Έλα, ψήσε τον καφέ σου και κάθισε δίπλα στο δέντρο, να σου εξηγήσω γιατί τον συνοδεύεις αυτή τη στιγμή με τα συγκεκριμένα παραδοσιακά, χριστουγεννιάτικα γλυκά. Φέτος δεν κινδυνεύεις να σε διακόψουν και οι μικροί καλαντισταί – στους οποίους πιθανότατα δε θα άνοιγες ούτως ή άλλως, ας είμαστε ειλικρινείς. Έχουμε για σένα ένα άρθρο πιο ανάλαφρο (βασικά, το πόσο ανάλαφρο θα είναι εξαρτάται από τον αριθμό των γλυκών που θα φας διαβάζοντας) και εορταστικό, μα και γεμάτο παράδοση.
Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για γλυκίσματα. Σε κάθε παρέα που σέβεται τον εαυτό της έχει γίνει η εξής συζήτηση που κάνει τα αίματα να ανάψουν: κουραμπιές VS μελομακάρονο. Οι περισσότεροι δηλώνουν θιασώτες του τελευταίου, οπότε ας δούμε πρώτα τη δική του προέλευση. Έχουμε και λέμε:
Η ετυμολογία της λέξης «μελομακάρονο» (μέλι & μακαρόνι) είναι ελληνική. Το μακαρόνι προέρχεται από τη λέξη «μακαρωνία», ένα νεκρώσιμο δείπνο, κατά τη διάρκεια του οποίου προσέφεραν τη «μακαρία», μία πίτα, στην οποία, με την πάροδο των χρόνων, προστέθηκε μέλι – εξ ου και η ονομασία μελομακάρονο. Επρόκειτο για ένα ειδικό δείπνο με βάση τα ζυμαρικά, το οποίο ετοιμαζόταν μετά τις κηδείες, όπου… μακάριζαν το νεκρό (ανάλαφρο άρθρο υποσχέθηκα, ε;). Δε γνωρίζουμε ακριβώς πότε η μακαρία περιλούστηκε με σιρόπι μελιού και στολίστηκε με καρύδια. Ως χριστουγεννιάτικο καθιερώθηκε λόγω του μελιού και των καρυδιών, που από την αρχαιότητα θεωρούνταν σύμβολα ευζωΐας, αυτού, δηλαδή, που ζητούμε από το νέο χρόνο. Θεωρείται ότι οι Μικρασιάτες Έλληνες καθιέρωσαν τα μελομακάρονα ως χριστουγεννιάτικο γλυκό, τότε ως «φοινίκια».
Έφτασε, τώρα, η ώρα να πούμε για τους λατρεμένους μας κουραμπιέδες. Η λέξη προέρχεται από την τούρκικη λέξη “kurabiye”, ελληνιστί «ξηρό μπισκότο», «βούτημα» ή σε «άριστη» μετάφραση, «κουραμπιές». Βασικά, το γλυκό αυτό είναι ένα «δάνειο» της Ανατολής από τις κουζίνες ζαχαροπλαστικής της Δύσης. Η ανατολίτικη καταγωγή του κουραμπιέ απαιτεί αιγοπρόβειο βούτυρο και αμύγδαλα κι έτσι ξεχωρίζει από τα παρεμφερή ευρωπαϊκά μπισκοτάκια. Πώς έφτασε, άραγε, ο κουραμπιές από την ανατολή στην Ελλάδα; Η πιθανότερη εκδοχή της «άφιξής» του, όπως και πολλών άλλων συνταγών, είναι αυτή της άφιξης με τους πρόσφυγες από τη Σμύρνη. Μολαταύτα, το έθιμο του κουραμπιέ πασπαλισμένου με ζάχαρη άχνη, έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές σε πολλές περιοχές της Ελλάδας – και όχι απαραίτητα μόνο κατά τη διάρκεια των γιορτών των Χριστουγέννων. Οι κουραμπιέδες στην παράδοση και τη λαογραφία είναι το απόλυτο γιορτινό γλύκισμα, που ψήνεται και σερβίρεται όλο το χρόνο. Υπάρχει, για παράδειγμα, ο γαμήλιος κουραμπιές ή ο κουραμπιές της βάφτιση,ς αλλά και ο πασχαλινός κουραμπιές. Πάντα θα ονειρεύομαι τη μέρα που θα τους «συναντήσω» αναπάντεχα σε μπουφέ τέτοιας περίστασης…
Η – ομολογουμένως παραμελημένη – δίπλα είναι ένα από τα πιο παραδοσιακά ελληνικά γλυκά, ενώ είναι και ένα από τα γλυκά που προσφέρονται στους γάμους. Η λεπτή ζύμη, στην οποία δίνεται σχήμα ρολού, τηγανίζεται σε καυτό λάδι και, αφού ετοιμαστεί, τη βουτάμε σε σιρόπι με μέλι και την πασπαλίζουμε με κανέλα. Οι δίπλες συμβολίζουν τα σπάργανα του Χριστού και, όπως αναφέραμε και πιο πάνω, το μέλι συμβολίζει την ευζωΐα και τη δημιουργικότητα που επιθυμούμε να μας φέρει το νέο έτος.
Προχωρούμε στη βασιλόπιτα, που γευόμαστε τα πρώτα λεπτά του νέου έτους. Την κόβει «ο νοικοκύρης του σπιτιού», αφού τη σταυρώσει με το μαχαίρι. Τα πρώτα κομμάτια είθισται να κόβονται για το Χριστό, την Παναγία, το σπίτι, τον φτωχό κι έπειτα ακολουθούν τα μέλη της οικογένειας. Στην πίτα τοποθετείται ένα φλουρί, που κατά την παράδοση θα φέρει τύχη σε όποιον το κερδίσει.
Η βασιλόπιτα συνδέεται άμεσα με τον Μέγα Βασίλειο. Όταν απειλούνταν με λεηλασία η Καισάρεια, ο Μέγας Βασίλειος ζήτησε από τους πλούσιους της πόλης να μαζέψουν ό,τι χρυσαφικά μπορούσαν, για να παραδοθούν ως «λύτρα». Ωστόσο, ο έπαρχος υποχώρησε και, προκειμένου ο Μέγας Βασίλειος να επιστρέψει τα τιμαλφή στους δικαιούχους, αγνοώντας σε ποιον ανήκει τι, έδωσε εντολή να παρασκευαστούν μικροί άρτοι, μέσα στους οποίους τοποθετήθηκαν τα χρυσαφικά που είχαν συλλεχθεί. Οι άρτοι διανεμήθηκαν στους κατοίκους. Ως εκ θαύματος, κάθε κόσμημα δόθηκε, παρά το τυχαίο της μοιρασιάς, στον αρχικό κάτοχό του!
Υπάρχει και μια άλλη πίτα, την ύπαρξη της οποίας, γνωρίζουν λιγότεροι: η πρωτόπιτα είναι μια αλμυρή βασιλόπιτα με γέμιση τυριών και χωριάτικου τραχανά! Φτιάχνεται με 12 φύλλα για καλοτυχία σε κάθε μήνα του νέου έτους, καθώς ορίζει το κοζανίτικο έθιμο.
Το συμπέρασμα που μπορούμε να εξαγάγουμε είναι ότι, πίσω από κάθε τι που απολαμβάνουμε τις μέρες των εορτών, κρύβεται μία παράδοση αιώνων. Τα έθιμα εξακολουθούν να τηρούνται, παραλλαγμένα μεν, αλλά με την ίδια ζέση, ακόμη και τόσα χρόνια μετά. Ποιος ξέρει τι μορφή θα έχουν σε αιώνες από τώρα;
Προς το παρόν, απάντησέ μας εσύ, στην παρακάτω δημοσκόπηση, αν προτιμάς – στην τωρινή τους μορφή – τη βασιλόπιτα από την πρωτόπιτα, τη δίπλα, ΤΟΝ ΚΟΥΡΑΜΠΙΕ Ή ΤΟ ΜΕΛΟΜΑΚΑΡΟΝΟ.
