Οι θεωρίες συνωμοσίας δεν αποτελούν νέο φαινόμενο, αλλά μία ιστορική πρακτική των ανθρώπων για την εξήγηση δυσνόητων καταστάσεων, την κατασκευή εξηγήσεων και βεβαίως τη χειραγώγηση. Κάποιες θα λέγαμε ότι είναι σχετικά άκακες, όπως η θεωρία συνομωσίας για την επίπεδη γη, και άλλες κατ’ αρχήν επικίνδυνες, με το κίνημα κατά των εμβολίων και την αμφισβήτηση της κλιματικής αλλαγής ως εξέχοντα παραδείγματα των τελευταίων χρόνων.
Μέχρι ένα σημείο πιστεύω ότι μπορεί να γίνει κατανοητό γιατί κάποια από αυτά τα αφηγήματα απέκτησαν πιστούς ακολούθους. Οι Flat-earthers είναι κάτοχοι της «Αλήθειας», ξύπνησαν από το λήθαργο, είναι μοναδικοί γνώστες του «πραγματικού» ανάμεσα σε δισεκατομμύρια αδαείς ανθρώπους. Οι Anti-vaxxers είναι, κατά κανόνα άνθρωποι, που έχουν γίνει μάρτυρες των σπάνιων, αλλά ακόμα πιθανών, αρνητικών παρενεργειών των εμβολίων. Και όντας άνθρωποι, διαμορφώνουν τη στάση τους με κριτήριο την εμπειρία και το φόβο, και όχι επιστημονικά και στατιστικά δεδομένα. Κάποιοι γιατροί, μάλιστα, τους παρέχουν «νομιμοποιητική» βάση, τασσόμενοι και αυτοί κατά των εμβολίων και υιοθετώντας μη τεκμηριωμένες απόψεις, που στρέφονται κατά της δυτικήw ιατρικής. Στην περίπτωση της κλιματικής αλλαγής, η αλήθεια είναι ότι υπάρχει μια πολύ καλά οργανωμένη και χρηματοδοτούμενη προπαγάνδα αμφισβήτησής της από βιομηχανικά συμφέροντα, των οποίων η ευημερία εξαρτάται από τη διατήρηση ενός τρόπου ζωής και παραγωγής που αδιαφορεί για το μέλλον του πλανήτη. Επιπλέον, ο μέσος άνθρωπος δε συνδέει τις αλλαγές στη θερμοκρασία και τα συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα με μία ταχύτατα εξελισσόμενη διαδικασία καταστροφής του πλανήτη και συνεπώς της ανθρωπότητας. Στην πλειοψηφία τους, οι άνθρωποι διακατέχονται από μία αφελή αισιοδοξία, που δεν μπορεί να συλλάβει το μέγεθος της υποβάθμισης του πλανήτη και τις εφιαλτικές συνέπειες και παραμένουν πεπεισμένοι ότι ο πλανήτης και ο ανθρώπινος πολιτισμός είναι, στην καλύτερη περίπτωση, άτρωτοι ή στην χειρότερη, ικανοί να προσαρμοστούν σε οποιαδήποτε συνθήκη προκύψει.
Ωστόσο, ο κορωνοϊός αποτελεί ιδιάζουσα συγκυρία για πληθώρα λόγων, με έναν από αυτούς να είναι η παγκόσμια διάστασή του. Κρούσματα, διασωληνώσεις, θάνατοι καταγράφονται σε σπαρακτικούς αριθμούς σε κάθε γωνιά της γης, εμπειρογνώμονες και επιστήμονες ανεξαρτήτου εθνικότητας διερευνούν, ανακαλύπτουν και συμβουλεύουν, κυβερνήσεις, η μία μετά την άλλη, εφαρμόζουν μέτρα. Παρά, ωστόσο, τη διεθνή απειλή και συνακόλουθη κινητοποίηση, στην εποχή της πιο θανατηφόρας πανδημίας του σύγχρονου κόσμου, οι θεωρίες συνωμοσίας για τον κορωνοϊό φαίνονται να διασπείρονται ταχύτερα και από τον ίδιο τον ιό.
Ακούσαμε και διαβάσαμε πολλά. Την κατασκευή του ιού από τους Κινέζους ως μέσο βιολογικού πολέμου, την ευθύνη των κεραιών 5G στην εξάπλωση του ιού, το διαβολικό σχέδιο του Bill Gates να μας εμβολιάσει με microchip, για να μας ελέγχει, ότι ο κόσμος διοικείται από μία μυστική ομάδα ανθρώπων που εξουσιάζουν τα κράτη και τους διεθνείς οργανισμούς και βρίσκονται πίσω από τον ιό. Και ενώ ελπίζω η πλειονότητα αυτών που τα διαβάζει να γελάει με την εξωφρενικότητα των παραπάνω ισχυρισμών, οι δημοσκοπήσεις σε διεθνές επίπεδο αποκαλύπτουν ότι ένας σημαντικό μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού πείθεται από τέτοιους παραλογισμούς. Ο «εκλεπτυσμένος» δυτικός κόσμος έγινε, ίσως, το εξέχον παράδειγμα των κινημάτων αμφισβήτησης, των διαδηλώσεων και των εξεγέρσεων κατά της «προπαγάνδας» που συνιστά γι’ αυτούς ο κορωνοϊός.
Οφείλουμε να επισημάνουμε ότι στην αρχική σύγχυση και υποτίμηση της κατάστασης, το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης αναλογεί στις κυβερνήσεις, οι οποίες, αντιμέτωπες με μία πρωτόγνωρη κατάσταση, παραπατούσαν ανάμεσα στον εφησυχασμό και την πρόκληση πανικού, με ασαφείς οδηγίες και αντιφατικές πολιτικές. Είναι άλλο, όμως, μια αρχική υποτίμηση της σοβαρότητας ως εργαλείο διατήρησης της ψυχραιμίας, στην οποία καταφύγαμε οι περισσότεροι, μέχρι να αποσαφηνιστούν τα επιστημονικά δεδομένα, και άλλο η πίστη στις κρυφές σέχτες.
Πώς φτάσαμε εδώ; Οι έρευνες σχετικά με τη δημοτικότητα των θεωριών συνωμοσίας μας λένε ότι το μορφωτικό επίπεδο δεν έχει, τελικώς, τόσο μεγάλη σημασία όσο θα υποθέταμε. Στην Αμερική, για παράδειγμα, οι κύριοι αρνητές του κορωνοϊού είναι πλούσιοι, λευκοί Ρεπουμπλικάνοι, με πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση. Σε καιρούς κρίσεων, όπου επικρατούν η αβεβαιότητα και ο φόβος, οι άνθρωποι ψάχνουν απεγνωσμένα εξηγήσεις που τους γλιτώνουν από την τυχαιότητα και την ανυπόφορη υπενθύμιση της θνητότητάς τους. Δε θέλουν να πιστέψουν ότι το 2020 μπορεί να τους σκοτώσει ένα «κοινό κρύωμα», κάτι μεγαλύτερο και μοχθηρό πρέπει να κρύβεται από πίσω. Οι θεωρίες συνωμοσίας τους παρέχουν, λοιπόν, μία επαρκή δικαιολογία, για να συνεχίσουν κανονικά τη ζωή τους, ενώ η γενικευμένη κοινωνική δυσπιστία προς κρατικούς και επιστημονικούς θεσμούς τους ενισχύει αυτή τη στάση τους.
Καθώς διακρίνουμε το τέλος αυτής της δυστοπικής περιόδου, με τα εμβόλια να αρχίζουν την κυκλοφορία τους, αποτελεί αδήριτη ανάγκη η καταπολέμηση της διασποράς τέτοιων εγκληματικών παραμυθιών, που δηλητηριάζουν τις κοινές γνώμες, καθώς και η εκτενής ενημέρωση για τα οφέλη του εμβολιασμού. Στην εποχή της γρήγορης και προσβάσιμης πληροφόρησης, αποτελεί χρέος των κυβερνήσεων να αναπτύξουν αποτελεσματικότερα εργαλεία κατά της παραπληροφόρησης και να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη των λαών τους, ώστε να περισώσουμε αυτά που μας έχουν απομείνει και να στραφούμε στην οικοδόμηση της μετά-κορωνοϊού περιόδου.
Πηγή εικόνας: suu.edu
