Άποψη του εξωτερικού συνεργάτη, Θωμά Κεδρά,
Το Ναγκόρνο Καραμπάχ (ή Αρτσάχ) είναι περιφέρεια του Αζερμπαϊτζάν, η οποία κατοικείται στη μεγάλη της πλειοψηφία από ανθρώπους που αυτοπροσδιορίζονται ως “εθνικά Αρμένιοι”. Δεν είναι ούτε η πρώτη, παγκοσμίως, περίπτωση όπου άνθρωποι με ιστορικούς, εθνοτικούς, θρησκευτικούς δεσμούς με ένα κράτος κατοικούν σε άλλο, ούτε η τελευταία. Όπως δεν είναι και η τελευταία τέτοια περιοχή που βαδίζει στην οδό του πολέμου, προσδοκώντας ότι στο τέλος αυτής της οδού βρίσκεται και η λύση στο πρόβλημά της. Πριν περίπου μία εβδομάδα άρχισε να γενικεύεται η στρατιωτική παρουσία στην περιοχή, και ανταλλάχθηκαν τα πρώτα πυρά μεταξύ των στρατευμάτων της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν. Το Αζερμπαϊτζάν προσπαθεί να διατηρήσει την εδαφική του ακεραιότητα, δεν πείθει όμως τη διεθνή κοινότητα για τη σωστή μεταχείριση των ανθρώπων που κατοικούν σε αυτή, και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους. Η Αρμενία επιδιώκει να προσαρτήσει / ενσωματώσει την περιοχή αυτή στην επικράτειά της, στο ευρύτερο ιδεολογικό πλαίσιο της “απελευθέρωσης των αλύτρωτων αδελφών”, αλλά και για να προστατεύσει τους ανθρώπους της από τις αυθαιρεσίες των Αζέρων.
Η διαρκής έχθρα ανάμεσα στους δυο λαούς μπήκε “στο ψυγείο” κατά τα 76 χρόνια ύπαρξης της Σοβιετικής Ένωσης, καθώς οποιαδήποτε διαφωνία αποσιωπείτο, μιας και η ανώτατη διοίκηση της χώρας δεν είχε περιθώριο για τη διαχείριση εσωτερικών προβλημάτων ήσσονος σημασίας. Προτεραιότητα των κομμουνιστών σαφώς ήταν η ειρήνη, αλλά και η ανασυγκρότηση της χώρας στα χρόνια του μεσοπολέμου, και η καθιέρωσή της ως μόνης υπερδύναμης στη συνέχεια. Πολλές εκδηλώσεις μίσους στο παρελθόν εκ μέρους του Αζερμπαϊτζάν, οδήγησαν την Αρμενία να προωθήσει μια ομάδα στρατευμάτων κατοχής για να προστατεύσει την πλειοψηφία των κατοίκων της (πόλεμος του 1994).
Πολιτικοί παράγοντες με επίσημο θεσμικό ρόλο (πχ Βουλευτές, οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, δημοσιογράφοι) επιδιώκουν να τοποθετήσουν τη διαμάχη μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν στο ευρύτερο πλαίσιο της ελληνοτουρκικής διαμάχης, παίρνοντας το μέρος της, “πιο αδύνατης”, ταλαιπωρημένης από γενοκτονίες και διωγμούς, και αδελφής ορθόδοξης Αρμενίας, η οποία “ορθώνει το ανάστημά της κόντρα στο ισλαμιστικό και υποστηριζόμενο από την Τουρκία, Αζερμπαϊτζάν”. Είναι γνωστό ότι το Αζερμπαϊτζάν εδώ και χρόνια λαμβάνει οικονομική, ψυχολογική και στρατιωτική στήριξη από την Τουρκία. Ναι, η Ελλάδα και η Αρμενία έχουν ένα κοινό ιστορικό παρελθόν με τις γενοκτονίες που υπέστησαν από τους Τούρκους. Ακόμη, υπάρχει και μεγάλη σε αριθμό αρμενική διασπορά στην Ελλάδα. Όμως η τυφλή υποστήριξη προς τον “εχθρό του εχθρού μας” δεν είναι λύση. Αντιθέτως, μια χώρα που προσδιορίζει την εξωτερική της πολιτική παθητικά, και παρασέρνεται από ό,τι κάνει ο αντίπαλός της είναι καταδικασμένη να συρρικνωθεί, όσο ισχυρές συμμαχίες και δομές κι αν υπάρχουν από πίσω της (ΝΑΤΟ / ΕΕ).
Αξίζει να λάβουμε υπόψη πως ο νυν πρόεδρος της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ είναι ο Τούρκος διπλωμάτης Βολκάν Μποζκίρ, και σε ενδεχόμενη διεθνοποίηση του ζητήματος μπορεί να πιέσει καταλυτικά προς την καταδίκη των θέσεων της Αρμενίας. Εκτός από τον πολύ κοντινό παράγοντα “Τουρκία”, υπάρχει και ο παράγοντας “Πακιστάν” που επηρεάζει τις εξελίξεις. Το Πακιστάν και το Αζερμπαϊτζάν έχουν πολύ στενές σχέσεις (το Πακιστάν ήταν από τα πρώτα κράτη που αναγνώρισαν το Αζερμπαϊτζάν το 1992, αναγνωρίζει τη σφαγή του Χότζαλι ως γενοκτονία, υποστηρίζει την αζέρικη θέση για το Ναγκόρνο Καραμπάχ και σε αντάλλαγμα το Αζερμπαϊτζάν στηρίζει την πακιστανική θέση στη διαμάχη του Κασμίρ). Οι 2 χώρες έχουν επίσης στενές στρατιωτικές σχέσεις.
Φανταστείτε να συμβούν στη χώρα μας ταυτόχρονα εκδηλώσεις αλληλεγγύης προς την Αρμενία από την αρμενική διασπορά και αντι-διαδηλώσεις υπέρ του Αζερμπαϊτζάν από μέλη της Πακιστανικής διασποράς· θα είναι στ’ αλήθεια μια ωρολογιακή βόμβα. Σε παρόμοια περίπτωση στην Αυστρία, η στάση της κυβέρνησης σε πολύ αδρές γραμμές ήταν: “τις πολιτικές διαμάχες για τα όσα συμβαίνουν στη χώρα καταγωγής σας στο σπίτι σας, και όχι δημοσίως σε μία τρίτη χώρα που σας φιλοξενεί αμφότερους”. Πολύ φοβάμαι πως η Ελληνική κυβέρνηση δεν έχει ούτε το πολιτικό σθένος, ούτε τις τεχνικές προδιαγραφές για κάτι τέτοιο…
Πρώτα απ’όλα, κύρια επιδίωξη της Ελλάδας πρέπει να είναι η ειρήνη στην περιοχή: να μη θρηνήσουν άλλοι γονείς για τα παιδιά τους. Δευτερευόντως, να έρθει μια δίκαιη λύση με οποιονδήποτε τρόπο. Αυτό φάνηκε από το επίσημο ανακοινωθέν του Υπουργείου Εξωτερικών αλλά και από το κείμενο που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στα οποία καλούμε τις δύο πλευρές να έρθουν σε διάλογο και να λύσουν τις διαφωνίες τους. Προσφάτως, το ελληνικό ΥΠΕΞ κοινοποίησε διάβημα με αυστηρή διατύπωση προς τον πρέσβη του Αζερμπαϊτζάν στην Ελλάδα, και ταυτόχρονα κάλεσε τον πρέσβη της Ελλάδας από το Αζερμπαϊτζάν στην Αθήνα για διαπραγματεύσεις . Ο λόγος ήταν πως το Αζερμπαϊτζάν θεωρούσε ότι η Ελλάδα δείχνει ανοχή σε στρατολόγηση τρομοκρατών μαχητών, (δηλαδή οργάνωση των Αρμενίων της χώρας με σκοπό να μεταβούν στο μέτωπο), κάτι που φυσικά δεν ισχύει. Η ανοιχτή υποστήριξη της μιας ή της άλλης πλευράς πρέπει να έρθει αφού εξασφαλιστεί ότι αυτό δεν θα βλάψει τη χώρα σε καμία περίπτωση, και αφού επιβεβαιωθεί πως η στήριξη είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας.
Το Ναγκόρνο Καραμπάχ μας δείχνει πως ο εθνικισμός καλά κρατεί, και ότι ο πόλεμος / ένοπλη σύρραξη παραμένει προτιμότερη μέθοδος από τις συνεχείς διαπραγματεύσεις για την επίλυση διαφορών ανάμεσα σε δύο κυρίαρχα κράτη. Άλλωστε, όπως έχει δηλώσει ο Άγγλος συγγραφέας του 18ου αιώνα, Σάμιουελ Τζόνσον, «το τελευταίο καταφύγιο κάθε απατεώνα (στην πολιτική) είναι ο εθνικισμός».
Χάρτης της πολύπαθης γεωγραφικής περιοχής Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν. Με πορτοκαλί χρώμα εικονίζεται η αυτόνομη περιοχή του Ναγκόρνο – Καρμαμπάχ, με καφέ χρώμα οι περιοχές του Αζερμπαϊτζάν υπό Αρμενικό στρατιωτικό έλεγχο
