Άρθρο της εξωτερικής συνεργάτιδος, Μαρίας Νοφκίδου,

«Τι γύρευε μόνη της το βράδυ;»

Τι είναι σεξουαλική παρενόχληση και τι περιλαμβάνει;

« Ήμουν στο πάρτυ γενεθλίων ενός φίλου και εκεί γνώρισα κάποιον… Πήρε το χέρι μου και βγήκαμε έξω. Δεν ήταν κανένας άλλος εκεί. Προσπάθησε να με φιλήσει και του είπα όχι…Προσπάθησα να ουρλιάξω…με κράτησε στο έδαφος και με βίασε παρά τη θέλησή μου».

«Ο άντρας μου δεν με αφήνει να δουλέψω. Λέει ότι είναι δική του υποχρέωση ως συζύγου, ότι είναι ο αρχηγός της οικογένειας και εξάλλου ποιος θα με προσλάβει; … Λέει ότι καθήκον μου είναι να είμαι καλή σύζυγος, να κάνω αυτό που μου λέει εκείνος και ότι αυτός ξέρει πόσα χρήματα χρειάζομαι».

 Μα… σεξουαλική παρενόχληση δεν είναι η βίαιη -σωματική- σεξουαλική συμπεριφορά; ΟΧΙ ΜΟΝΟ! Περιλαμβάνει και σεξιστικά αστεία, σχόλια και ενέργειες που κάνουν το πρόσωπο που τα υφίσταται να νιώσει εξευτελισμό, γελοιοποίηση, απειλή, υποβιβασμό. Ενδέχεται όμως να συνίσταται και μόνο στην επίδειξη δύναμης ή αντιπαλότητας. Σ’ αυτήν την περίπτωση γίνεται λόγος για συμπεριφορά βασιζόμενη στη διαφορά-διάκριση  λόγω φύλου που θίγει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και εντάσσεται στην έννοια της σεξουαλικής παρενόχλησης.

Ποια είναι τα αίτια;

Επιστήμονες  κοινωνιολογίας και κοινωνικής ψυχολογίας  μέχρι τώρα, έχουν καταλήξει ότι το βασικό κίνητρο του ατόμου που ασκεί τη σεξουαλική παρενόχληση είναι η σεξουαλική εχθρότητα (και όχι η σεξουαλική επιθυμία), η οποία συνδυάζεται με τις αντιλήψεις  περί ανισοτήτων (Davis&Liddell,2002), περί λειτουργίας της κοινωνίας και την αποδοχή της επιθετικής σεξουαλικής συμπεριφοράς ως φυσιολογικής (Υοο& Rheinboldt,2005). Ειδικότερα, για τις «επιθέσεις» εναντίον γυναικών έχει διατυπωθεί ότι αυτές ξεκίνησαν με την εισχώρηση των γυναικών σε ανδροκρατούμενα επαγγέλματα, τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους και την συνεπακόλουθη αίσθηση απειλής της ανδρικής ταυτότητας.  Έτσι, η σεξουαλική παρενόχληση χρησιμοποιήθηκε ως τρόπος οριοθέτησης του ανδρικού κύρους και άσκησης εξουσίας πάνω σε άλλους ανθρώπους για την επίτευξη  προσωπικών στόχων (Berdhal, et al., 2010).

Ποιες είναι οι συνέπειες;

Η σεξουαλική παρενόχληση θεωρείται ως μια μεγάλη πηγή στρες για το θύμα που προκαλεί προβλήματα υγείας, ψυχολογικά και ψυχοσωματικά. Τα θύματα παρουσιάζουν μετατραυματικό στρες, κατάθλιψη, χρόνιο πόνο, συχνά εμφανίζουν κάποια αναπηρία ή εμπλέκονται στην  κατάχρηση ουσιών και αλκοόλ (Cortina & Berdahl, 2008).

Μπορούμε/είναι θεμιτό να τυποποιήσουμε τα χαρακτηριστικά θυτών και θυμάτων;

 Έχουν γίνει προσπάθειες καταγραφής των χαρακτηριστικών των θυτών και θυμάτων με υποστηριζόμενο σκοπό, κυρίως, την πιο οργανωμένη πολιτική πρόληψης. Φαίνεται να υπερισχύει λοιπόν, η άποψη ότι η παρενόχληση διαπράττεται κυρίως από υψηλότερα υφιστάμενα πρόσωπα και δευτερευόντως από ισόβαθμα.

 Μήπως, όμως αυτή η προσπάθεια πρόληψης τελικά οδηγεί στην περαιτέρω στοχοποίηση πιθανών θυμάτων-γυναικών, ομοφυλόφιλων, ανθρώπων εντασσόμενων σε μειονοτικές ομάδες, ανθρώπων με συγκεκριμένο τρόπο ντυσίματος- και σε «ενοχοποίηση» πιθανών θυτών μόνο εξαιτίας της ομοιότητας κάποιων τυπικών, εκ των προτέρων ορισμένων χαρακτηριστικών;

Ζούμε σε μια κοινωνία που θεωρεί χρέος της τη μετάδοση της γνώσης περί αυτοπροστασίας. Από τα παιδικά μας χρόνια μαθαίνουμε τρόπους αντίδρασης σε καταστάσεις κινδύνου. Στην περίπτωση των κοριτσιών δε, οι γονείς νιώθουν ακόμα εντονότερη την ανάγκη να τα προετοιμάσουν για μια πιθανή σεξουαλική παρενόχληση. Γιατί;

Γιατί, όντως, οι παρενοχλήσεις γενικότερα αποτελούν πραγματικότητα. Δυστυχώς, όμως, τείνουν να θεωρούνται και κανονικότητα. Διότι, πώς αλλιώς να ερμηνευτούν οι συλλογισμοί κάποιων: «Και τι έκανε τέτοια ώρα στον δρόμο, τα ήθελε και τα έπαθε» ή «ε με τέτοιο φόρεμα τι περίμενε;». Σκέψου πόσο βαθιά στο υποσυνείδητο έχουν ριζώσει τέτοιες συμπεριφορές.  Η ύπαρξη του προβλήματος δεν σημαίνει ότι το τελευταίο είναι αποδεκτό ή ότι δεν υπάρχει δυνατότητα αλλαγής, ούτε  η γνώση του τρόπου αντίδρασης είναι ο μοναδικός τρόπος αντιμετώπισης.

Τι θα συμβάλει στην αλλαγή;

Μια πολιτική που θα στηρίζεται στη μείωση της διάκρισης λόγω φύλου, στην ίση κατανομή των θέσεων εξουσίας και των ρόλων σε άντρες και γυναίκες, στην εκπαίδευση της κοινωνίας για την απόρριψη των στερεοτύπων του φύλου μπορεί να αποτελέσει το πρώτο βήμα. Έρευνες σε διεθνές επίπεδο συστήνουν προγράμματα ενδυνάμωσης των γυναικών, εκπαίδευσης στην ενίσχυση της κριτικής σκέψης, αλλά και ομάδες υποστήριξης. Οι παρεμβάσεις πρόληψης, λοιπόν, τόσο της Πολιτείας όσο και φορέων σε ειδικότερους χώρους δράσης των δύο φύλων,  για να έχουν αποτέλεσμα θα πρέπει αφενός να στοχεύουν στην ενδυνάμωση της ίδιας της γυναίκας όσο νωρίτερα αυτό είναι εφικτό, αλλά και στην αλλαγή της ίδιας της κοινωνίας.

Η σεξουαλική παρενόχληση μπορεί να συμβεί οπουδήποτε, στον οποιοδήποτε και από οποιονδήποτε. Δεν έχουν συγκεκριμένο προφίλ όλοι οι θύτες. Δεν είναι εύποροι ή άποροι, όμορφοι ή άσχημοι. Χτες το θύμα ήμουν εγώ, αύριο όμως ίσως είσαι εσύ ή η κόρη σου. Για σκέψου, σε μια τέτοια περίπτωση θα ξαναρωτούσες «τι δουλειά είχε η κοπέλα σε εκείνο το στενό;»

 Πηγή εικόνας: ” Positive outcomes of sexual harassment?”- thenakedscientists.com