Βαθιά πολιτική κρίση διάγει για ακόμη μια φορά η Βοσνία-Ερζεγοβίνη
Ανάμεσα στο περίπλοκο και δυσκίνητο πολιτικό της σύστημα, την πληθυσμιακή της ανομοιογένεια, νωπές και δυστυχώς ακόμα ζωντανές παραμένουν οι διαιρετικές τομές και τα πάθη που οδήγησαν στον αιματηρό πόλεμο της Βοσνίας και την γενοκτονία που έλαβε χώρα στη Σρεμπρένιτσα τον Ιούλιο του 1995.
Κατά τη διάρκεια της έχασαν την ζωή τους 8.000 Βόσνιοι Μουσουλμάνοι, μετά τις εγκληματικές ενέργειες του σερβοβοσνιακού στρατού. Μάλιστα, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αλλά και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία χαρακτήρισαν ως γενοκτονία τα γεγονότα στη Σρεμπρένιτσα (την μοναδική στην Ευρώπη μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο), ενώ καταδίκασαν και τους πρωταίτιους σε ισόβιες ποινές φυλάκισης
Tο μνημείο-νεκροταφείο για τα θύματα της γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα
Το χρονικό της κρίσης
Η νέα κρίση ξεκίνησε στις 23 Ιούλιου, όταν ο απερχόμενος Ύπατος Εκπρόσωπος Βαλεντίν Ίντσκο επέβαλε νέα νομοθεσία, η οποία απαγορεύει ρητά την άρνηση της γενοκτονίας και προβλέπει ποινές φυλάκισης έως και 5 ετών για τους παραβάτες.
Αν και η απόφαση αυτή χαιρετήθηκε από τους Βόσνιους πολιτικούς και από το μεγαλύτερο μέρος της διεθνούς κοινότητας, έντονη ήταν η αντίδραση των Σερβοβόσνιων και ιδιαίτερα της ηγεσίας τους. Χαρακτηριστικά, ο ηγέτης των Σερβοβόσνιων και μέλος της προεδρίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης Μίλοραντ Ντόντικ επέμεινε στη στάση του περί άρνησης της γενοκτονίας και δήλωσε ότι οι Σερβοβόσνιοι πρέπει να συσπειρωθούν και να προστατευτούν. Επιπλέον, ανακοίνωσε την αποχή των Σερβοβόσνιων από κάθε κρατική υπηρεσία, με τους σερβοβόσνιους βουλευτές πρώτους να αποχωρούν από τα δύο κοινοβουλευτικά σώματα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης
O ηγέτης των σερβοβόσνιων Μίλοραντ Ντόντικ. Πηγή εικόνας: Balkan Insight
Το πολιτικό σύστημα της Βοσνίας
Για να γίνει όμως κατανοητή η σημασία της κρίσης, αναφορά πρέπει να γίνει στο αναμφίβολα περίπλοκο πολιτικό σύστημα της Βοσνίας- Ερζεγοβίνης.
Το πολιτικό σύστημα της χώρας αποτελεί δημιούργημα της Συμφωνίας του Ντέιτον του 1995 με την οποία έληξε ο πόλεμος της Βοσνίας. Εκτός από τους όρους ειρήνευσης στην Συμφωνία ενσωματώθηκε και το Σύνταγμα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη είναι σήμερα μια Ομοσπονδιακή Κοινοβουλευτική δημοκρατία, αποτελούμενη από δύο οντότητες: Την Ομοσπονδία της Βοσνίας Ερζεγοβίνης, στην οποία κατοικούν επί το πλείστον Βόσνιοι και Κροάτες και τη Σερβική Δημοκρατία της Βοσνίας στην οποία διαμένουν οι Σέρβοι. Κάθε οντότητα διαθέτει τη δική της κυβέρνηση, το δικό της Σύνταγμα και τα δικά της κοινοβουλευτικά σώματα. Οι δύο οντότητες διαθέτουν ένα ευρύ φάσμα εξουσιών. Κυρίοτερες εξ αυτών η κοινωνική πολιτική, η παιδεία, αλλά και η αστυνόμευση .
Στο ομοσπονδιακό επίπεδο, η νομοθετική εξουσία συγκεντρώνεται σε 2 κοινοβουλευτικά σώματα. Η αρχηγία του κράτους επαφίεται στην τριμελή προεδρία, η οποία εκλέγεται άμεσα. Κάθε μέλος της προεδρίας εκπροσωπεί μια εκ των τριών συστατικών εθνοτήτων του κράτους (Σέρβοι, Βόσνιοι, Κροάτες). Η θητεία της προεδρίας είναι τετραετής με τα τρία μέλη να εναλλάσσονται στην εξουσία ανά 8 μήνες. Στις σημαντικότερες εξουσίες της βρίσκονται η εξωτερική πολιτική, η εθνική άμυνα, καθώς και η οικονομική πολιτική.
Αναφοράς χρήζει και ο ιδιαίτερος ρόλος του Ύπατου εκπροσώπου. Ως εκπρόσωπος της διεθνούς κοινότητας, επιβλέπει την εφαρμογή και τήρηση της Συμφωνίας του Ντέιτον. Στο πλαίσιο αυτό, διαθέτει την εξουσία να θεσπίζει νόμους χωρίς την συγκατάθεση των κοινοβουλίων, ενώ έχει την δυνατότητα να απομακρύνει κρατικούς λειτουργούς και αιρετούς από τις θέσεις τους. Ο ρόλος του αλλά και οι αρμοδιότητες του, έχουν δεχτεί πολλές φορές κριτική τόσο από τους Σερβοβόσνιους, όσο και από την Ρωσία και την Κίνα
Η τριμελής προεδρία της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Πηγή εικόνας: Punch newspapers
Η εξέλιξη της κρίσης
Όπως γίνεται εύκολα κατανοητό στο κατακερματισμένο αυτό πολιτικό σύστημα η άσκηση αποτελεσματικής κεντρικής εξουσίας είναι ουσιαστικά αδύνατη. Παράλληλα, ο σαφής εδαφικός διαχωρισμός των τριών εθνοτήτων δεν συνδράμει στην διαδικάσια συμφιλίωσης και οικοδόμησης μιας συναινετικής δημοκρατίας. Αντιθέτως, μεγεθύνει κάθε πιθανή πολιτική κρίση και διατηρεί ζωντανές πιθανές αποσχιστικές τάσεις, γεγονός που αποδεικνύεται περίτρανα από τις πρόσφατες εξελίξεις.
Ο Ντόντικ εμμένοντας στη στάση του, τόνισε ότι οι Σερβοβόσνιοι θα αποχωρήσουν από τον στρατό και τις δικαστικές υπηρεσίες του κράτους με σκοπό την επίτευξη πλήρους αυτονομίας και την αντικατάσταση αυτών των θεσμών από αμιγώς Σερβοβοσνιακούς μέχρι το τέλος του Νοεμβρίου. Επιπλέον, ανακοίνωσε την απαγόρευση λειτουργίας διάφορων κρατικών υπηρεσιών στο έδαφος της Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας, υπαινισσόμενος την χρήση βίας για να απομακρυνθούν οι διάφοροι κρατικοί λειτουργοί.
Μάλιστα, οι εξαγγελίες αυτές δεν άργησαν να εφαρμοστούν, καθώς το κοινοβούλιο της Σερβοβοσνιακής οντότητας ψήφισε νόμο για την δημιουργία αυτόνομης υπηρεσίας ιατρικού εξοπλισμού και φάρμακων. Με αυτόν τον τρόπο παραβιάσε το σύνταγμα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, το οποίο αναθέτει αυτή την εξουσία στα όργανα της κεντρικής κυβέρνησης. Αν και η θέσπιση της υπηρεσίας φαρμάκων μπορεί να μην φαντάζει ως μια σοβαρή πρόκληση, δημιουργεί έντονη ανησυχία, αφού αποτελεί μια ευθεία έκφραση της διάθεσης των Σερβοβοσνίων για μια πιθανή απόσχιση
Επιπρόσθετα, πρόσφατη αντί-τρομοκρατική άσκηση της αστυνομίας της οντότητας έφερε στρατιωτικά χαρακτηριστικά προκαλώντας την έντονη αντίδραση των Βόσνιων πολιτικών, οι οποίοι την χαρακτήρισαν ως αποασχιστική προβοκάτσια. Από την πλευρά της η αστυνομία της σερβοβοσνιακής οντότητας υποστήριξε ότι επρόκειτο για μια τυπική άσκηση, η οποία είχε προγραμματιστεί εδώ και καιρό.
Στιγμιότυπο από την άσκηση της αστυνομίας. Πηγή εικόνας: Al Jazeera
Συνοπτικά, τα γεγονότα αναδεικνύουν ότι η Βοσνία παραμένει ακόμα και σήμερα μια χώρα βαθιά διχασμένη. Είναι αναγκαίο οι πολιτικοί των τριών συστατικών εθνοτήτων να αντιληφθούν την σοβαρότητα της κατάστασης και με υπεύθυνη στάση να προσπαθήσουν να καταλήξουν σε έναν απαραίτητο συμβιβασμό που θα επιτρέψει στη χώρα να έχει ένα βιώσιμο μέλλον.
Από την πλευρά της η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να συμβάλει και αυτή στη διαδικασία. Από την μία θα πρέπει να παράσχει κίνητρα (π.χ διευκόλυνση της ένταξης στην Ε.Ε με την εκπλήρωση ρεαλιστικών στόχων) στους πολιτικούς, αλλά και στον λαό της χώρας για να προωθηθεί η διαδικασία οικοδόμησης ενός πιο λειτουργικού πολιτικού συστήματος. Από την άλλη είναι απαραίτητο να παραμείνει ενεργή και να εξασφαλίσει την τήρηση των όρων της Συμφωνίας του Ντέιτον, η οποία βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης σύμφωνα με τον νέο Ύπατο Εκπρόσωπο.
Κύριο μέλημα όλων των δρώντων θα πρέπει να είναι η αποφυγή κάθε έντασης που θα φουντώσει περαιτέρω τα πάθη και θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια σύρραξη που θα στερήσει ανθρώπινες ζωές και θα διαταράξει την εύθραυστη ειρήνη στο χώρο των Βαλκανίων.
