…Και επιστρέφω, μετά από έναν μήνα απουσίας (άτιμο Πανεπιστήμιο, αυτοί οι άνθρωποι είναι ανελέητοι) για να σας μιλήσω για το εξής θέμα, με αφορμή το ότι διερωτώμαι και η ίδια: σίγουρα, όλα τα χρόνια που χρησιμοποιείτε το διαδίκτυο, θα έχετε «πέσει» πάνω σε κάποιο τεστάκι με τίτλο “Are you right or left brained?” ή “Left and right brain dominance; which one are you?” ή με κάποιον παρόμοιο τίτλο, εν πάση περιπτώσει. Ίσως να το έχετε κάνει κιόλας (ένοχη, το παραδέχομαι).

Το ζήτημα είναι αν ισχύει όντως το ότι το ένα ημισφαίριο υπερισχύει, κάνοντας μας τόσο διαφορετικούς τον έναν από τον άλλο, τον έναν πιο artistique και τον άλλο πιο pragmatique…οι απόψεις διχάζονται.

Πράγματι, τα διαφορετικά ημισφαίρια του μυαλού είναι υπεύθυνα για διαφορετικές λειτουργίες και μάλιστα έχει αποδειχθεί ότι το ένα ημισφαίριο μπορεί να μάθει τις λειτουργίες του άλλου! Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, ωστόσο, οι επιστήμονες, με τη βοήθεια απεικονιστικών τεχνικών, δεν έχουν εντοπίσει κάποια απόδειξη για την επικράτηση του ενός ημισφαιρίου έναντι του άλλου (Jared A. Nielsen ,Brandon A. Zielinski,Michael A. Ferguson,Janet E. Lainhart,Jeffrey S. Anderson). Ας δούμε ένα παράδειγμα «κλεμμένο» από το Britannica. Γενικότερα, η ικανότητα για λογική, πραγματιστική σκέψη είναι «προνόμιο» του αριστερού ημισφαιρίου – μα όχι μονοπώλιο. Η δημιουργικότητα και το συναίσθημα, απεναντίας, «βρίσκονται» στο δεξί ημισφαίριο. Σκεφτείτε, όμως: τα μαθηματικά, πέρα από λογική, δεν απαιτούν εν πολλοίς και μια δημιουργική ικανότητα; Με την ίδια λογική (να τη πάλι η λογική), ένας καλλιτέχνης, που αναμφίβολα εκφράζει το συναίσθημά του, δε χρησιμοποιεί και λίγο την ανάλυση, την αφαίρεση, τη λογική, τέλος πάντων; Βλέπουμε, λοιπόν, πως ο μαθηματικός δεν είναι αναγκαία “left brained”, ούτε ο καλλιτέχνης “right brained”.

Καταλήγουμε, εν τέλει, πως η επικράτηση του ενός ημισφαιρίου είναι ένας μύθος. Παρ’ όλα ταύτα υπάρχει μια βάση πίσω απ’ όλα. Ας βρούμε αυτή τη βάση χρησιμοποιώντας ακόμα λίγη επιστήμη: Το 1940, οι ερευνητές μελέτησαν ασθενείς με διχασμένο εγκέφαλο (split-brain). Οι γιατροί ανακάλυψαν ότι με τη χειρουργική διακοπή του μεσολοβίου (corpus-callosum – η δέσμη των νευρικών ινών που συνδέει τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου) οι επιληπτικές κρίσεις θα μπορούσαν να μειωθούν σε ασθενείς με κατά τα άλλα μη διαχειρίσιμη επιληψία (η διαδικασία σπάνια εκτελείται σήμερα, καθώς έχουν αναπτυχθεί νέα φάρμακα και θεραπείες). Μετά το πέρας της επέμβασης, οι ασθενείς είχαν φυσιολογική διανοητική και συναισθηματική λειτουργία και φαινόταν να έχουν μόνο ήπιες νοητικές βλάβες. Με πιο ενδελεχείς εξετάσεις, ωστόσο, εξαιτίας συγκεκριμένων διαταραχών στην αντίληψη και τη γνώση, κατέστη πια φανερό το πώς τα δύο μισά του εγκεφάλου διαφέρουν μεταξύ τους και το πώς συνεργάζονται.

Γενικά, το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου επισημάνθηκε ότι είναι πιο «επιδέξιο» σε χωροταξικές εργασίες, ενώ η αριστερή πλευρά του εγκεφάλου βρέθηκε να είναι το κέντρο της γλώσσας και της επίλυσης προβλημάτων.

Άραγε, μετά από τόσο σχοινοτενείς αποδείξεις, γιατί εξακολουθούμε να πιστεύουμε σε αυτό το μύθο; Μήπως επειδή έχουμε ένα χέρι που είναι πιο δυνατό από το άλλο (π.χ. «είμαι δεξιόχειρας/αριστερόχειρας» και αντίστοιχα, ένα πόδι που είναι πιο δυνατό (π.χ. «αυτός ο ποδοσφαιριστής είναι αριστεροπόδαρος»); Σύμφωνα με τους ειδικούς, τέτοιου είδους «πεποιθήσεις» και τεστ είναι τόσο έγκυρα όσο τα…ωροσκόπια! Η ροπή μας να πιστεύουμε τέτοιους μύθους οφείλεται σε ένα φαινόμενο γνωστό ως “Barnum effect”, που υποστηρίζει ότι «όταν μας προσφέρονται γενικόλογες, περιγραφικές δηλώσεις που παρουσιάζονται ως εξατομικευμένες περιγραφές των προσωπικοτήτων μας, έχουμε την προδιάθεση να τις αποδεχθούμε ως βαρυσήμαντες και αληθινές, ειδικά αν οι δηλώσεις αυτές είναι θετικές».

Προτού κλείσουμε, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε πως, στον αθώο αυτό μύθο, ελλοχεύουν και κάποιοι κίνδυνοι: Οι άνθρωποι στους οποίους «υπερισχύει» το αριστερό ημισφαίριο, περιγράφονται ως λογικοί, αναλυτικοί και προσανατολισμένοι στη λεπτομέρεια. Η κοσμοθεωρία τους είναι αντικειμενική και πραγματιστική, οπότε είναι καλοί στα μαθηματικά, τη μηχανική και άλλα αντικείμενα και καριέρες που βασίζονται σε αντικειμενικά γεγονότα. Οι άνθρωποι στους οποίους «υπερισχύει» το αριστερό ημισφαίριο θεωρούνται δημιουργικοί, οξυδερκείς, διορατικοί, ελευθερόφρονες. Η κοσμοθεωρία τους είναι υποκειμενική και εκφραστική, οπότε «είναι γεννημένοι» για δημιουργικά αντικείμενα και καριέρες.

Διακρίσεις τέτοιου είδους δυνητικά περιορίζουν τις δυνατότητές μας. Ορισμένοι άνθρωποι είναι ιδιαίτερα λογικοί ή δημιουργικοί, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η μία πλευρά του εγκεφάλου τους δεσπόζει. Πολλές «λογικές» εργασίες απαιτούν δημιουργικότητα και, καθώς προαναφέραμε, τα δημιουργικά έργα συχνά έχουν τις ρίζες τους στη λογική. Το να σκεφτόμαστε για το μυαλό και τις προσωπικότητες των ανθρώπων με τόσο διχαστικό τρόπο είναι λανθασμένο και περιοριστικό. Είτε το πιστεύουμε είτε όχι, όλοι είμαστε καλοί σε κάτι και το μυαλό μας μάς βοηθά να το διεκπεραιώσουμε. Είμαστε και φύσει περίεργοι, επομένως είναι λογικό να αναρωτιόμαστε πράγματα όπως «ποιο ημισφαίριο επικρατεί», μα ας το αφήσουμε στην άκρη – ειδικά τώρα που μάθαμε την αλήθεια – και ας αφήσουμε τον  εγκέφαλό μας ελεύθερο!

Εικόνα: thechronicleofeducation.net