Ο Φοίβος Οικονομίδης – μόλις 23 ετών και νεότερος συγγραφέας της Εστίας – χωρίς να επενδύει στην εντυπωσιοθηρία, καταφέρνει να εντυπωσιάσει. Και μας μίλησε στο YouthVoice!
Πώς προέκυψε η προοπτική του βιβλίου;
Ξεκίνησα να το γράφω το Μάρτιο του 2019. Η πρώτη του εκδοχή τελείωσε περίπου το Δεκέμβριο του 2019. Ο «Βορράς» είναι ό,τι πιο ειλικρινές, ό,τι πιο κοντά σε εμένα. Τον έγραψα εντελώς άφοβα, σαν να μην τον διάβαζε κανείς και πίστευα σε αυτόν, μολονότι είμαι αυστηρός κριτής του εαυτού μου. Μόλις έφτασε στα χέρια της εκδότριας Ε. Καραϊτίδη έμαθα πως της άρεσε. Αναπτύξαμε άψογη επικοινωνία, μου έδωσε πλήρη ελευθερία και είχαμε φοβερή συνεργασία. Εκ των υστέρων, άσχετα με το πώς θα πάει το βιβλίο, είμαι πολύ ενθουσιασμένος από την προσπάθεια της Εστίας να προσεγγίζει το «νέο αίμα».
Ας πούμε ότι ο «Βορράς» αντιστοιχεί σε κάποιο απώτατο σημείο – ευτυχίας, δημιουργίας. Γιατί για τους νέους σήμερα η αναζήτηση της ευτυχίας εξελίσσεται σε τραχύ και επίπονο ταξίδι;
Αρχικά, πιστεύω πως το ταξίδι της αναζήτησης της ευτυχίας – και δη από νέους ανθρώπους – έχει διαχρονικές διαστάσεις. Η ανάγκη του ανθρώπου για ευτυχία, για κάτι απόλυτο, για ένα ταξίδι με συγκεκριμένο προορισμό ο οποίος θα είναι «καλός», είναι παντοτινή και είναι λογικό. Απλώς συνειδητοποιώ ταυτόχρονα, πως μια δίψα για κάτι τόσο απόλυτο όπως η ευτυχία, οδηγεί σε αδιέξοδα και περισσότερη θλίψη, επειδή εντείνει το ανικανοποίητο του ανθρώπου.
Όταν στοχεύεις πάντα κάτι που βρίσκεται στα ουράνια και μόνο εκεί, καταλήγεις να βρίσκεσαι στα τάρταρα.
Γιατί τα πάντα μοιάζουν με τάρταρα, όταν έχεις θέσει τον πήχη τόσο ψηλά για τη συναισθηματική σου κατάσταση. Στη σύγχρονη εποχή, όταν οι συνθήκες για την ευτυχία είναι ιδανικές για την επίτευξή της, το άγχος και η απογοήτευση εντείνονται όταν αυτό δεν κατακτιέται. Ενδεχομένως, πάντως, να είναι και πολύ υγιές που σήμερα ανοίγεται περισσότερος χώρος και ελευθερία για να μιλήσουμε για τα συναισθήματά μας. Προσωπικά μιλώντας – και γράφοντας τον «Βορρά» το συμπέρανα – κάπως με ικανοποιεί το ότι δεν μπορείς να βρεις την ευτυχία όπως τη φαντάζεσαι. Έτσι και ο ήρωας του «Βορρά» φαίνεται, καθώς μεγαλώνει, να συμφιλιώνεται με κάτι αντίστοιχο.
Τα βιβλία είναι αντίδοτα της σκληρής πραγματικότητας;
Δεν νομίζω πως είναι αντίδοτα. Αυτό που λένε πολλοί άνθρωποι ότι «χρησιμοποιώ μια καλή ιστορία και ένα βιβλίο για να ξεφύγω από τη πραγματικότητα» το καταλαβαίνω, αλλά δε το συμμερίζομαι. Για μένα ο ρόλος του βιβλίου είναι άλλος και όχι απλώς μια ιστορία για να «περάσει η ώρα». Το βιβλίο ανήκει στη πραγματικότητα και μιλάει για αυτή. Έρχεται από αντανακλάσεις του κόσμου μέσα στο μυαλό του συγγραφέα. Δεν ξέρω αν είναι αντίδοτο, αλλά σίγουρα μέρος της λύσης για μια καλύτερη πραγματικότητα.
Υπάρχει μια μομφή προς τους νέους ανθρώπους ότι απομακρύνονται από τον χώρο του βιβλίου…
Και δε τη συμμερίζομαι! Σε γενικότερο πλαίσιο, πιστεύω πολύ στη νεολαία, σε εμάς. Ενδεχομένως να το έχουν πει πολλοί στο παρελθόν για αντίστοιχες «νεολαίες» και να απογοητεύτηκαν∙ κάτι που ενδεχομένως να συμβεί και τώρα. Αλλά δεν αφουγκράζομαι όλα όσα ακούγονται για τη νεολαία. Πιστεύω πως έχει συνειδητοποιήσει μια αλλαγή και έχει μορφωμένους και ικανούς ανθρώπους για να προσφέρουν λύσεις.
Αν υπάρχει ένα τμήμα της νεολαίας που δεν διαβάζει, αυτό δεν είναι χαρακτηριστικό της φυσιογνωμίας της σημερινής μονάχα νεολαίας. Δεν είναι όλοι οι ενήλικες ούτε όλοι οι νέοι που διαβάζουν. Μακάρι όμως να είμαστε διαρκώς και περισσότεροι «βιβλιόφιλοι».
Πολλά νέα μυαλά μένουν στην αφάνεια λόγω δειλίας… Τι θα συμβούλευες εσύ έναν άνθρωπο στην ηλικία σου;
Δεν είμαι ο καταλληλότερος να συμβουλεύσει, γιατί είμαι και καινούριος στον χώρο της τέχνης και έχω δρόμο μπροστά μου. Αυτό που μπορώ να πω είναι πως πρέπει να είσαι προσωπικός, δεν πειράζει αν δεν πιστεύεις απόλυτα στο έργο σου, αλλά οφείλεις να βυθίζεσαι σε αυτό ολόψυχα. Αν φτάσεις στο σημείο το αποτέλεσμα να σε αντιπροσωπεύει και να αποτελεί αντανάκλαση της προσωπικότητάς σου, τότε έχει μεγάλη σημασία να κινητοποιηθείς, ώστε να το δει ο κόσμος.
Η νοοτροπία του κέρδους έχει, όμως, αναπόφευκτα παρεισφρήσει και στον χώρο του βιβλίου. Θεωρείς ότι – νέοι και μεγάλοι – στοχεύουν σήμερα περισσότερο σε θέματα που πουλάνε, αντί να «σκαλίζουν» το ορυχείο της ψυχής τους;
Η επιτυχία και στο χώρο της τέχνης συνυφαίνεται και με το εμπορικό πλαίσιο, αυτό είναι αλήθεια. Είναι λογικό, κυνηγώντας την εμπορική επιτυχία και την ικανοποίηση του κοινού, να διαβρώνεται η εγγενής αξία του έργου σου και γενικά η ειλικρίνειά σου. Καταλαβαίνω γιατί να το κάνει κάποιος, αλλά το παραγόμενο έργο δεν θα είναι ο πραγματικός του εαυτός και δε θα τον πάει εκεί που επιδιώκει να φτάσει. Δεν είναι η εμπορική επιτυχία για μένα ο σωστός «Βορράς».
Η συγγραφή σπάνια είναι το αποκλειστικό επάγγελμα, για να βιοπορίζεται κάποιος. Εσύ από πού φαντάζεσαι να αντλείς τόσο ευδαιμονία, όσο και ευτυχία;
Το όνειρό μου είναι να βιοπορίζομαι από την τέχνη. Για να της αφιερώνω το χρόνο που της αναλογεί και της χρωστώ. Να μπορώ να αφοσιώνομαι σε αυτήν επαγγελματικά και να κυνηγάω την έμπνευση. Μου είναι πολύ ευχάριστο να επιδιώκω τη τέχνη σε κάθε της μορφή και να πειραματίζομαι – είτε στη μουσική είτε στο κινηματογράφο είτε στη συγγραφή. Καταλαβαίνω, φυσικά, ότι να βιοπορίζεσαι από την τέχνη είναι κάτι πολύ δύσκολο. Αλλά γίνεται να μην ονειρεύεσαι;
Το ζήτημα της εργασιακής ασφάλειας και το ότι άλλο σπουδάζουμε, αλλού καταλήγουμε, πιστεύεις είναι βασική πηγή έμπνευσης;
Σίγουρα. Όπως κάθε ανασφάλεια από μόνη της αποτελεί πηγή έμπνευσης.
Αλλά η εργασιακή ανασφάλεια, μια μορφή «καταπίεσης», όταν θες να κάνεις κάτι διαφορετικό από αυτό που κάνεις, είναι αρκετά σημαντική. Ειδικά αν προσδοκάς να αφιερωθείς στη τέχνη και καταλήγεις να κάνεις κάτι που δεν αντανακλά την προσωπικότητά σου.
Εκεί εγείρονται και πολλά υπαρξιακά ζητήματα: Δεν δίνεις στον κόσμο αυτό που επιθυμείς να δώσεις, αισθάνεσαι ότι σπαταλάς το χρόνο σου, έπειτα ο χρόνος κυλάει κ.ο.κ. Στο ίδιο πλαίσιο όμως, πιστεύω πως η συνθήκη αυτή που σε «απωθεί» από τη τέχνη είναι η ίδια μήτρα που θα γεννήσει μια πιο αυθεντική μορφή της.
Το επόμενό σου βήμα ποιο στοχεύεις να είναι;
Ένα ακόμα λογοτεχνικό έργο. Βρίσκομαι ακόμα στη διαδικασία αναζήτησης και αποτελεί απαιτητική δοκιμασία για εμένα, αλλά αποτελεί τον κύριο στόχο. Παράλληλα, βρίσκομαι σε συζητήσεις με ομότεχνους για την επόμενη μικρού μήκους ταινία – η προηγούμενη ήταν το Camera Obscura που δημιουργήσαμε μαζί με έναν ακόμα καλλιτέχνη της γενιάς μας, το Φώτη Τσώλη. Θα ήθελα επίσης να δοκιμάσω να εκδώσω – ή να αναρτήσω – και κάποια ποιήματά μου.
Τι πιστεύεις πως λείπει από τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία που «βρίσκεις» στις ξενόγλωσσες;
Ενδεχομένως, ίσως να κάνω και λάθος, δεν συναντάς στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία θεματικές σχετικά με την αβεβαιότητα – για την οποία μιλήσαμε-, για τους ανεξέλεγκτους ρυθμούς της καθημερινότητας και τη πίεση που γεννά.
Γενικά θεματικές που να απομυθοποιούν το κυρίαρχο μοντέλο ζωής των τελευταίων ετών, και σίγουρα θέματα σχετικά με τα ψυχικά νοσήματα.
Ποιοι είναι οι συγγραφείς που σε επηρέασαν περισσότερο;
Είναι αρκετοί. Ιδιαίτερα τη περίοδο όταν έγραφα και διόρθωνα τον «Βορρά» με επηρέασαν και συνεχίζουν μέχρι σήμερα να με επηρεάζουν ο Γ.Γ. Μάρκεζ, Αλμπέρ Καμύ που είναι ο αγαπημένος μου, ο Μίλαν Κούντερα. Ζηλεύω την εκφραστική ικανότητα του Ουελμπέκ και προσπαθώ να διδαχθώ από αυτή. Και φυσικά, ο Καζαντζάκης, τον οποίο ομολογώ πως πρόσφατα ανακάλυψα, ο οποίος με συναρπάζει και νιώθω δέος από το έργο του.
Μέσα στον «Βορρά» βλέπουμε μια Αθήνα να αντιφάσκει, να παλινδρομεί, αλλά σε κάθε περίπτωση να εκπέμπει γοητεία…
Υπάρχει μια ρομαντική διάσταση της Αθήνας στο βιβλίο. Για εμένα είναι πράγματι η Αθήνα μια πόλη αντιφατική που έχει πάρα πολλά να πει. Είναι, όχι μόνο γεμάτη από τόσους διαφορετικούς ανθρώπους, αλλά και οι περιοχές που τη συνιστούν είναι τόσο γοητευτικά διαφορετικές μεταξύ τους ως προς τη πρόσληψη της ζωής και του κόσμου. Μια βόλτα από το Κολωνάκι στα Εξάρχεια είναι 20 λεπτά, αλλά είναι δύο άλλοι κόσμοι. Για εμένα αυτό είναι η Αθήνα: μια πόλη κατεξοχήν ζωντανή. Η ζωή είναι γεμάτη αντιφάσεις και σκοτεινές γωνιές και η Αθήνα είναι μια πολύ πιστή απεικόνισή της.
Τι θα γινόταν αν στον Βορρά τελικά ο κομήτης ήταν ένα… «hoax»;
Πιστεύω πως θα επικρατούσε μια απίστευτη σύγχυση. Αφενός θα έβγαιναν οι αρνητές του κομήτη και θα όμνυαν στην αρχική τους θέση πως όλα ήταν μια συνομωσία των ισχυρών, για να μας ελέγχουν. Αφετέρου ένας τρελός διχασμός, ακόμα μεγαλύτερη δυσπιστία από την υπάρχουσα και θα οδηγούσε σε πολύ σπουδαίες ανακατατάξεις. Σε ατομικό επίπεδο, ένας τέτοιος φόβος, που φέρνει τους ανθρώπους ένα βήμα πριν τον πνευματικό τους θάνατο, θα τους άφηνε τεράστιο αποτύπωμα στο τι αξία δίνουν εκείνοι στην ζωή τους. Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ. Ίσως και να άφηνε έναν εντελώς καλύτερο κόσμο!
Το μυθιστόρημα του Φοίβου Οικονομίδη «Βορράς» εκδόθηκε από τις εκδόσεις «Εστία» και μπορείτε να το βρείτε, ενδεικτικά, εδώ.
