…Kαι κάνω εγώ το ποδαρικό. Η πρώτη ανάμνησή μου, ως πενταετούς τσουπωτού παιδακίου, ήταν ένας συμμαθητής να αναφωνεί, σε εκδρομή στον ζωολογικό κήπο, πως είμαι ίδια με το αγριογούρουνο. «Οκ», θα μου πεις εδώ, «μωρά ήσασταν». Εντάξει. Strike two: φίλη με βλέπει με μαγιό στην προεφηβεία: «Αααα, είσαι μπουτού εσύ» (αργότερα έμαθα ότι αυτό λέγεται απλώς διαφορετικός σωματότυπος). «Αυτό με τις Πανελλήνιες πια, δε το μπορώ, παχαίνετε πολύ, ειδικά εσείς τα κορίτσια…» – τάδε έφη ο γυμναστής του σχολείου μου (μπράβο, κύριε εκπαιδευτικέ). Πάμε για το χρυσό: στα 20 είχα ένα πρόβλημα υγείας και έχασα 7 κιλά. Το ίδιο καλοκαίρι, στην παραλία, συναντώ τυχαία μια οικογενειακή φίλη, που ήξερε τι είχα τραβήξει και πώς είχαν χαθεί τα κιλά αυτά. «Ααααα, Μαριλιάνα! Τώρα είσαι επιτέλους μια όμορφη γοργόνα!». Χμ. «Ενώ πριν ήμουν…;;;». Κοιτάζει αμήχανα κάτω και φεύγει.
Κατά τους Agarwal & Banerjee (2018), το Body Shaming θα μπορούσε να θεωρηθεί μορφή bullying, που εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους: α. επικρίνοντας τη δική μας εμφάνιση μέσω κριτικής ή σύγκρισης με άλλο άτομο, β. επικρίνοντας την εμφάνιση ενός άλλου ατόμου παρουσία τους, γ. επικρίνοντας την εμφάνιση ενός άλλου εν αγνοία του. Ανεξαρτήτως του πώς εκδηλώνεται, το Shaming συχνά οδηγεί σε σύγκριση μεταξύ των ατόμων και διαιωνίζει την αντίληψη πως πρέπει να κρινόμαστε βάσει της εμφάνισης. Η εκάστοτε κοινωνία έχει μια δική της έννοια της «ομορφιάς» που καθορίζει τα «πρότυπα» του χρώματος του δέρματος, των διαστάσεων του σώματος, του μήκους των μαλλιών κοκ.
Ας δούμε κάποιες προσωπικές μαρτυρίες:
«Αν κάτι διατηρώ στη μνήμη μου από τη παιδική ηλικία, που εύκολα θα εντασσόταν αν όχι στον εννοιολογικό πυρήνα, στη σημασιολογική περιφέρεια του body-shaming, είναι το γεγονός πως είχα μακρύ μαλλί κάπου στο Δημοτικό. Καθώς το Δημοτικό μας ήταν πλάι-πλάι με το κτήριο του Λυκείου, συχνά διασκέδαζα με το κούρεμά μου τους μεγαλύτερους, κάτι που μου γνωστοποιούσαν με ποικίλες εκφράσεις. Μολονότι ενίοτε ένιωθα άσχημα για την κοροϊδία που υφιστάμην συστηματικά, εκείνη δεν άφησε βαθύ τραύμα. Δεν ήταν δα φοβερός ψόγος το ότι φοβόμουν να κουρευτώ. Πλέον, μετά από τόσα χρόνια, καλούμαι να μπω σε μια διαδικασία εκλογίκευσης της «άμυνας» μου, και συμβουλεύω: Να «επιστρέφετε» στους γονείς σας, να σκαλίζετε το ορυχείο της θαλπωρής τους. Η αγκαλιά τους είναι ένα κάποιο όχημα με το οποίο αποφεύγεις τον συναισθηματικό εκτροχιασμό».
Test – αυτοεκτίμησης: Προσθέστε τους πόντους με βάση τις απαντήσεις σας. Όσο μεγαλύτερος ο αριθμός, τόσο μεγαλύτερη είναι η αυτοεκτίμησή σας (Πηγή: www.heretohelp.bc.ca)
Οι στάσεις και οι αντιλήψεις μας όσον αφορά την εικόνα του σώματος και την αυτοεκτίμηση διαμορφώνονται και διαιωνίζονται από τα MME και τα Social Media και φυσικά, από την οικογένεια και τους συνομηλίκους.
«Καλά, ούσα εύσωμη κοπελίτσα όλη μου τη ζωή, έχω τόσες ιστορίες που θα μπορούσα να γεμίσω το άρθρο με αυτές. Κυρίως από παρέες και μάλιστα, από κορίτσια σε κορίτσια. Δυστυχώς όμως τα χειρότερα προέρχονταν από την οικογένεια. «Δεν θα σε πάρουν εσένα σερβιτόρα, θέλουν κοριτσάκια, δεν κάνεις». «Βάλε ζακέτα να καλύψεις τα μπράτσα σου». «Δεν σε κολακεύουν τα κοντά μπλουζάκια, βάλε αυτό που είναι πιο ριχτό και κρύβει τα παχάκια». «Πρέπει να χάσεις, θα μείνεις στο ράφι». Μερικά μόνο από αυτά που δεν νομίζω να τα ξεπεράσω ποτέ. Αστείο πως γενικά όλοι μας λένε να αγαπάμε τον εαυτό μας όπως ακριβώς είναι χωρίς, όμως, να μας αποδέχονται για αυτό. «Δεν τους νοιάζει όπως και αν είμαστε» και να που πάντα έχουν κάτι να σχολιάσουν, βαφτίζοντας το «ενδιαφέρον». Νομίζω πλέον δεν χρειάζομαι κανενός το body shaming γιατί το κάνω η ίδια στον εαυτό μου, άθελά μου.»
«Εγώ μέχρι την Β΄ λυκείου ήμουν πολύ παχύς – όταν λέμε παχύς εννοούμε παχύσαρκος, μιλάμε για πρόβλημα. Έχω βιώσει να σε λένε (όχι πάντοτε με κακία) ”χοντρό” στη παρέα, αλλά και από αγνώστους (αυτό ήταν που πόναγε περισσότερο). Όπως και όταν πηγαίναμε τότε για μπάνιο, δηλαδή στις τάξεις γυμνασίου – αρχές λυκείου, όπου ντρεπόμουν να μπω στη θάλασσα, γιατί όλο άκουγες άσεμνα σχόλια για το σώμα σου (Κοιλιές, μπούτια, στήθος κτλ).».
Έχοντας διαβάσει πλέον εμπειρίες τόσο κοριτσιών, όσο και αγοριών αρθρογράφων μας, για να δούμε τα ποσοστά και τις διαφυλικές διαφορές. Το πρότυπο της ιδανικής (εμφανισιακά) γυναίκας άλλαξε περί τη δεκαετία του 1960, οπότε το λεπτότερο σώμα άρχισε να θεωρείται πιο ελκυστικό. Οι ψηλότεροι και πιο μυώδεις άνδρες θεωρείτο πια ότι είχαν τον ιδανικό σωματότυπο. Παρότι τα αυστηρά αυτά πρότυπα για τις γυναίκες είναι εν γένει μη ρεαλιστικά και ανέφικτα, τα κορίτσια πέφτουν συχνότερα θύματα body shaming. Οι Agarwal & Banerjee διεξήγαν έρευνα όπου συμμετείχαν άνδρες και γυναίκες, 18 ως 30 ετών. Εκεί αξιολογήθηκε η σχέση μεταξύ κοινωνικού άγχους, φόβου αρνητικής αξιολόγησης και Body Shaming. Μολονότι υπήρξε θετική συσχέτιση μεταξύ του κοινωνικού άγχους και του Body Shaming, δεν βρέθηκαν διαφορές φύλου για τις τρεις μεταβλητές σε αυτό το δείγμα. Οι Fallon και Rozin βρήκαν ότι το 33% των ανδρών και το 70% των γυναικών βαθμολογούν τη σιλουέτα τους ως παχύτερη από την «ιδανική».
Μπορεί, όμως, να έχουμε υπάρξει στη θέση του θύτη; Μπορεί αυτή τη στιγμή να διερωτόμαστε ή θυμόμαστε πολύ καλά το περιστατικό/-α και μετανιώνουμε. Γιατί, όμως, γινόμαστε θύτες;
Ίσως νομίζουμε ότι βοηθάμε κάποιον να εξελιχθεί κριτικάροντας την εμφάνισή του. Μπερδευόμαστε όταν σχολιάζουν ότι το σώμα μας έχει αλλάξει. Άλλοτε -καθώς είναι και bullying-, το Body Shaming είναι απόρροια ανασφαλειών του θύτη, που προσπαθεί να «χτυπήσει κάτω από τη ζώνη». Είναι ευκολότερο να κάνουμε ένα αιχμηρό σχόλιο, παρά να δείξουμε ευαλωτότητα, να μιλήσουμε ανοιχτά. Το πρόβλημα είναι στην οπτική του θύτη, που θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει μια ψυχική διαταραχή στον ίδιο, όχι μόνο στο θύμα. Ενδεχομένως να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση και ίσως χρειαστεί να πληρώσουμε το τίμημα με επαγγελματικές ή προσωπικές αποτυχίες. Αν το Body Shaming συμβαίνει συχνά και επηρεάζει βαθιά, μπορεί να προκαλέσει άγχος, κατάθλιψη, κοινωνική απομόνωση, ανορεξία, βουλιμία και άλλες διατροφικές διαταραχές.
«Body shaming. Δύο λέξεις χιλιάδες πρόσωπα. Επειδή στο Δημοτικό μια ομάδα παιδιών θεώρησε ορθό να μην έρχεται σε οποιαδήποτε επαφή μαζί μου (ήμουν «χοντρή», «βαρέλω», «αγελάδα»), άρχισα να τρώω ελάχιστα για μεγάλο χρονικό διάστημα, φθάνοντας να έχω λιποθυμικά επεισόδια και μελαγχολία. Ομοίως και όταν μια σχέση μου, μου είπε, ότι σταμάτησε να έχει σεξουαλική έλξη για εμένα, επειδή πήρα πολλά κιλά σε μία δύσκολη περίοδο της ζωής μου και επειδή είχα κάνει άπειρη κυτταρίτιδα. Τόσα χρόνια αργότερα, με πολλή υποστήριξη και υπομονή αγάπησα τον εαυτό μου, όπως είναι. Ο λόγος που μοιράζομαι αυτή μου την εμπειρία είναι για να καταδείξω πως κανένα έμβιο ον δεν αξίζει αυτή την αντιμετώπιση. Καθένας και καθεμία έχει την δική του/της ομορφιά, η οποία πηγάζει από μέσα του. Ας αγκαλιάσουμε τον εαυτό μας επιτέλους.»
