Άρθρο της Αναστασίας Καραζεπούνη, εμπνευσμένο από το αντίστοιχο podcast της Lifo,
Δημοκρατία, τεχνητή νοημοσύνη, εκπαιδευτικό σύστημα και «συνειδητότητα».
Ο διεθνώς αναγνωρισμένος επιστήμονας, Ιωσήφ Σηφάκης, έδωσε μια διαφωτιστική συνέντευξη εκκινώντας από τον ρόλο της τεχνολογίας εν μέσω πανδημίας, αναλύοντας διεξοδικά την θεματική που άπτεται της τεχνητής νοημοσύνης, αλλά και τον ρόλο της επιστήμης στην ζωή μας και του ανθρώπου στην εξέλιξη αυτής.
Η πρώτη αναφορά του στην συμβολή της επιστήμης στην πανδημία, έχει θετικό αξιολογικό πρόσημο, κρίνοντας ότι συνέβαλε σε ένα μεγάλο βαθμό στην άμεση ενημέρωση και άρα έλεγχο και περιορισμό της πανδημίας, ωστόσο εξίσου καθοριστικός παράγοντας αξιολογείται από τον ίδιο και η στάση των ανθρώπων μέσω της τήρησης των αναγκαίων για την προστασία τους μέτρων (μάσκες, αποστάσεις αναφέρει χαρακτηριστικά). Μία άλλη όψη της τεχνολογίας που αξιοποιήθηκε την τρέχουσα περίοδο και αφορά στον έλεγχο των ανθρώπων αυτή τη φορά, ήταν μια σειρά από νέες εφαρμογές που αναπτύχθηκαν σε πολλά κράτη – συχνά με υποχρεωτικό χαρακτήρα- αποβλέποντας στον περιορισμό διασποράς του ιού (πχ στην Κίνα, η πλήρης παρακολούθηση των κινήσεων μέσω της παροχής προσωπικών δεδομένων).
Ερωτηθείς στην συνέχεια για το αν κινδυνεύει η δημοκρατία από την αλόγιστη χρήση της τεχνολογίας, απαντά πως μόνο οι ίδιοι οι άνθρωποι μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο την δημοκρατία εφόσον η τεχνολογία καθεαυτή είναι ουδέτερη. Με απογοήτευση εξέφρασε την πεποίθηση του ότι συχνά οι άνθρωποι αποδίδουν στην τεχνολογία τις λάθος επιλογές τους, ενώ στην πραγματικότητα εξαιτίας των μεγάλων δυνατοτήτων ελέγχου που παρέχει δημιουργεί μια σειρά από πειρασμούς «για τους ισχυρούς» να την χρησιμοποιήσουν κατά αυτόν τον τρόπο.
Εξίσου στο επίκεντρο της συζήτησης βρέθηκε η συμπεριφορά των ανθρώπων ως (μη) υπεύθυνων καταναλωτών όλων των σύγχρονων τεχνολογικών συστημάτων. Οι άνθρωποι φαίνεται ότι –χωρίς δυσκολία- συναινούν να παρέχουν πληροφορίες για την ζωή τους έναντι της παροχής δωρεάν υπηρεσιών (βλ. Facebook, Instagram κλπ). Χάρη στην σύγχρονη τεχνολογία, όλες αυτές οι πληροφορίες εφόσον συμπυκνωθούν, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να ελεγχθεί η συμπεριφορά τους. Για αυτόν τον λόγο θεωρεί αναγκαία την ύπαρξη ενός κατάλληλα διαμορφωμένου ρυθμιστικού πλαισίου προστασίας των ατομικών, κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, προκειμένου να μην παραβιάζεται η ανθρώπινη ιδιωτικότητα, κάτι που γίνεται εύκολα στις μέρες με ή χωρίς κάποιο υποτυπώδες πρόσχημα (βλ. Κίνα – κρατικό σύστημα υπόληψης στηριζόμενο στην τεχνητή νοημοσύνη).
Κατευθυνόμενη η συζήτηση στο κρίσιμης σημασίας ζήτημα της τεχνητής νοημοσύνης, ο Ιωσήφ Σηφάκης έδωσε αρκετές και διαφωτιστικές πληροφορίες. Πρώτα απ’όλα αναφέρθηκε στον διαχωρισμό αλγορίθμων και τεχνητής νοημοσύνης, ως δύο εντελώς διαφορετικών στοιχείων, αφού στην περίπτωση του αλγόριθμου μιλάμε για μια διαδικασία προγραμματιστή που διαβάζεται και ελέγχεται, ενώ στην περίπτωση της τεχνητής νοημοσύνης για νευρωνικά συστήματα που δεν προγραμματίζονται αλλά εκπαιδεύονται. Δεν θεωρεί απίθανη την ύπαρξη κάποιας τύπου «Big Brother» διαχείρισης της τεχνολογίας καθώς εάν υπάρξουν –όπως αναφέρει- αυτές οι προσθέσεις (πάλι από ισχυρούς ανθρώπους) με το πρόσχημα της ασφάλειας, δεν είναι κάτι ανέφικτο.
Ο Ιωσήφ Σηφάκης
«Άλλωστε, ο κίνδυνος δεν είναι οι δικτατορίες αλλά το να αλωθούν οι συνειδήσεις και οι άνθρωποι να συναινέσουν μέσω της απεμπόλησης ελευθεριών εν ονόματι της αποτελεσματικότητας της τεχνολογίας και μίας πλασματικής σιγουριάς».
Όσον αφορά τον θόρυβο που προκαλούν δημοφιλείς (υπεραπλουστευμένες) απόψεις όπως «οι υπολογιστές θα γίνουν εξυπνότεροι από εμάς», ο Δρ. Σηφάκης διαθέτει μια ολωσδιόλου αντίθετη άποψη, αφού όπως ήδη προαναφέρθηκε, η τεχνητή νοημοσύνη βασίζεται στην εκπαίδευση για την επίλυση πολύπλοκων προβλημάτων.
Θεωρώντας συνοπτικά αδιαμφισβήτητης χρησιμότητας την τεχνολογία στην επίλυση πρακτικών θεμάτων, επισημαίνει το γεγονός ότι παράλληλα εκπίπτουν ορισμένες δεξιότητες που διαχρονικά αναπτύξαμε οδηγώντας στο φαινόμενο της «υπερεξάρτησης» και στην ανάγκη να διαπιστώσουμε ποιες γνώσεις και δεξιότητες πρέπει οπωσδήποτε να διατηρήσουμε. «Αν είχαμε γεννηθεί σε ένα κόσμο χωρίς αντιξοότητες σίγουρα δεν θα ήμασταν πιο έξυπνοι από τα φυτά αλλά ίσως και η ευτυχία μας να ήταν κατώτερη από εκείνη των φυτών».
Στην περίπτωση της Ελλάδας, διαπιστώνει μια διαχρονική αδυναμία καινοτομίας και εκσυγχρονισμού που δεν οφείλεται στην δυσκολία επίτευξης από άποψης μέσων, ούτε στην υπόσταση καθεαυτή της Χώρας ως μικρού-μεσαίου κράτους, αλλά στις επιλογές των εκάστοτε κυβερνόντων. «Υπάρχουν δυνάμεις που επωφελούνται και τρέφονται από την παρακμή». Σημειώνει δε πως ένα παράδειγμα έλλειψης ορθού σχεδιασμού είναι το υπάρχον ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Καταληκτικά, αναφορικά με την «συνειδητότητα», μια πολύπλοκη έννοια για την μετάφραση και ερμηνεία του κόσμου γύρω μας που σταδιακά οδηγεί στην αυτογνωσία, αλλά και στο big bang του ανθρώπινου μυαλού από το οποίο η έννοια εκκινεί με την δημιουργία της γλώσσας, θεωρεί αναγκαία την ύπαρξη χρηματοδότησης για περαιτέρω έρευνα στον τομέα.
Άλλωστε το να μην «σκλαβωθούμε από τους υπολογιστές» αποτελεί ζήτημα συνειδητότητας συλλογικής και κατανόησης των κινδύνων. «Αν ο άνθρωπος δεν μπορέσει να υψώσει το παράστημα του, να πολεμήσει… γιατί αυτό είναι ο άνθρωπος, η προσπάθεια, η δημιουργικότητα, είναι η ελευθερία της σκέψης, εάν δεν το κάνει […] δεν θα ασχολείται και με σοβαρά θέματα».
Όσον αφορά την ευτυχία και την ζωή πιστεύει πως «αν ο νους μας είναι μαλθακός, δεν τον αγγίζει η χαρά της δράσης και της δημιουργίας, τότε και η χαρά της ζωής έχει χαθεί εκ των προτέρων».
Είμαστε άραγε σε θέση να θέσουμε ως προτεραιότητα την δράση έναντι της άκριτης παρακολούθησης και αποδοχής των γεγονότων; Είμαστε σε θέση να ορίσουμε τις προτιμήσεις μας και να διακρίνουμε τις αξίες αυτού του κόσμου; Ελπίζω η απάντηση να μην αναζητηθεί σε ένα επόμενο «scroll» στα media.
