Σε ιδιαίτερα δυσμενή θέση έχει βρεθεί η οικονομική κατάσταση όχι μόνο των κρατών μελών, αλλά και κάθε οργάνου της ΕΕ, με καθοριστικό τον παράγοντα της καθοδικής πορείας των ΑΕΠ το τρίτο κύμα πανδημίας.
Η υλοποίηση των δρακόντειων μέτρων υγειονομικής πολιτικής γραμμής που ακολούθησαν τα κράτη, με σκοπό την αντιμετώπιση των διαρκώς αυξανόμενων κρουσμάτων, είχε ως αποτέλεσμα την οικονομική εξαθλίωση των επιχειρήσεων και του βιομηχανικού τομέα, όπως και ραγδαία κατάπτωση των γενικών στατιστικών των θέσεων εργασίας.
Ιδιαίτερα σημαντική επισήμανση από τους ειδικούς είναι η έντονη διεύρυνση του οικονομικού χάσματος ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ, καθώς οι διαφορετικές πρακτικές άμεσης αντίδρασης για την εξάπλωση του ιού, που υιοθετήθηκαν από τις κυβερνήσεις, δημιούργησε ένα ετερόκλητο αντίκτυπο στις εσωτερικές οικονομικές επιβαρύνσεις. Πολλά από τα κράτη μέλη έχουν ήδη χάσει σε ένα μεγάλο βαθμό την ικανότητα αποκατάστασης των απωλειών.
Παρά τις δυσμενείς συνθήκες που προβλέπεται να επακολουθήσουν την παγκόσμια κρίση, η Ένωση έχει την ευκαιρία να προβάλει τρόπους ενίσχυσης και στήριξης των κρατών μελών, με ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο οικονομικής αναδόμησης.
- Σχέδιο ανάκαμψης για την Ευρώπη
Στην έντονη προσπάθεια οικονομικής ανάκαμψης η ΕΕ δημιούργησε ένα σχέδιο ευέλικτων, οργανωμένων ρυθμίσεων, το οποίο αφορούσε φορολογικές μεταβολές, χρηματικές κρατικές ενισχύσεις και αναβολή δημοσιονομικών ανώτατων ορίων. Οι ενέργειες αυτές αποτέλεσαν τον κινητήριο παράγοντα για προσωρινή βελτίωση των εσωτερικών κρατικών οικονομιών, καθώς και την παροχή υποστήριξης στις επιχειρήσεις. Ιδιαίτερα αποφασιστική κίνηση των ηγετών της ΕΕ ήταν η επεξεργασία σύστασης ταμείου ανάκαμψης, το οποίο θα είναι σε θέση να διαχειρίζεται τον μακροπρόθεσμο προϋπολογισμό της Ένωσης.
Μέσα στις επόμενες ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν μετά το πρώτο κύμα πανδημίας, ήταν η εκκίνηση διαδικασιών για την δημιουργία του προγράμματος “Next Generation EU”, που θα προσφέρει στην προσπάθεια ανάκαμψης το ποσό των 750 δις ευρώ. Η πρόταση έλαβε χώρα στις 21 Ιουλίου και αυτήν τη στιγμή βρίσκεται υπό καθεστώς νομοθετικής διαδικασίας. Στην ατζέντα του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού για την περίοδο 2021-2027, ιεραρχικά θα ευνοηθούν κυρίως οι ψηφιακές και πράσινες επενδύσεις, αγγίζοντας το ποσό των 1074,3 δις ευρώ.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στις 11 Φεβρουαρίου 2021 προχώρησε στην έκδοση του κανονισμού θέσπισης του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (RRF). Το συγκεκριμένο όργανο υπάγεται στο “Next Generation EU” και σύμφωνα με τους προγραμματισμούς θα διαθέσει στα κράτη μέλη 672,5 δις ευρώ, για τη σταδιακή αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών ζημίων που υπέστη από τον COVID-19. Το Συμβούλιο έθεσε σε όλα τα κράτη μέλη που επιθυμούν την οικονομική στήριξη του προγράμματος, να υποβάλουν τα εθνικά τους σχέδια για ανάκαμψη και ανθεκτικότητα έως τις 30 Απριλίου 2021, κατά τα οποία θα έχουν προηγηθεί μεταρρυθμίσεις, στην πράσινη μετάβαση, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη και απασχόληση, την κοινωνική και εδαφική συνοχή, την υγεία και ανθεκτικότητα, καθώς και τις πολιτικές για την επόμενη γενιά, συμπεριλαμβανομένων της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων.
- Η ελληνική πραγματικότητα, στα δεδομένα του ταμείου ανάκαμψης
Την μεγαλύτερη χρηματική ενίσχυση από το Ταμείο προβλέπεται να λάβουν η Ελλάδα και η Πορτογαλία, οι οποίες πιθανόν σταδιακά να δουν μια βελτίωση της βιωσιμότητας του χρέους, εφόσον θα υπάρξει μειωμένο χρηματοδοτικό κόστος σχετικά με τις αυξημένες δημόσιες επενδύσεις. Σημαντικότερο όμως ρόλο για την υγιή ανάπτυξη και τον επαναπροσδιορισμό των κρατικών οικονομικών παίζει η επαναπροσέγγιση που έχει επιβάλει η ΕΕ σε μεταρρυθμίσεις που αφορούν τις παραμέτρους που προαναφέρθηκαν, για την απολαβή της χρηματικής διανομής. Σε επόμενο στάδιο, οι ενέργειες που προβλέπονται στα σχέδια της Ένωσης και θα επιβληθούν στις ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις, στοχεύουν σε ανοδική πορεία του δυνητικού ΑΕΠ.
Τα κριτήρια που κατατάσσουν την Ελλάδα στους ευνοούμενους δικαιούχους αναφέρονται στην ικανότητά της να απορροφά κεφάλαια από την ΕΕ, βάσει περασμένων προϋπολογισμών. Επιπλέον, παρά τις περιόδους λιτότητας που θα αναγκαστούν να ακολουθήσουν οι κυβερνήσεις στην πολιτική τους γραμμή, μειώνοντας τις δημόσιες επενδύσεις, οι νότιες χώρες βάσει των στατιστικών δεδομένων βοηθούν συστηματικά στην επανεξέταση και επαναφορά των επενδύσεων κατά την δημοσιονομική χαλάρωση. Αυτό βέβαια προϋποθέτει την άμεση αύξηση των ετήσιων δαπανών στις δημόσιες επενδύσεις, για την δικαιολόγηση της παροχής κονδυλίων στους αποδέκτες, αλλά και την σταδιακή απόσβεση για τα επόμενα πέντε χρόνια. Βέβαια, εδώ πρέπει να σημειωθεί πως το μεγαλύτερο μέρος των επιχορηγήσεων του Ταμείου θα διανεμηθεί μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, με ορισμένα κράτη να έχουν ήδη λάβει χρηματοδότηση των προϋπολογισμών του 2021.
Ορισμένες διατάξεις του προγράμματος έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή, αναμένουμε, όμως, τις εκθέσεις αξιολόγησής του σε βάθος χρόνου. Οι επιπτώσεις που προήλθαν από την πρωτόγνωρη για τα παγκόσμια οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά δεδομένα πανδημία, έθεσαν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα της πλειοψηφίας των κρατών, με αποτέλεσμα να καθίσταται ιδιαίτερα μεγάλη πρόκληση η αποκατάστασή τους.
