Άρθρο του εξωτερικού συνεργάτη, Χρήστου Ρέλλου
Με αφορμή την πρόσφατη διπλωματική αναζωπύρωση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και την όλο και αυξανόμενη στρατιωτική κινητοποίηση των πρώτων στα ανατολικά σύνορα των τελευταίων, τα φώτα της επικαιρότητας δεν άργησαν να πέσουν πάνω στην εν λόγω διένεξη. Μια διένεξη που η Ευρώπη είχε αφήσει ξεχασμένη από το ταραχώδες 2014.
Το κουτί της Πανδώρας άνοιξε το 2013, όπου τον Νοέμβριο ο φίλα προσκείμενος στη Ρωσία, Πρόεδρος της Ουκρανίας Βίκτορ Γιανουκόβιτς αρνήθηκε να υπογράψει την Συμφωνία Σύνδεσης με την Ε.Ε πυροδοτώντας βίαιες διαμαρτυρίες στην επικράτεια, οι οποίες δεν άργησαν να καθορίσουν και τη βιωσιμότητα της κυβέρνησής του (Φεβρουάριος 2014). Το κλίμα εθνικής αναταραχής και πολιτικής αστάθειας, δεν έμεινε ανεκμετάλλευτο από τη Ρωσία.
Εικόνα απο τις διαδηλώσεις στην κεντρική πλατεία Maidan του Κιέβου. Πηγή εικόνας: Kyiv Post
Με εντυπωσιακή κινητικότητα, η οποία προκάλεσε βάσιμες υποψίες για την πρότερη ύπαρξη σχεδίων και προετοιμασίας, Ρωσικές Ένοπλες Δυνάμεις καταλαμβάνουν την χερσόνησο της Κριμαίας, τον Μάρτιο του 2014 και μόλις έναν μήνα αργότερα, ένοπλα τμήματα Ρωσόφιλων αυτονομιστών κηρύσσουν την ανεξαρτησία των περιφερειών Ντόνετσκ και Λούχανσκ, στην ευρύτερη περιοχή του Ντόνμπας στην Ανατολική Ουκρανία, με ταυτόχρονη Ρωσική εισβολή.
Οι εχθροπραξίες διήρκεσαν μέχρι τον Φεβρουάριο του 2015, όπου υπογράφηκε η συνθήκη του MINSK II, ανάμεσα στην Ρωσία και την Ουκρανία, με διαμεσολαβήτριες την Γαλλία και την Γερμανία, η οποία έθετε τις δύο χώρες υπό καθεστώς κατάπαυσης πυρός.
Παρ’όλα αυτά,αξίζει να σημειωθεί ότι οι εχθροπραξίες δεν έπαυσαν ποτέ, καθώς συνεχίστηκαν με την εμπλοκή διαφόρων ομάδων, επισήμων και ανεπισήμων, να εκπροσωπούν το εκάστοτε στρατόπεδο.
Οπότε πώς φτάσαμε ως εδώ; Και ποια είναι τα πραγματικά αίτια πίσω από τη σύγκρουση;
Ρώσοι στρατιώτες δίχως διακριτικά στην Κριμαία. Πηγή εικόνας: Kyiv Post
Ιστορικά, η Ουκρανία ενσωματώθηκε στη Ρωσική Αυτοκρατορία στα μέσα του 17ου αιώνα. Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Ρωσία ξεκίνησε μια εκστρατεία «Ρωσσοποίησης» της Ανατολικής Ουκρανίας και της Κριμαίας εγκαθιστώντας Ρωσικούς πληθυσμούς. Αντιθέτως η Δυτική Ουκρανία, ένεκα της γεωγραφικής της εγγύτητας με κράτη όπως η Ρουμανία και η Πολωνία , δεν άργησε να χαράξει τη δική της φιλοδυτική πορεία. Αυτή η άτυπη διχοτόμηση της χώρας, έμελλε να αφήσει το ιστορικό της αποτύπωμα το οποίο επηρεάζει τα τεκταινόμενα. Χαρακτηριστικά, σε πολλαπλές εκλογικές αναμετρήσεις των τελευταίων χρόνων η Δυτική Ουκρανία έχει στηρίξει υποψήφιους φίλα προσκείμενους προς την Ε.Ε, ενώ η Ανατολική Ουκρανία τους αντίστοιχους Ρωσόφιλους. Μάλιστα, μετά την μεγάλη αναταραχή που είχε προκληθεί από τις εκλογές του 2004 (Πορτοκαλί Επανάσταση) αρκετές πλευρές είχαν θέσει επι τάπητος σενάρια για την αυτονομία της Ανατολικής Ουκρανίας.
Αναμφισβήτητα, σε συνδυασμό με τα ιστορικά υπάρχουν και τα αίτια γεωπολιτικής φύσεως. Τόσο στα γεγονότα του 2014, όσο και στην τρέχουσα κλιμάκωση εντοπίζεται ένας κοινός παρονομαστής: Η προώθηση των Ρωσικών συμφερόντων στην περιοχή, εκμεταλλευόμενη συνθήκες αστάθειας. Εν όψει της μετατόπισης του γεωστρατηγικού ενδιαφέροντος των Ηνωμένων Πολιτειών από την Ανατολική Ευρώπη και λόγω μιας τεράστιας μεταναστευτικής πρόκλησης στα σύνορα Πολωνίας-Λευκορωσίας, η Ρωσία βρήκε την ευκαιρία να δράσει.
Η στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας στα σύνορα με την Ουκρανία, λειτουργεί ως διπλωματικός μοχλός πίεσης προκειμένου να αποτρέψει την ένταξη της σε ΝΑΤΟ και ΕΕ και να την οδηγήσει με τις κατάλληλες διαβουλεύσεις στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ο λόγος πίσω από την Ρωσική Εξωτερική Πολιτική έγκειται στο γεγονός ότι η πλειοψηφία των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης προσχώρησαν στη Βορειοατλαντική Συμμαχία τις δύο προηγούμενες δεκαετίες, περιθωριοποιώντας γεωγραφικά τη Ρωσία
Επομένως, μια ενδεχόμενη προσχώρηση της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, θα ήτο η χαριστική βολή για την πλήρη αποκοπή της Ρωσίας από την Ευρωπαική σφαίρα επιρροής της και με τη ταυτόχρονη απειλή των Νατοικών οπλικών συστημάτων, μια ανάσα από τα σύνορά της.
Η επέκταση του ΝΑΤΟ στα σύνορα της Ρωσίας. Πηγή εικόνας: BBC
Επίσης, θα ήταν λάθος να παραλειφθεί η γεωστρατηγική σημασία της Κριμαίας για τη Ρωσία, καθώς πέρα από το ότι διαθέτει σημαντικά κοιτάσματα υδρογονανθράκων, λειτουργεί ως ένα σημείο ελέγχου ολόκληρης της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας, αλλά και ως διαμετακομιστικός κόμβος για τη Ρωσία προς τη ναυτική βάση της, στη Ταρτό της Συρίας. Θα έλεγε κανείς, πως εν μέσω μιας απευκταίας αλλά παρ’όλα αυτά ενδεχόμενης πολεμικής σύγκρουσης , θα παρατηρούταν μια επανάληψη των γεγονότων του 2014.
Αυτό το σενάριο έρχεται να αμφισβητήσει με τη παρουσία της μια επίσης υπολογίσιμη περιφερειακή δύναμη, η Τουρκία. Αν και έχει προβεί σε σύσφιξη των διμερών της σχέσεων με τη Ρωσία το τελευταίο διάστημα, αυτό δεν την αποθάρρυνε από το να υπογράψει αμυντικές συμφωνίες με την Ουκρανία μέσω της πώλησης των Τουρκικών μη επανδρωμένων (UAV) Bayraktar Akinci TB-2, η χρήση των οποίων μπορεί να ανατρέψει την ισορροπία ισχύος, όπως αποδείχθηκε στον πόλεμο του Ναγκόρνο-Κάραμπαχ μεταξύ Αρμενίας – Αζερμπαιτζάν, αλλά και στη Λιβύη.
Συνοψίζοντας, παρά την ομολογουμένως αυξημένη ένταση, οι δύο πλευρές σε συνεργασία με τις κατευθυντήριες δυνάμεις της Βορειο-Ατλαντικής Συμμαχίας πλευρές θα συμβάλλουν στην αποκλιμάκωση και εν τέλει σε περεταίρω διαπραγματεύσεις, λαμβάνοντας υπόψη και άλλους παράγοντες, όπως η ενεργειακή εξάρτηση της Ουκρανίας και της υπόλοιπης Ευρώπης από τη Ρωσία, η συνέχιση του Nord Stream 2, αλλά και το δυσβάστακτο ανθρώπινο και οικονομικό κόστος μίας νέας σύγκρουσης.
