Σε κλιμάκωση βρίσκονται το τελευταίο διάστημα οι διαχρονικές διαφορές ανάμεσα σε Άγκυρα και Αθήνα, καθώς η τουρκική παρεμβατικότητα στην ανατολική Μεσόγειο έχει δημιουργήσει μια σειρά εντάσεων που παραβιάζουν τα όρια του θαλάσσιου διεθνούς δικαίου. Η γειτονική χώρα έχει αναπτύξει τα τελευταία χρόνια πολιτικές περιφερειακού επεκτατισμού, βασισμένη στην «Οθωμανική» λογική και έχοντας έντονο θρησκευτικό (ισλαμικό) χαρακτήρα. Στις διπλωματικές της τακτικές διακρίνεται ένα μοτίβο υπέρμετρων διεκδικήσεων με την δημιουργία θερμών επεισοδίων, εξαναγκάζοντας σε οπισθοχώρηση τον εκάστοτε στόχο και θέτοντας σε εκκίνηση διαπραγματεύσεις με ευνοϊκό για την ίδια πλαίσιο. Η επικύρωση των ανυπόστατων βλέψεων της τουρκικής κυβέρνησης στην ανατολική Μεσόγειο, επιχειρήθηκε να επέλθει με την σύναψη του Τουρκο-Λιβυκού μνημονίου, το οποίο έθεσε σε κίνδυνο την άμβλυνση των εντάσεων στην ευρύτερη περιοχή. Σε απάντηση αυτού και έπειτα από 17 χρόνια διαπραγματεύσεων, υπεγράφη στις 6 Αυγούστου η Συμφωνία οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ ανάμεσα στην Ελλάδα και την Αίγυπτο.  

  • Τι προβλέπει η Συμφωνία:

Άρθρο 1

Α) Ορίζεται μερική θαλάσσια οριοθετική γραμμή. Για την ολοκλήρωση της οριοθέτηση, όπου αυτή αρμόζει, θα πραγματοποιηθούν διαβουλεύσεις μεταξύ των δυο Μερών, εκτός των σημείων Α (Ανατολικά) και Ε (Δυτικά), βάσει του διεθνούς δικαίου. 

Β) Η μερική οριοθετική γραμμή μεταξύ των ΑΟΖ του κάθε Μέρους καθορίζεται από τα σημεία Α έως Ε, σύμφωνα με την λίστα των γεωγραφικών συντεταγμένων, οι οποίες επισυνάπτονται στο έγγραφο και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της συμφωνίας και έχει χαρακτήρα δεσμευτικό και οριστικό.  

Γ) Η οριοθετική γραμμή, όπως καθορίστηκε στην ανωτέρω παράγραφο, εμφανίζεται γραφικά στον Υδρογραφικό Χάρτη και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της Συμφωνίας.

Οι συντεταγμένες της συμφωνίας (ευθεία κόκκινη γραμμή η Ελληνοαιγυπτιακή ΑΟΖ και με διακεκομμένες γραμμές το μνημόνιο Τουρκίας – Λιβύης).

Δ) Οι γεωγραφικές συντεταγμένες του σημείου Α μπορούν να αναθεωρηθούν προς τα Ανατολικά και του σημείου Ε προς τα Δυτικά, με συμφωνία των δυο Μερών, σε περίπτωση μελλοντικής οριοθέτησης της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης με άλλα ενδιαφερόμενα γειτονικά κράτη, υπό την προϋπόθεση ότι η αναθεώρηση περιορίζεται στην περίπτωση αυτή στο σημείο (Α) προεκτεινόμενο προς τα Ανατολικά και στο σημείο (Ε) προς τα Δυτικά. 

Ε) Μη θιγόμενης της διάταξης του Άρθρου 1 (Δ), εάν οποιοδήποτε από τα δύο Μέρη  διεξάγει διαπραγματεύσεις με σκοπό την οριοθέτηση της ΑΟΖ με άλλο κράτος που μοιράζεται με τα δύο Μέρη τις θαλάσσιες ζώνες τους, το μέρος αυτό είναι υποχρεωμένο, πριν από οριστική συμφωνία, να ενημερώσει και να διαβουλευθεί με το άλλο Μέρος. 

 

Άρθρο 2 

Σε περίπτωση ύπαρξης φυσικών πόρων που εκτείνονται στην ΑΟΖ των δυο μερών, θα επέλθει συνεργασία για την δημιουργία συμφωνίας ως προς τους τρόπους εκμετάλλευσής τους από τα δυο Μέρη.  

 

Άρθρο 3 

Κάθε διαφορά που προκύπτει από την ερμηνεία ή εφαρμογή της παρούσας συμφωνίας θα λύνεται σε διπλωματικό επίπεδο.  

Άρθρο 4 

  1. Η παρούσα συμφωνία δεν υπόκειται σε καταγγελία, αναστολή ή απόσυρση για κανένα λόγο. 
  2. Μπορεί να γίνει τροποποίησή της μόνο με συμφωνία των Μερών. 

 

Άρθρο 5 

Α) Η παρούσα συμφωνία υπόκειται σε επικύρωση σύμφωνα με τις συνταγματικές διαδικασίες καθενός από τα δύο Μέρη. 

Β) Η παρούσα συμφωνία τίθεται σε ισχύ την ημερομηνία ανταλλαγής των οργάνων επικυρώσεως από τα δύο Μέρη.  

 

Σε μια συνεχώς μεταβαλλόμενη κατάσταση για τις σχέσεις διπλωματίας Ελλάδας-Τουρκίας, που τείνει να διογκώνεται στο διεθνές τραπέζι διαπραγματεύσεων, το σύμφωνο είναι σε θέση να επισφραγίσει την ανυπόστατη φύση του Τουρκο-λιβυκού συμφώνου, και να αποτρέψει επιθετικές και παράνομες κατά το δίκαιο της θάλασσας κινήσεις, οι οποίες ήταν προγραμματισμένες να λάβουν δράση τους επόμενους μήνες από την γειτονική χώρα. Επιπλέον,  αποσκοπεί στην συνεργασία της Αθήνας με το Κάιρο, για την αποτελεσματική αντιμετώπιση εχθρικών ενεργειών, όπως η τρομοκρατία, αλλά και πράξεων που υπονομεύουν την περιφερειακή σταθερότητα.  

Βασικό επίτευγμα του συμφώνου σε συνέχεια των χρόνιων διαπραγματεύσεων αποτελεί και η αποτροπή του Τουρκικού ανασχηματισμού, σύμφωνα με τον οποί τα νησιά δεν διατηρούν το δικαίωμα υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, αναιρώντας το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας». Οι προσπάθειες προσέγγισης της Αιγύπτου, του Ισραήλ και του Λιβάνου από την Άγκυρα για μια εκ νέου οριοθέτηση ΑΟΖ στάθηκαν ατελέσφορες, καθώς η χώρα έχει αναπτύξει μια ιδιαίτερα παρεμβατική συμπεριφορά προς τα κράτη της Ανατολικής Μεσογείου, με βλέψεις ηγετικής επιβολής της ισλαμικής ιδεολογίας έναντι των αραβικών καθεστώτων.   

Γεγονός είναι η απάντηση στην συστηματική παραβατικότητα κατά των υδάτινων συνόρων από την Τουρκία, μέσω των διατάξεων της Συμφωνίας. Η ίδια προβλέπει συνεργασία των Μερών για την αποτροπή της παραβίασης των κυριαρχικών δικαιωμάτων από τον σεισμολογικό εξοπλισμό του τουρκικού στόλου στην Ανατολική Μεσόγειο.   

 

  • Αντιδράσεις Άγκυρας

Ύστερα από την ελληνική διπλωματική κίνηση που υλοποιήθηκε σε συνεργασία με την αιγυπτιακή προεδρία Σίσι, ναυάγησαν οι παράνομες βλέψεις της Τουρκίας για την ιδιοποίηση των θαλάσσιων κυριαρχικών δικαιωμάτων μέσω του μνημονίου Άγκυρας – Τρίπολης. Οι αιφνιδιαστικές για την Τουρκία εξελίξεις, οδήγησαν σε άμεσες και με ιδιαίτερα επιθετικό ύφος αντιδράσεις, επιβεβαιώνοντας την αποτελεσματικότητα της ευρύτερης στρατηγικής διευθέτησης διμερών εκκρεμοτήτων.  

Καυστικές και αβάσιμες ήταν οι ανακοινώσεις που επήλθαν από το τουρκικό ΥΠΕΞ, καθώς αναφέρθηκε σε ανύπαρκτα θαλάσσια σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου με βάση την συμφωνία, τα οποία δεν θα αποτελέσουν νόμο για την Άγκυρα εφόσον η συγκεκριμένη περιοχή βρίσκεται εντός της τουρκικής υφαλοκρηπίδας, η οποία, όπως αναφέρει, έχει δηλωθεί στα Ηνωμένα Έθνη. Σε συνέχεια των δηλώσεων η κυβέρνηση προέβη σε διπλωματική συνάντηση του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας, Μ. Τσαβούσογλου, στην Λιβύη.  

Άμεση ήταν και η έκδοση NAVTEX για έρευνες ανοιχτά του Καστελόριζου από τον Τούρκο Πρόεδρο, του ερευνητικού πλοίου Oruc Reis, το οποίο απέπλευσε από την Αττάλεια με προορισμό τη Μεσόγειο, δηλώνοντας συγκεκριμένα πως «η ενεργειακή ανεξαρτησία της Τουρκίας, σε Μεσόγειο και Μαύρη Θάλασσα, θα συνεχιστεί χωρίς διακοπή».  

Η Άγκυρα κατά βάση χρησιμοποιεί ίχνη νομιμοφάνειας του διεθνούς δικαίου με απώτερο σκοπό την συγκάλυψη οποιασδήποτε αναθεωρητικής κίνησης έχει προγραμματίσει για τους επόμενους μήνες στην ανατολική Μεσόγειο. Η συμφωνία Ελλάδας – Αιγύπτου δεν φαίνεται να επηρεάζει τις πολιτικές ιδεολογίες του κράτους, καθώς ερμηνεύει τα άρθρα του δικαίου βάσει των εκάστοτε διεκδικήσεών της, παρουσιάζοντας και αξιοποιώντας τα συμφεροντολογικά.  

Η Τουρκία τείνει να λειτουργεί  σύμφωνα με τη φράση «το δίκαιο δεν είναι τίποτε άλλο παρά το συμφέρον του ισχυρού» κατά τον Πλάτωνα, επομένως έντονες αναμένεται να παραμείνουν οι εξελίξεις στην θαλάσσια αρένα της ανατολικής Μεσογείου και τους επόμενους μήνες, με την προκλητικότητα της χώρας να βρίσκεται σε μια αδιάκοπη ροή, χωρίς να είναι εμφανής στο άμεσο μέλλον η αποκλιμάκωση της. Η κατάσταση θα παραμείνει ιδιαίτερα κρίσιμη, καθώς η Ελλάδα θα κληθεί για πρώτη φορά να υπερασπιστεί την κατοχυρωμένη πλέον  οριοθέτηση της ΑΟΖ. Για την αποφυγή και αντιμετώπιση νέων θερμών επεισοδίων απαραίτητο κρίνεται να τεθούν σε εφαρμογή αμυντικές συνεργασίες με κράτη της ευρύτερης περιοχής της Μεσογείου, αύξηση του πολεμικού εξοπλισμού της χώρας και διάλογος υπό προϋποθέσεις.