηλεκτρονικών τραπεζικών συναλλαγών. Μάλιστα, σε αυτή την λίστα μέτρων εντάχθηκε μόλις χθές και η πλήρης απαγόρευση εισαγωγής ρωσικού πετραλαίου από πλευράς Η.Π.Α.
Ίσως το σημαντικότερο μέτρο που λήφθηκε, παρ’ όλα αυτά, είναι η ακύρωση του αγωγού Nord Stream 2, του μεγάλου αυτού ενεργειακού project αξίας 11 δισεκατομμυρίων δολαρίων, που αποσκοπούσε στην ενίσχυση της ενεργειακής τροφοδότησης πλείστων νοικοκυριών στη Γερμανία, και στην Ευρώπη κατ’ επέκταση. Η πρωτοβουλία αυτή ήρθε μετά από έντονες πιέσεις των Αμερικανών, αλλά και με μεγάλη απροθυμία των Γερμανών, οι οποίοι γνωρίζουν πολύ καλά ότι θα υπάρξουν σοβαρές μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Το ενεργειακό τρίγωνο Ευρώπη (ΕΕ) – Ρωσία – ΗΠΑ, έχει ιστορική διάρκεια πολυ μεγαλύτερη απ’ όσο θα νόμιζαν οι περισσότεροι, και αξίζει να ανατρέξουμε στις απαρχές της, για να κατανοήσουμε τις μεταξύ τους σχέσεις. Στη πρώιμη φάση του Ψυχρού Πολέμου, η Σοβιετική Ένωση εν όψει της προσπάθειάς της να επεκταθεί εμπορικά και οικονομικά, προβαίνει στην κατασκευή του αγωγού Druhzba (Φιλία), το 1963 ο οποίος ξεκινώντας από τα Ουράλια Όρη θα κατέληγε στη Δυτική Ευρώπη.
Με τη μέχρι τότε ενεργειακή εξάρτηση της Δυτικής Ευρώπης από την Σοβιετική Ένωση να ανέρχεται σε ποσοστό 6%, οι ΗΠΑ έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου στους Ευρωπαίους Συμμάχους τους, ότι η δημιουργία του εν λόγω αγωγού δεν είναι παρά ένα εργαλείο επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης στη Δυτική Ευρώπη και ότι πρέπει πάραυτα να ακυρωθεί.
Ο αγωγός Druhzba και οι διακλαδώσεις του
Με τον αγωγό να ολοκληρώνεται ένα χρόνο αργότερα, οι Ευρω-Ατλαντικές αψιμαχίες δεν έλειψαν, και το 1981 η επιδίωξη για τη δημιουργία νέου Σοβιετικού Αγωγού, αποτέλεσε ένα νέον «μήλον της έριδος» για την Ευρωατλαντική Συμμαχία, με την επιβολή Αμερικανικών κυρώσεων σε Ευρωπαικά Κράτη, που συναίνεσαν για τη κατασκευή του.
Αν μη τι άλλο, παρατηρείται ιστορικά ένα μοτίβο καχυποψίας των ΗΠΑ απέναντι στην Ευρώπη κάθε φορά που η δεύτερη προτίθεται να συνεργαστεί με τη Ρωσία, φοβούμενη ότι θα εξαρτηθεί όχι μόνο ενεργειακά, αλλά και γεωπολιτικά από τη αυτή. Η καχυποψία αυτή, μετατράπηκε σε κρατούσα εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ και αρκετών χωρών της Δυτικής Ευρώπης με την άνοδο του Βλαντιμίρ Πούτιν στη Ρωσία.
Έχοντας ο ίδιος αποδείξει πολλάκις ότι επιδιώκει βαρυσήμαντους γεωπολιτικούς στόχους για τα Ρωσικά συμφέροντα, δεν θα λιποψυχούσε να τα επιδιώξει και στο Ευρωπαικό πεδίο, πολλώ δε μάλλον στο τομέα της ενέργειας.
Έτσι, εν μέσω διπλωματικών διενέξεων της Ρωσίας με την Ουκρανία, που αφορούσαν την μείωση της μεταφοράς φυσικού αερίου στη δεύτερη και εν τέλει την απόρριψή της ως διαμετακομιστικού κόμβου ενεργειακής τροφοδότησης, το Κρεμλίνο ήρθε σε σύγκλιση με το Βερολίνο με αποτέλεσμα τη γέννηση του Nord Stream, το 2005.
Η κατασκευή ολοκληρώθηκε το 2011, και βλέποντας τα ενεργειακά και κερδοσκοπικά οφέλη, οι δύο χώρες συμφώνησαν στην κατασκευή του Nord Stream 2, μιας δεύτερης γραμμής τροφοδότησης, η οποία θα ακολουθεί την ίδια πορεία με την πρώτη (εκκίνηση από τα Ρωσο-Φινλανδικά Σύνορα και μέσω Βαλτικής Θάλασσας με κατάληξη στη Γερμανία).
Οι αγωγοί Nord Stream 1 και 2. Πηγή εικόνας: BBC
Όμως, παρά τα φιλόδοξα αυτά σχέδια, η γεωπολιτική πραγματικότητα και οι ακραίες εκφάνσεις της δεν άργησαν να λειτουργήσουν αντιθετικά για τα εμπλεκόμενα μέρη. Η Ρωσική Προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, θα δημιουργήσει τις συνθήκες για περαιτέρω Αμερικανική πίεση στη Γερμανία, προκειμένου να ακυρώσει το επερχόμενο project, καταδεικνύοντάς της την αφερεγγυότητα της Ρωσικής πλευράς. Παρ’ όλα αυτά η πρόσφατη Ρωσική Εισβολή στην Ουκρανία, είναι αυτή που οδήγησε τον Γερμανό Καγκελάριο, Olaf Scholz, να ακυρώσει τη κατασκευή.
Οπότε τι μέλλει γενέσθαι για την Ευρώπη; Και πώς δύναται να εξισορροπήσει το κενό ενεργειακής τροφοδότησης; Αποτελεί κοινό τόπο η διαπίστωση ότι η εξαγωγή του Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG – Liquified Natural Gas) από τις ΗΠΑ προς την Ευρώπη, είναι μια από τις δημοφιλέστερες εναλλακτικές πολιτικές που επιδιώκει να εφαρμόσει η ΕΕ, σε περίπτωση πλήρους ενεργειακής αποκοπής της από τη Ρωσία.
Σύμφωνα με αρκετές γνωματεύσεις, το Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο αποτελεί το τελευταίο προγεφύρωμα για τη μετάβαση στην Πράσινη Ενέργεια, και λόγω του ότι οι ΗΠΑ έχουν ήδη ξεπεράσει την Αυστραλία και το Κατάρ στις εξαγωγές του, κρατώντας τα σκήπτρα μέχρι το 2025, θα ήταν λάθος από τη μεριά της ΕΕ να μην αξιοποιήσει αυτή την ευκαιρία.
Μια τέτοια ευκαιρία, βέβαια, επιφέρει και μειονεκτήματα. Λόγω της ειδικής επεξεργασίας του φυσικού αερίου σε υγροποιημένη μορφή, αλλά και της μεταφοράς του με τάνκερ, το κόστος επεξεργασίας, μεταφοράς και κατανάλωσης ανέρχεται σε πολύ υψηλότερες τιμές απ’ό ,τι το φθηνό φυσικό αέριο. Επίσης, για την παράδοση του LNG είναι αναγκαία η ύπαρξη τερματικής βάσης, κάτι που δεν διαθέτουν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.
Τα τερματικά LNG στην Ε.Ε. Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Από την άλλη, εξίσου σημαντικές θεωρούνται οι εναλλακτικές προοπτικές της εμβάθυνσης της ενεργειακής συνεργασίας με το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο διαθέτει ενεργειακό πλούτο στα κοιτάσματα του Shah Deniz στη Κασπία Θάλασσα, από τα οποία μεταφέρεται φυσικό αέριο μέσω του South Gas Corridor (από το Αζερμπαιτζάν στη Βουλγαρία και στην Ιταλία, μέσω Γεωργίας, Τουρκίας και Ελλάδας). Τέλος, υπήρξαν κάποιες επαφές ΕΕ και Κατάρ, με Αμερικανική μεσολάβηση για τη μεταφορά Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου.
