«Δεν γεννηθήκατε, για να ζείτε σαν άγρια θηρία, αλλά για να επιδιώκετε την αρετή και τη γνώση.»
Dante Alighieri, Inferno
Θεσσαλονίκη, μητέρα του Ισραήλ. Η φράση ανήκει στον Σάμουελ Ούσκουε, Εβραίο ποιητή του 16ου αιώνα.
Πράγματι, η Θεσσαλονίκη φιλοξενούσε τη μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα στην Ελλάδα μέχρι και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Υποστηρίζεται μάλιστα ότι η πόλη δέχτηκε τις πρώτες ομάδες στα 140π.Χ. Κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας οι Εβραίοι αποκτούν αυτονομία και ακμάζουν ασχολούμενοι με το εμπόριο και τις τέχνες. Η κοινότητα αυτή των ρωμαϊκών χρόνων μιλούσε ελληνικά και χρησιμοποιούσε ελληνικά ονόματα, με αποτέλεσμα να μείνουν γνωστοί ως «Ρωμανιώτες».
Μεταβαίνοντας χρονικά στην περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αρκετοί αυτοκράτορες προσπάθησαν να εκχριστιανίσουν τους Εβραίους και τους επέβαλλαν δυσβάσταχτους φόρους. Το 1430 η Θεσσαλονίκη καταλαμβάνεται κατόπιν λεηλασιών και σφαγών από τους Οθωμανούς. Ο σουλτάνος Μουράτ Β’, αναγνωρίζοντας τα οφέλη από τη συνεργασία του με Εβραίους ιατρούς και συμβούλους στην Πύλη, υιοθέτησε ευνοϊκή στάση απέναντί τους.
Διατρέχοντας πάνω από μια χιλιετία ωστόσο, η χρονολογία ορόσημο για την ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης είναι αναμφισβήτητα το 1492. Τη χρονιά εκείνη, οι μονάρχες της Ισπανίας, Φρειδερίκος και Ισαβέλλα, εξέδωσαν διάταγμα με το οποίο διέτασσαν όλους τους Εβραίους να εγκαταλείψουν τη χώρα. Έτσι, οι Ισπανοεβραίοι ή αλλιώς Σεραφαδίτες όπως ονομάστηκαν, άρχισαν να καταφτάνουν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Είκοσι χιλιάδες εξ αυτών αφικνούνται στη Θεσσαλονίκη αναζητώντας μια καλύτερη τύχη.
Τον 16ο αιώνα η Θεσσαλονίκη μετατρέπεται σε «εβραϊκό κέντρο της Ευρώπης», ενώ στα μέσα του 17ου αιώνα οι Εβραίοι αριθμούν περίπου τον μισό πληθυσμό της πόλης, δηλαδή τους 30.000. Διαθέτουν εκπληκτική μόρφωση και ασχολούνται με το εμπόριο και τις τραπεζικές δραστηριότητες με μεγάλη επιτυχία. Χαρακτηρίζονται από άριστη οργάνωση με κέντρο τις συναγωγές.
Το 18ο αιώνα η Θεσσαλονίκη δέχεται επιρροές από τον δυτικό τρόπο ζωής, με αποκορύφωμα την ίδρυση της Τράπεζας της Θεσσαλονίκης το 1886. Στις 26 Οκτωβρίου 1912 η Θεσσαλονίκη γίνεται και πάλι ελληνική και ο βασιλιάς Γεώργιος ανακοινώνει επίσημα την παραχώρηση ίσων δικαιωμάτων στην εβραϊκή κοινότητα με τους Έλληνες.
Οι Εβραίοι, που επηρεάστηκαν ιδεολογικά από τον φιλελευθερισμό, διαθέτουν ακόμη και δικές τους εφημερίδες, όπως οι El Lunar, El Avenir, L’ Independent κ.ά. Ακόμη, το 1909 ιδρύεται η σοσιαλιστική εργατική ομοσπονδία Φεντερασιόν με ηγέτη της τον Αβραάμ Μπεναρόγια. Από την οργάνωση αυτή θα προέκυπτε αργότερα το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος, που μετονομάστηκε στην πορεία σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος.
Και το ταξίδι του χρόνου μας οδηγεί εν τέλει μέσα από τις προηγούμενες διαδρομές άνθησης και ευημερίας σε μία από τις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας που θα μπορούσε να γνωρίσει ετούτος ο τόπος. Καλοκαίρι του 1942, οι Γερμανοί διατάσσουν τη συγκέντρωση όλων των Εβραίων ανδρών από 18 ως 45 ετών στην πλατεία Ελευθερίας, προκειμένου να τους οδηγήσουν υπό απάνθρωπες συνθήκες και υπό την απειλή όπλων σε καταναγκαστικά έργα. Εντός δέκα εβδομάδων το 12% των ανθρώπων αυτών απεβίωσαν. Η Εβραϊκή κοινότητα αναγκάστηκε στην καταβολή λύτρων ύψους δυόμισι εκατομμυρίων δραχμών, για να τους απελευθερώσει.
Ακολουθεί η μεθοδευμένη και σταδιακή εξολόθρευση του εβραϊκού στοιχείου. Το εβραϊκό νεκροταφείο απαλλοτριώνεται για την κατασκευή λατομείου με τις ταφόπλακές του να δίδονται ως πλάκες πεζοδρομίου. Οι Εβραίοι υποχρεώνονται να ξεχωρίζουν φορώντας το κίτρινο Άστρο του Δαυίδ. Με τον ίδιο τρόπο σημαδεύονται και οι περιουσίες τους. Τους κατηγοριοποιούν σε γκέτο και σε περίπτωση που κάποιος επιχειρούσε την έξοδό του από αυτό, εκτελούνταν εν ψυχρώ ως λιποτάκτης. Τους απαγορεύεται η κυκλοφορία μετά τη δύση του ήλιου, καθώς και η χρήση δημόσιων μεταφορικών μέσων.
Ο τραγικός επίλογος γράφεται με το αίμα των αθώων που θυσιάστηκαν και τη φαιά ουσία όσων εμβρόντητων αδιαφόρησαν. Τριακόσια βαγόνια τρένου μεταφέρουν τους Εβραίους του συνοικισμού Βαρόνου Χιρς στην Πολωνία με την αόριστη υπόσχεση μιας καλύτερης ζωής.
Ή αλλιώς, στα στρατόπεδα του Άουσβιτς και Μπίκερναου, για να υποστούν φρικτά βασανιστήρια ασύλληπτα για το νου του ανθρώπου. Είτε με τη μορφή βάναυσων πειραμάτων είτε της τελικής εξόντωσης.
Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Εκεί, όπου ανήμποροι να διαλέξουν τη ζωή έβλεπαν το χρόνο να γλιστράει μέσα από χαραμάδες ελπίδας, που ξέφευγαν λίγο – λίγο μέσα από τις σωρούς τους.
Στο στρατόπεδο συγκέντρωσης οδηγήθηκαν 46.091 Θεσσαλονικείς Εβραίοι.
Γύρισαν 1950.
Πηγή εικόνας: tovima.gr
www.jct.gr/HolocMemorial.php
