Ιανουάριος 2021: Η Ελλάδα αρχίζει να συγκλονίζεται από αποκαλύψεις στο πλαίσιο του κινήματος #me_too, το οποίο σύσσωμα στηρίζουν τα ελληνικά κόμματα. Όμως πόσο ειλικρινής είναι η στήριξή τους, όταν οι βουλευτές αυτών των κομμάτων ψηφίζουν ή φέρνουν προς ψήφιση νόμους, οι οποίοι οδηγούν ξανά «από την πίσω πόρτα» τους κακοποιητές στη ζωή των γυναικών;
Απρίλιος 2021: Στη Μακρυνίτσα, η Κωνσταντίνα Τσάπα βρίσκεται σε διάσταση με τον σύζυγό της στον οποίο έχει κάνει ασφαλιστικά μέτρα. Αυτός τελικά εισβάλλει στο σπίτι όπου βρίσκεται και το παιδί του και σκοτώνει την εν διαστάσει γυναίκα του και τον αδερφό της. Ο εν λόγω δολοφόνος – γυναικοκτόνος, με το νέο νόμο του Υπ. Δικαιοσύνης, Κώστα Τσιάρα, για την από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας (το γνωστό νομοσχέδιο για τη συνεπιμέλεια), θα μπορούσε να έχει ρόλο στην ανατροφή του παιδιού του με δικαστική απόφαση και εκ του νόμου.
Ήδη πολλές γυναικείες οργανώσεις έχουν στραφεί εναντίον των αλλαγών στο οικογενειακό δίκαιο, με την μεριά του Υπουργείου Δικαιοσύνης που υπέκυψε στις πιέσεις γνωστού συλλόγου διαζευγμένων πατέρων, να ισχυρίζεται ότι θα προασπίσει την ισότητα των γονέων και των φύλων σύμφωνα με το Σύνταγμα, καθώς και το συμφέρον των παιδιών. Σημειωτέον ότι παρόμοια προσπάθεια με νομοσχέδιο το 2008 εμποδίστηκε χάρη στη σφοδρή κριτική από την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ). Ας δούμε λοιπόν αν έχει δίκιο η κυβέρνηση.
Το ισχύον δίκαιο
Οι σχετικές διατάξεις του ισχύοντος Αστικού Κώδικα βρίσκονται σε αρμονία με τις επιταγές του Συντάγματος για την ισότητα των φύλων (άρ. 4 παρ. 2), καθώς και για προστασία της οικογένειας, της μητρότητας και της παιδικής ηλικίας (άρ. 21 παρ. 1). Ακόμη είναι εναρμονισμένες τόσο με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα δικαιώματα του ανθρώπου (άρθρο 8), τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του παιδιού (ΔΣΔΠ άρθρο 18) και τον Χάρτη Θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ (άρ. 23). Αξίζει να αναφερθεί ότι η Επιτροπή που ελέγχει την εφαρμογή της ΔΣΔΠ, θεωρεί αντίθετη προς την σύμβαση την εκ νόμου και αυτόματη άσκηση της γονικής μέριμνας που θα θεσπιστεί με τον νέο νόμο.
Στο άρθρο 1513 του Αστικού Κώδικα προβλέπεται ότι «η άσκηση της γονικής μέριμνας μπορεί να ανατεθεί στον έναν από τους γονείς ή, αν αυτοί συμφωνούν, ορίζοντας συγχρόνως τον τόπο διαμονής του τέκνου, στους δύο από κοινού. Το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει διαφορετικά, ιδίως να κατανείμει την άσκηση της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων ή να την αναθέσει σε τρίτον». Η γονική μέριμνα από κοινού θεμελιώνεται ήδη στο ισχύον δίκαιο, εφόσον οι γονείς συμφωνούν και ορίζεται ο τόπος κατοικίας του παιδιού. Συνεπώς, η διαφορά με τις νέες διατάξεις είναι ότι δεν είναι αυτόματη εκ του νόμου η από κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας, αλλά απαιτείται συμφωνία των γονέων.
Είναι ο παρών Αστικός Κώδικας ευνοϊκότερος προς τις μητέρες;
Στο άρθρο 1511 του Αστικού Κώδικα ορίζεται ότι τόσο οι αποφάσεις των γονέων όσο και των δικαστηρίων περί γονικής μέριμνας πρέπει να λαμβάνονται βάσει του ηθικού και υλικού συμφέροντος του τέκνου. Τέλος, η σχετική δικαστική απόφαση δεν πρέπει να βασίζεται σε διακρίσεις οποιασδήποτε μορφής σε βάρος του ενός ή του άλλου γονέα. Το εν λόγω άρθρο τίθεται και κατ’ επιταγή του Συντάγματος, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.
Απαιτείται από Διεθνείς Συμβάσεις και το ενωσιακό δίκαιο η άσκηση της γονικής μέριμνας από κοινού;
Όχι, το μόνο που ορίζεται είναι η διατήρηση επαφής του παιδιού και με τους δύο γονείς, καθώς και η λήψη αποφάσεων βάσει του συμφέροντός του. Ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων στο άρθρο 24 απαιτεί, όπως και η ΔΣΔΠ, η ΕΣΔΑ και η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του ανθρώπου, κάθε απόφαση δημόσιας αρχής ή ιδιωτικού οργανισμού σχετική με το παιδί, να προάγει το συμφέρον του, το παιδί να έχει τακτική επαφή με τους δύο γονείς, εκτός αν αυτό αντίκειται στο συμφέρον του και να λαμβάνεται υπόψη η γνώμη του, ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητά του, σε κάθε ζήτημα που το αφορά. Τα δε ψηφίσματα της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης που ζητούν την καθιέρωση της από κοινού άσκησης της γονικής μέριμνας δεν είναι υποχρεωτικά και δεν συνιστούν ενωσιακό δίκαιο.
Ειδικές περιπτώσεις στον νέο νόμο
- Για τα τέκνα που γεννήθηκαν χωρίς γάμο των γονέων τους και αναγνώρισε εκούσια ή δικαστικά ο πατέρας, επιβάλλεται στη μητέρα αυτόματα η από κοινού με τον πατέρα άσκηση της γονικής μέριμνας άνευ των προϋποθέσεων που κατοχυρώνουν το συμφέρον του παιδιού στο άρθρο 1515 παρ. 1 του Αστικού Κώδικα.
- Αν αναγνωριστεί τέκνο δικαστικά με αντιδικία του πατέρα, μπορεί το δικαστήριο κατ’ αίτησή του, χωρίς συμφωνία ή γνώμη της μητέρας και χωρίς τις λοιπές προϋποθέσεις που κατοχυρώνουν το συμφέρον του παιδιού στο άρ. 1515 παρ. 2 του Αστικού Κώδικα, να επιβάλει από κοινού γονική μέριμνα.
Καταλήγουμε λοιπόν σε μια νομοθεσία που δεν εξυπηρετεί κανέναν ανώτερο νομικό σκοπό και που φέρνει γονείς με κακοποιητικές συμπεριφορές – συνήθως πατέρες – στη ζωή παιδιών και γυναικών. Η κακοποίηση, πέραν του ότι δύσκολα αποδεικνύεται σε ένα δικαστήριο, ειδικά εάν είναι λεκτική – ψυχολογική, δημιουργεί φόβο στα θύματα, ο οποίος θα επιταθεί επιπλέον, όταν ο ίδιος ο νόμος a priori δίνει δικαιώματα στους θύτες. Και δίνει το δικαίωμα συνεπιμέλειας a priori σε θύτες, που μέχρι να τελεσιδικήσει η απόφαση του ποινικού δικαστηρίου, η οποία – ί σ ω ς – να τους τιμωρήσει για ενδοοικογενειακή βία, θα έχουν περάσει στην καλύτερη των περιπτώσεων τέσσερα χρόνια.
Ας μην ξεχνάμε: η Ελλάδα κατέχει την τελευταία θέση στην ΕΕ σχετικά με την ισότητα των φύλων, ιδίως σε βάρος των γυναικών, ενώ και τα ποσοστά για την ενδοοικογενειακή βία είναι αποθαρρυντικά. Το Οικογενειακό Δίκαιο πράγματι χρειάζεται αλλαγές, ωστόσο με γνώμονα τα υπάρχοντα προβλήματα που αφορούν την ισότητα των φύλων.
Πληροφορίες από: Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ), 1η Ετήσια Έκθεση για τη Βία κατά των Γυναικών από την Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής & Ισότητας των Φύλων σε συνεργασία με την UNICEF
Trackbacks / Pingbacks