Άρθρο του εξωτερικού συνεργάτη, Θωμά Κεδρά,
Η Μέση Ανατολή είναι μια διαχρονικά ασταθής γεωγραφική περιοχή, που τροφοδοτεί περιφερειακούς πολέμους, εμφυλίους, και πολλών άλλων ειδών συγκρούσεις και αναταραχές.
Αιτίες των αναταραχών αυτών είναι η κακή διαχείριση από τις ευρωπαϊκές χώρες της διαδικασίας προς την ανεξαρτητοποίηση των κρατών της Μέσης Ανατολής στις αρχές του 20ού αιώνα, η οπισθοδρόμηση και ο συντηρητισμός των λαών αυτών σε επίπεδο κουλτούρας, καθώς και ο υπόγειος πλούτος σε φυσικούς πόρους, ο οποίος προκαλεί συμφέροντα, τα οποία οι οικονομικά ισχυρές και τεχνολογικά προηγμένες χώρες της Δύσης δεν μπορούν να αγνοήσουν.
Οι εμφύλιοι πόλεμοι στη Λιβύη, τη Συρία, τη Σομαλία και την Υεμένη, η σύγκρουση ανάμεσα σε Τούρκους και Κούρδους, οι διαμάχες μεταξύ εθνοτικών ομάδων στο Ιράκ, η βία στο Νότιο Σουδάν, οι συγκρούσεις στην Αιθιοπία είναι κάποιες από τις πολεμικές αναταραχές που συμβαίνουν εδώ και χρόνια, ακόμα και τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο. ΗΜέση Ανατολή απέχει πάρα πολύ από την πολυπόθητη σταθερότητα, ωστόσο έχουν γίνει και βήματα προς την σταδιακή εξομάλυνση στις σχέσεις των κρατών της περιοχής. Σχέσεις οι οποίες είναι ταραχώδεις, ακόμα κι όταν δεν υπάρχει πόλεμος / ένοπλη σύγκρουση.
Οι συμφωνίες των ΗΠΑ με το βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας αμέσως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο για τη διαχείριση των ενεργειακών πόρων της χώρας, ήταν η έναρξη των αγαστών σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες. Η Σαουδική Αραβία παραμένει ακόμα και σήμερα ο πιο αξιόπιστος σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή. Αντίθετα, το Ιράν μετά την ισλαμική επανάσταση έκανε στροφή 180 μοιρών, και σήμερα είναι ο υπ’ αριθμόν ένα εχθρός των ΗΠΑ. Αυτές οι εξελίξεις είναι αναμενόμενο ότι έχουν αντανάκλαση και στο περιφερειακό επίπεδο.
Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία διεκδικούν από κοινού τον ρόλο του πνευματικού ταγού όλων των μουσουλμανικών χωρών, καθώς και του κυρίαρχου οικονομικά παίκτη της περιοχής. Το γεγονός πως οι Ιρανοί είναι Σιίτες ενώ οι Σαουδάραβες Σουνίτες (ακολουθούν δηλαδή διαφορετικό «δόγμα» του Ισλάμ) οξύνει ακόμα περισσότερο την έριδα. Η Σαουδική Αραβία φυσικά έχει τη στήριξη των ΗΠΑ, ενώ το Ιράν, παρόλο που θα μπορούσε να χτίσει συμμαχικές σχέσεις με την «άλλη πλευρά» του διπλωματικού «νομίσματος» (Ρωσία και Κίνα), ακολουθεί εν τέλει αυτόνομη πορεία. Αυτή η επιλογή ίσως δυσχεραίνει τη θέση του, όμως αυτό χρειάζεται άλλου επιπέδου ανάλυση, για να διαπιστωθεί με σιγουριά.
Το Ιράν προκαλεί περαιτέρω αναταραχή στην περιοχή με τις ενέργειές του για την έναρξη πυρηνικού προγράμματος. Δεδομένων των θρησκευτικών διαφορών, των επιθυμιών για πρωτοκαθεδρία και πολιτικό έλεγχο στην ευρύτερη περιοχή, καθώς και της υποστήριξης ή της αντίθεσης των κρατών στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, θα μπορούσαμε να πούμε πως στη Μέση Ανατολή υπάρχουν δύο στρατόπεδα: αυτό της Σαουδικής Αραβίας και αυτό του Ιράν.
Στο πρώτο ανήκουν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (που αντιτέθηκαν στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν), η Ιορδανία και το Μπαχρέιν (που στο πρόσφατο παρελθόν έχουν κάνει εκκλήσεις στις ΗΠΑ να επέμβουν και να εμποδίσουν το Ιράν από το να ξεκινήσει πυρηνικό πρόγραμμα). Ακόμη, το Ισραήλ, αν και δεν διατηρεί διπλωματικές σχέσεις με τα περισσότερα κράτη της Μέσης Ανατολής, ως στρατηγικός σύμμαχος των ΗΠΑ διατηρεί την ίδια στάση στο ζήτημα με τις παραπάνω χώρες.
Αντίθετα, χώρες όπως το Ιράκ, η Συρία, το Πακιστάν και η Υεμένη ναι μεν αναγνωρίζουν το δικαίωμα στο Ιράν να αναπτύξει πυρηνικό πρόγραμμα υπό την προϋπόθεση ότι θα το χρησιμοποιεί για ειρηνικούς σκοπούς, αλλά δεν παίρνουν πιο ξεκάθαρες διεθνείς θέσεις υποστήριξης, ούτε υπάρχει κάτι κοινό που ωθεί τα κράτη αυτά να τηρούν αυτή τη στάση.
Με άλλα λόγια, κάθε ένα αναγνωρίζει αυτό το δικαίωμα στο Ιράν για δικούς του λόγους.
Το Ιράκ, διότι και αυτό έχει πλειοψηφία Σιιτών μουσουλμάνων και «δεν θα χάσει» από μία ενδεχόμενη αύξηση της ισχύος του Ιράν (άλλωστε η προσωπικότητα του Σαντάμ Χουσεϊν έχει γίνει αμφιλεγόμενη στη συνείδηση των Ιρακινών και ο απόηχος του πολέμου Ιράν – Ιράκ δείχνει να περνά στη συλλογική λήθη), το Πακιστάν, διότι βλέπει με καχυποψία την ολοένα και στενότερη σύζευξη Ινδίας – ΗΠΑ, και η Υεμένη, αποσκοπώντας στο να απαλλαγεί από τις επεμβάσεις της Σαουδικής Αραβίας στο εσωτερικό της.
Η πλευρά της Σαουδικής Αραβίας (και των ΗΠΑ) δείχνει μια συνεκτικότητα στις κινήσεις της. Με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ και της κυβέρνησης Τραμπ, τα Εμιράτα και το Μπαχρέιν εξομάλυναν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ, και πολύ πιθανό είναι να ακολουθήσουν και άλλα κράτη στο μέλλον.
Διαμορφώνεται μια γεωπολιτική σκακιέρα με τη μία πλευρά να φαίνεται πιο έτοιμη να αντιδράσει σε τυχόν νέες εξελίξεις από ό,τι η άλλη. Οι σχέσεις με το Ισραήλ και το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι απλώς η αρχή του νήματος που θα πυροδοτήσει τα νέα γεγονότα.
