Από τα χρόνια του Ιπποκράτη, η νόσος του καρκίνου ήταν γνωστή. Εκτοτε, η επιστημονική κοινότητα μάχεται καθημερινά να λύσει αυτό το μυστήριο, τη φύση και τον τρόπο δράσης της νόσου και να καταφέρει επιτέλους, να τη γιατρέψει. Ο καρκίνος αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου παγκοσμίως και διατηρεί υψηλά ποσοστά θνησιμότητας στην Ευρώπη, ακόμα και σήμερα, με όλη την εξέλιξη και την πρόοδο που έχει σημειωθεί.

Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, ο όρος «καρκίνος» αναφέρεται στην υπερβολική, χωρίς προγραμματισμό, ανάπτυξη κυττάρων του οργανισμού, που ήταν φυσιολογικά, μέχρι τη στιγμή της έναρξης της διαδικασίας καρκινογένεσης. Το κλειδί για την ίαση της νόσου αποτελεί η έγκαιρη διάγνωση και η πρόληψη. Πρόκειται για μία περίπλοκη νόσο, καθώς υπάρχουν πάνω από 200 διαφορετικά είδη καρκίνου, ενώ η εμφάνιση της σχετίζεται τόσο με ενδογενούς και εξωγενούς παράγοντες (π.χ. προδιάθεση και τρόπος ζωής, αντίστοιχα).

Συνεπώς, το στοίχημα της επιστήμης, πέραν της εύρεσης μιας κατάλληλης, αποτελεσματικής θεραπείας που θα μπορεί να εφαρμοστεί καθολικά, είναι η λήψη προληπτικών μέτρων. Ως τώρα, ως πρόληψη συνιστάται η αποφυγή επαγωγικών παραγόντων όπως η ακτινοβολία, το κάπνισμα, η κακή διατροφή (πλούσια σε επεξεργασμένα τρόφιμα και λίπη) και παράλληλα, τακτική παρακολούθηση με ειδικές εξετάσεις.

Ωστόσο, δεν δείχνει να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική αν κοιτάξει κανείς τα ποσοστά θανάτου λόγω καρκίνου στην Ευρώπη, τα οποία παραμένουν τρομακτικά υψηλά. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, όχι μόνο δεν διευκολύνει αλλά επιβαρύνει όλο και περισσότερο, την κατάσταση αυτή. Συνεπώς, η επιστημονική κοινότητα στρέφει την προσοχή της σε μία πολλά υποσχόμενη ιδέα. Τα εμβόλια.

Ήδη, η πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας επιτυγχάνεται με τον έγκαιρο εμβολιασμό για τον ιό HPV, στον οποίο οφείλεται το 99% των περιπτώσεων αυτού του είδους καρκίνου. Στην ίδια κατηγορία ανήκει και το εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β, όπου ο υπεύθυνος ιός σχετίζεται με την εμφάνιση καρκίνου του ήπατος.  Οπότε πρακτικά, δεν είναι μία καινοτόμος ιδέα εφόσον έχει ήδη  εφαρμοστεί χρόνια και έχει σώσει εκατομμύρια ζωές. Γιατί, όμως, δεν έχει εφαρμοστεί καθολικά; Δεν ευθύνονται όλες οι περιπτώσεις καρκίνου σε ιική λοίμωξη και συνεπώς, δεν υπάρχει εμβόλιο που μπορεί να εκπαιδεύσει, το ίδιο άμεσα, το ανοσοποιητικό σύστημα (παραγωγή αντισωμάτων για τα ιικά αντιγόνα).

Τα mRNA εμβόλια, όμως, δείχνουν να αποτελούν το κλειδί, όχι μόνο για το οριστικό τέλος της πανδημίας αλλά και για την αποτελεσματική πρόληψη του καρκίνου.

Αυτού του είδους τα εμβόλια, θα κατασκευαστούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να εκφράζουν μία πρωτεϊνη ή μικρά πεπτίδια, τα οποία είτε εντοπίζονται, φυσιολογικά, στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων είτε εκκρίνονται από αυτά, επάγοντας ανοσοαντίδραση. Έτσι, ο οργανισμός θα αποκτήσει μία πρώτη γραμμή άμυνας έναντι καρκινικών κυττάρων, ενισχύοντας το ανοσοποιητικό σύστημα και καθιστώντας το δυνατό να εντοπίσει ταχύτερα τα κύτταρα αυτά.

Παράλληλα, τα mRNA εμβόλια μπορούν να λειτουργήσουν και θεραπευτικά, μπορούν δηλαδή να χορηγηθούν σε ασθενείς, βοηθώντας το ανοσοποιητικό τους να στραφεί εναντίον των όγκων. Πιο συγκεκριμένα,  έχοντας προσδιορίσει το είδος του όγκου και συνεπώς των μικρών πεπτιδίων (γνωστά και ως νεοαντιγόνα), μπορεί να κατασκευαστεί ένα mRNA εμβόλιο και να χορηγηθεί στον ασθενή στα πλαίσια εξειδικευμένης θεραπείας, καθώς τα νεοαντιγόνα είναι μοναδικά για τα κακοήθη καρκινικά κύτταρα, εφόσον οφείλονται σε τυχαίες σωματικές μεταλλάξεις στο γενετικό υλικό.

Οι πρώτες μελέτες, που, όχι μόνο προτείνουν τη χρήση των mRNA εμβολίων για τη θεραπεία του καρκίνου, αλλά παρέχουν, επίσης, στοιχεία για την εφαρμογή και την αποτελεσματικότητα της μεθόδου αυτής, δημοσιεύτηκαν πριν από περίπου δύο δεκαετίες. Ωστόσο, το κλινικό αποτέλεσμα θεραπευτικών αντικαρκινικών εμβολίων mRNA είναι αρκετά περιορισμένο.

Συνεπώς, είναι κάτι που πρόκειται να δούμε να εξελίσσεται, να βελτιώνεται και τελικά να εφαρμόζεται τα επόμενα χρόνια. Στο κεφάλαιο της πρόληψης και της αντιμετώπισης του καρκίνου, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος, καθώς η εύρεση αντικαρκινικών εμβολίων και θεραπειών αποτελούσε ανέκαθεν πρωτεύοντα στόχο των επιστημών. Μπορεί μία τέτοια προσέγγιση να χρειάζεται χρόνο αλλά η επιστήμη, με τα μέσα που διαθέτει πλέον, απέχει ελάχιστα από αυτό.

Βιβλιογραφία:

  • Pardi, N., Hogan, M. J., Porter, F. W. & Weissman, D. mRNA vaccines—a new era in vaccinology. Rev. Drug Dis. 17, 261–279 (2018)
  • Van Lint, S. et al. The ReNAissanCe of mRNA-based cancer therapy. Expert Rev. Vaccines 14, 235–251 (2015)
  • Kranz, L. M. et al. Systemic RNA delivery to dendritic cells exploits antiviral defence for cancer immunotherapy. Nature 534, 396–401 (2016).
  • Diken, M., Kranz, L. M., Kreiter, S. & Sahin, U. mRNA: a versatile molecule for cancer vaccines. Issues Mol. Biol. 22, 113–128 (2017)