Οι άνθρωποι απαρνιόμαστε ότι είμαστε τα σώματα μας, πιστεύουμε ακράδαντα ότι είμαστε κάτι ξεχωριστό από αυτό, κάτι ιδιαίτερο, ανώτερο από το βιολογικό δοχείο μας.

Η ορθολογική υποστήριξη αυτής της ανθρώπινης εξαιρετικότητας πραγματοποιείται με τη θεωρία του δυισμού του Descartes, ο οποίος διαχώριζε πλήρως τη σκέψη από το σώμα και αναγνώριζε δύο ανθρώπινα μέρη, το σκεπτόμενο μυαλό και το άλογο σώμα. Η ανθρώπινη ανωτερότητα στηρίχθηκε όχι μόνο στην ύπαρξη της ψυχής, όπως έκανε η θρησκεία, αλλά στην κατοχή διανοητικών ικανοτήτων.

Αργότερα,  ο Διαφωτισμός ασχολήθηκε ακόμα πιο διεξοδικά με την υπεροχή της ανθρώπινης ευφυίας συγκριτικά με τα υπόλοιπα έμβια όντα. Διανοητές όπως ο Locke και ο Kant διατύπωσαν ότι οι καρποί της ευφυίας μας ήταν αυτοί που μας έκαναν αληθινά ανθρώπους και πως λόγω αυτών ζούμε πιο ουσιωδώς από τα άλλα ζώα. Προς απάντηση της δαρβινιστικής θεωρίας της εξέλιξης, η οποία απειλούσε την αναντίρρητη αποδοχή της διαφορετικότητας των ανθρώπων από τα υπόλοιπα πλάσματα, πολλοί επιστήμονες και φιλόσοφοι αναζήτησαν αποδείξεις για να τεκμηριώσουν την ανθρώπινη εξαιρετικότητα και τον απόλυτο διαχωρισμό του ανθρώπινου είδους.

Πλέον, γνωρίζουμε ότι είμαστε ζώα, βιολογικά, φυσικά, εξελικτικά, έχουμε επίγνωση του πόσο συνδεδεμένοι και αλληλεξαρτώμενοι είμαστε με το περιβάλλον και τους υπόλοιπους κατοίκους του. Επίσης, έχουμε εμβαθύνει στην κατανόηση της λειτουργίας του εγκεφάλου, στις ικανότητές του, στην ανθρώπινη ευφυΐα. Παρόλα αυτά, η πεποίθηση ότι κάποιος υπερβατικός παράγοντας μας καθιστά διαφορετικούς και ξεχωριστούς, εξακολουθεί να στιγματίζει την ανθρώπινη εμπειρία και να κατευθύνει τη δράση μας. Δε γίνεται να είμαστε απλά ένας οργανισμός περικλυσμένος από σάρκα. Νομίζουμε ότι οι σκέψεις μας είμαστε εμείς.

Αυτή η ιεραρχημένη διχοτόμηση, άνθρωπος-ζώο μας επιτρέπει να αποφασίζουμε πώς θα φερθούμε σε αυτά, συχνά, αν αξίζουν ή όχι να ζουν. Τα ένστικτα, οι παρορμήσεις, οι «ζωώδεις» αντιδράσεις θεωρούνται πάντα κατώτερες ηθικά, επιδέχονται την κριτικής μας, καταπιέζονται. Έχουμε φτάσει να υποτιμούμε τόσο τη φυσική μας διάσταση που επιδιώκουμε να διατηρήσουμε τη ζωή μας, πέρα από το σώμα μας, με βιοτεχνολογικούς κολοσσούς να αναπτύσσουν, όχι μόνο λογισμικά τεχνητής νοημοσύνης, αλλά μηχανήματα ικανά να διατηρήσουν την νοημοσύνη μας, να αποθηκεύουν τα μυαλά μας, να μας απαθανατίσουν.

Εικόνα ανθρώπινου εγκεφάλου

Αυτό το περίεργο αίσθημα ότι είμαστε το μυαλό μας, η ικανότητα του να σκεφτόμαστε ότι σκεφτόμαστε, στηρίζει όλη την έννοια του εαυτού μας, μας κάνει να νιώθουμε ότι «εμείς» βρισκόμαστε παγιδευμένοι μες το σώμα μας. Και ακριβώς επειδή υποτιμούμε το σαρκικό μέρος μας και νομίζουμε ότι διαφέρουμε από αυτό, πιστεύουμε ότι μπορούμε να ξεφύγουμε, να σωθούμε. Ταυτόχρονα, η νοημοσύνη μας δεν αποτελεί μόνο τον εαυτό μας, μας επιτρέπει να σκεφτόμαστε και τι σκέφτεται ο άλλος, να επικοινωνούμε, να συνεργαζόμαστε, καθώς διαθέτουμε την ικανότητα να κρίνουμε τί σκέφτεται και τί αισθάνεται ο άλλος. Το πώς αξιολογούμε τη νοημοσύνη των άλλων επηρεάζει απόλυτα τις κοινωνικές μας σχέσεις με έρευνες να έχουν δείξει ότι όταν πιστεύουμε ότι η κοινωνική ομάδα στην οποία ανήκουμε υπερέχει από άλλες διανοητικά, αυξάνεται η ωκυτοκίνη, ισχυροποιούνται οι δεσμοί και μειώνεται ο φόβος που μπορεί να δημιουργούν οι «άλλες» κοινωνικές ομάδες.

Κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει ότι οι άνθρωποι είμαστε εξαιρετικοί, ωστόσο για να είμαστε άνθρωποι πρέπει να αποδεχθούμε και το ζωώδη εαυτό μας, την παραδοχή ότι οι αισθήσεις, τα ένστικτα, τα συναισθήματα είναι αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης ύπαρξής μας. Η εμμονή με την ανθρώπινη βελτίωση, την ενίσχυση της νοημοσύνης, την υπέρβαση του ζώου, η οποία ενθαρρύνεται οικονομικά και ηθικά, με τις επενδύσεις σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε αυτά τα ερευνητικά πεδία να διογκώνονται, θέτει προβληματισμούς  για το μέλλον του ίδιου μας το είδους.

Πέρα από τον εγκέφαλό μας, οι άνθρωποι επηρεαζόμαστε σοβαρά από τις σωματικές διαδράσεις και το περιβάλλον μας. Η ικανότητά μας να αναπτυχθούμε σχετίζεται ανεπανόρθωτα από τον τρόπο με τον οποίο μας φροντίζουν σωματικά κατά τα πρώτα στάδια της ζωής μας, όπου η σωματική επαφή και οι αισθήσεις μας είναι οι κύριοι τρόποι πρόσληψης της πραγματικότητάς, του εαυτού μας και των άλλων. Με το να αποδεχτούμε ότι είμαστε και ζώα μπορούμε να εκμεταλλευτούμε πλήρως τις βιολογικά προτερήματα που αποκτήσαμε εξελικτικά, μπορούμε να θεραπεύσουμε τη σχέση μας με το περιβάλλον και τα υπόλοιπα έμβια όντα, να απολαύσουμε στο έπακρο την ανθρώπινη φύση μας.

Πηγή εικόνας: livescience.com