Εκτός από το περίφημο – πλην όμως βεβιασμένο – «Τέλος της ιστορίας» του Φράνσις Φουκουγιάμα, μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου εκδόθηκε η «Σύγκρουση των Πολιτισμών» (1996) του Σάμιουελ Χάντιγκτον, ο οποίος εν πολλοίς προέβλεψε ό,τι βιώνουμε τα τελευταία χρόνια εντός του παγκοσμιοποιημένου status quo. Λίγα 24ωρα μετά τις τρομοκρατικές ενέργειες έναντι Γάλλων πολιτών από εξτρεμιστές ισλαμιστές και την είδηση πως Τούρκοι και Αζέροι κυριολεκτικά κυνηγούν σε Ευρωπαϊκό έδαφος Αρμένιους, νέες φρικαλεότητες, όπως η πυρπόληση άνδρα στο Μπαγκλαντές, επείδη προσέβαλε το κοράνι, και ο πυροβολισμός ορθόδοξου ιερέα στη Λυών, έρχονται στο φως, για να μας θυμίσουν το πασιφανές, που πολλοί φοβούνται να αρθρώσουν: πως το Ισλάμ διανύει ακόμα τον ύστερο μεσαίωνά του.
Ιδίως από την Αραβική άνοιξη και μετά, έχει διαφανεί πως δεν υπάρχει ούτε το πολιτικό ούτε το πολιτισμικό κεφάλαιο εξ Ανατολών για έναν ουσιαστικό κοινωνικό εκσυγχρονισμό, παράλληλα με έναν πολιτειακό εκδημοκρατισμό, τουλάχιστον με Δυτικούς όρους. Ποιοι είναι όμως αυτοί οι «όροι», που τόσο συχνά ακούμε; Πρόκειται για τους θεσμούς του Κράτους Δικαίου; Το αντιπροσωπευτικό Δημοκρατικό Κοινοβουλευτικό σύστημα; Τα οριζόμενα στις συναφείς συνθήκες; Όλα τα παραπάνω;
Πρωτίστως το πνεύμα, και δευτερευόντως το γράμμα του νόμου, αποτυπώνουν βαθύτερα φιλοσοφικά κεκτημένα. Τι είναι λοιπόν ο Ευρωπαϊκός τρόπος ζωής;
α) Ο αρχαιοελληνικός ορθολογισμός, β) η Ρωμαϊκή έννομη τάξη και γ) ο Χριστιανικός πνευματισμός.
Αν αφαιρεθεί ένα από αυτά, η γηραιά ήπειρος χάνει την ιστορία, την ταυτότητα, τον πολιτισμό της, και μαζί τις ισορροπίες της.
Πολλοί έσπευσαν να κατηγορήσουν τον Μακρόν για ελαφρά τη καρδία υιοθέτηση μέτρων μετά τις νέες φονταμεταλιστικές επιθέσεις, όπως η προβολή σκίτσων του Charlie Hebdo σε γιγάντια κτήρια της Γαλλίας, του κατεξοχήν ουδέτερου θρησκευτικά κράτους. Προφανώς, όσοι αρθρώνουν τέτοιες απόψεις, άσχετα από το αν συμφωνούν ή όχι με τις πολιτικές Μακρόν, το κάνουν φοβούμενοι πιθανά ρεβανσιστικά αντίποινα, όπως αυτά που παρακολουθούμε επί τόσες συναπτές μέρες. Παρά την όντως υψηλή δυνητική επικινδυνότητα τέτοιων κινήσεων, πολλώ δε μάλλον εντός μιας υπερδύναμης με κατοίκους όλων των εθνών και πολιτισμικών καταβολών, η Γαλλία έπραξε σωστά.
Δεν νοούνται ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα ή ελευθερίες σε ένα καθεστώς όπου κάποιος θα φοβηθεί να εκφράσει την άποψή του, υπό τον φόβο της διαπόμπευσης ή και θανάτωσής του. Το Κράτος Δικαίου, και άρα τα κρατικά μονοπώλια της προστασίας των πολιτών ακόμα και με τη χρήση βίας, είναι οι εγγυήσεις που πρέπει να ενεργοποιούνται σε τέτοιες σαθρές καταστάσεις. Ακόμα και όταν πρόκειται για ένα σατιρικό σκίτσο, ανεξαρτήτως αν προκαλεί, γελοιογραφώντας τον Μωάμεθ, τον Χριστό ή τον Βούδα, έχει κάθε δημοκρατικό δικαίωμα να προβληθεί, συζητηθεί και εν τέλει κριθεί από το κοινωνικό σύνολο. Κανένας αυτόκλητος «ιερός εκδικητής» δεν νομιμοποιείται. Καμία θρησκευτική, πολιτική, κοινωνική και εν γένει πολιτισμική ομάδα εντός μιας Δυτικής πολιτισμένης κοινωνίας δεν μπορεί να βρεθεί στο απυρόβλητο, δηλαδή σε ένα αποστειρωμένο πλαίσιο, όπου δεν θα θίγεται/σατιρίζεται/συζητείται.
Παρ’ όλα αυτά το ερώτημα παραμένει. Τις πταίει; Πού οφείλεται αυτή η ξαφνική (;) έξαρση τρομοκρατικών ισλαμιστικών επιθέσεων;
Την τελευταία δεκαετία, μετά από αποσταθερωποιητικές παρεμβάσεις Δυτικών χωρών (ΗΠΑ, Μ.Βρετανία, Γαλλία κ.α.) σε διάφορες μουσουλμανικές χώρες, επήλθαν διάφορες άτυπες ανίερες συμμαχίες, κατά τις οποίες πολλές τρομοκρατικές οργανώσεις ενισχύθηκαν πλαγίως (οικονομικά, εξοπλιστικά, πολιτικά), για να λειτουργούν ως μοχλοί πίεσης εν είδει μαριονέτας. Εν καιρώ, πάμπολλα παρακμιακά εξτρεμιστικά groups βγήκαν εκτός ελέγχου, εκμεταλλευόμενα τις ευρύτερες γεωπολιτικές αναταράξεις. Με την αραβική άνοιξη δε και τους συνακόλουθους μεσανατολικούς εμφυλίους, η κατάσταση βγήκε εκτός ελέγχου. Κάπως έτσι, εμφανίστηκαν οργανώσεις όπως ο ISIS, ισχυροποιήθηκαν προγενέστεροι όπως η Al – Qaeda και εδραιώθηκαν διοικητικά καθεστώτα, που είτε συνεργάζονται ευθέως είτε συναποτελούνται από τέτοια στοιχεία.
Παράλληλα, μια ακραία επιθετική ρητορική αλλά και πολιτική δράση, συντελεί στην ριζοσπαστικοποίηση των απανταχού εξτρεμιστών, ιδίως εκείνων που βρίσκονται ήδη επί Ευρωπαϊκού/ Δυτικού εδάφους. Η ρητορική Ερντογάν και οι στοχεύσεις των «Αδελφών Μουσουλμάνων» αποτελούν τρανά πραδείγματα. Δεν πρέπει να υποτιμούμε τέτοιες πρακτικές. Όταν ηγέτες κρατών και διακρατικές οργανώσεις ωθούν προς μια έξαρση επιθέσεων, δεν πρόκειται απλώς για την επιτομή της σύγχρονης τρομοκρατίας, αλλά για μια ευθεία επίθεση στα προαναφερθέντα σύγχρονα πολιτισμικά κεκτημένα που απέχει κατ’ ελάχιστο από επίσημη κήρυξη πολέμου. Η ελευθερία του λόγου, η ανεξιθρησκεία και τα σύγχρονα πολιτικά δικαιώματα δεν μπορούν να απειλούνται από, όχι απλώς απολυταρχικά, αλλά ισλαμοφασιστικά καθεστώτα.
Τι πρέπει να πράξει η Δύση; Τα δέοντα. Κοινώς, τα μέτρα – απάντηση του Μακρόν βρίσκονται στη σωστή κατεύθυνση. Εάν αντιδράσουμε με φόβο κινήσεων, αντιδράσεων και δηλώσεων, αυτό θα εκληφθεί ως αδυναμία, και το μόνο σίγουρο είναι πως θα ξαναζήσουμε νέες αιματηρές επιθέσεις. Από την άλλη, πάντοτε με βάση το μέτρο της αναλογικότητας και της στρατηγικής στόχευσης, οφείλουμε να απαντήσουμε στο συλλογικό κίνδυνο. Κυβερνήτες τύπου Ερντογάν πρέπει να γευθούν κυρωτικά μέτρα από τη σύσσωμη Δύση, εάν επιθυμούμε μια πραγματική παρέμβαση στα όσα τραγικά εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια μας. Εξτρεμιστικές οργανώσεις, άτομα και κυρίως νοοτροπίες εντός Ευρωπαϊκού εδάφους, πρέπει να επιτηρούνται στενώς και αν κριθεί απαραίτητο το εκάστοτε κράτος να πράξει αυτό που κρίνει κατά περίπτωση. Ας μη ξεχνάμε πως το Ισλάμ, ειδικά όταν συνδυάζεται με μια ανάλογη ρητορική κινητοποίηση, δεν αποτελεί απλά πολιτισμικό στοιχείο, αλλά νομική δεσμευτικότητα, ιδίως για τα άρρωστα μυαλά.
Είναι όλοι οι μουσουλμάνοι ίδιοι; Προφανώς και όχι. Είναι το ριζοσπαστικοποιημένο Ισλάμ κίνδυνος για την Ευρώπη και τον κόσμο; Εμφανώς και ναι. Σε κάθε περίπτωση, ζούμε ήδη μια σύγκρουση πολιτισμών και δη πολιτικών πολιτισμών. Το αν θα υπερασπιστούμε τα κεκτημένα – θεσμικά και ουσιαστικά – που με αίμα κατοχυρώθηκαν, εναποτίθεται στις δικές μας γενιές.
