Ως μέρος της youth (νεολαίας) που αρθρογραφεί στο YouthVoice, ανήκω κι εγώ στη γενιά που έχει μεγαλώσει με το MySpace, το MSN (Θεός σχωρέστο), το Facebook (soon to be Θεός σχωρέστο), το Instagram και λοιπά Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Το MSN ήταν σχετικά αθώο, καθαρά για επικοινωνία. Άντε και ναρκαλιευτή. Το Facebook μου το έφτιαξαν, θυμάμαι, με το ζόρι, για να έχει μια φίλη μου με ποιον να παίζει ένα παιχνίδι (Pet Society, κάααποιος γέρων;). Δειλά-δειλά τα social άρχισαν να αποκτούν παραπάνω δυνατότητες: μπορούσες να αναρτήσεις κείμενα, φωτογραφίες και αργότερα βίντεο, δικά σου ή άλλων. Αργότερα, το πράγμα άρχισε να αγριεύει: «Ο τάδε βρίσκεται με τον άλλο τάδε και τον παράλλο δείνα σε αυτή την τοποθεσία». «Ο απαυτούλης είναι στο Blue Star Naxos και πλέει προς Σαντορίνη => το σπίτι είναι άδειο, ζήλευε ή έλα να το κλέψεις». Αρραβωνιάστηκα! Παντρεύτηκα! Γέννησα! Πήρα προαγωγή!
Το ζήτημα, ωστόσο, είναι, γιατί αισθανόμαστε αυτή την ανάγκη να μοιραζόμαστε με 1100 *σχεδόν* αγνώστους τις πιο ευτυχισμένες μας στιγμές, το δευτερόλεπτο που αυτές συμβαίνουν; Ας εξετάσουμε το θέμα από δύο πλευρές: την Νευρολογική και την Ψυχολογική.
Πώς επηρεάζει το ποστάρισμα στα Social Media τον εγκέφαλο;
Η θετική προσοχή που λαμβάνουμε στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης φαίνεται πως επηρεάζει πολλές περιοχές του εγκεφάλου. Το να «μαζεύει» κανείς likes ενεργοποιεί την κυκλοφορία στον εγκέφαλο σε περιοχές που εμπλέκονται εξίσου στην «ανταμοιβή» και στην εμπειρία του να παίρνουμε likes από τους άλλους. Λαϊκιστί, όποτε λαμβάνουμε θετική ανατροφοδότηση στην ανάρτησή μας (likes), ο εγκέφαλος πυροδοτεί υποδοχείς ντοπαμίνης, κάτι που διευκολύνεται εν μέρει από το μέρος που ελέγχει μερικώς το σύστημα ανταμοιβής. Σε μία έρευνα, δε, στην οποία συμμετείχαν έφηβοι και πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια Μαγνητικής Τομογραφίας, παρατηρήθηκε πως «το να βλέπεις φωτογραφίες με σχετικά λίγα likes, συνδεόταν με περισσότερη δραστηριότητα σε περιοχές που εμπλέκονται στην επεξεργασία της ανταμοιβής, την κοινωνική νόηση, την μίμηση και την προσοχή».
Σε μία διαφορετική μελέτη, όπου παρατηρούνταν και πάλι εγκέφαλοι εφήβων, βρέθηκε πως τα τμήματα του εγκεφάλου που αφορούν επεξεργασία των αισθήσεων και των συναισθημάτων, αντιδρούσαν αξιοσημείωτα όποτε οι συμμετέχοντες ένιωθαν αποκλεισμένοι/ «εκτός». Η εν λόγω έρευνα υπογράμμιζε τις συνέπειες του “online social exclusion” (διαδικτυακού κοινωνικού αποκλεισμού) στους ακόμη υπό ανάπτυξη εγκεφάλους των εφήβων. Όταν, δηλαδή, οι χρήστες δε γίνονται δεκτοί σε online ομάδες, συνομιλίες ή εκδηλώσεις, ο εγκέφαλος αντιδρά απευθείας σε αυτές τις συγκεκριμένες περιοχές.
Πώς επηρεάζει το ποστάρισμα στα Social Media την ψυχολογία μας;
Όσοι/-ες/-α ασχολείστε με ανθρωπιστικές επιστήμες ή οικονομικά, σίγουρα έχετε ακουστά την Ιεράρχηση Ανθρώπινων Αναγκών του Maslow. Επιστήμονες την προσάρμοσαν ώστε να φανερώνει τους λόγους που αισθανόμαστε την ανάγκη να αναρτούμε και να βλέπουμε δημοσιεύσεις (μη φύγετε, δεν είναι τόσο μεγάλο όσο φαίνεται):
Φυσιολογικές/Βιολογικές: ενίοτε ποστάρουμε κάτι για να ωφελήσουμε την υγεία ή την ευεξία των φίλων και των συγγενών μας.
Ασφάλειας: η σωματική, νοητική και οικονομική ασφάλεια καθορίζουν το υλικό που θα «ανεβάσει» το άτομο στα social media.
Κοινωνικές/κοινωνικής αποδοχής: oι χρήστες, γενικώς, θέλουν να δημοσιεύσουν για να αισθανθούν κάποιο είδος κοινωνικής αποδοχής από μια ομάδα ατόμων ή ένα συγκεκριμένο άτομο.
Αυτοεκτίμησης: οι άνθρωποι θέλουν να «κατευνάσουν» τα τμήματα του εγκεφάλου τους που αφορούν την ανταμοιβή, γεγονός εξηγεί γιατί οι άνθρωποι δημοσιεύουν τακτικά περιεχόμενο που αφορά τον εαυτό τους.
Αυτοπραγμάτωσης: εκδηλώνεται όταν οι άνθρωποι μοιράζονται τις επιτυχίες τους.
Ένας λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι δημοσιεύουν στα Social Media, σύμφωνα με ένα άρθρο του Journal of Experimental Social Psychology , είναι επειδή η κοινή χρήση στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης μπορεί να συνδεθεί με τη θετική ανατροφοδότηση στα Μέσα και την αυτοεκτίμηση. Από την άλλη πλευρά, τα κοινωνικά μέσα μπορούν επίσης να «κινητοποιήσουν» τους ανθρώπους που βλέπουν τον εαυτό τους αρνητικά να δημιουργήσουν εντελώς νέες ταυτότητες.
Κατά τον Art Markman, ακόμη και μια απλή σχέση μεταξύ ανθρώπων, βασισμένη σε τυχαία θεμέλια, όπως το να έχουν γενέθλια ίδια μέρα αρκεί για να αυξήσει τα συναισθήματα ζεστασιάς και να τους προσφέρει ένα κίνητρο. Τις φορές, ωστόσο, που οι χρήστες των Social Media «κλείνονται» στις ομάδες, αρχίζουν να μιμούνται τις συμπεριφορές των ομάδων αυτών. Ο μιμητισμός δημιουργεί μια πλαστή ταυτότητα ενισχυόμενη από την παρατεταμένη δέσμευση με την ομάδα.
Έχοντας πια ερευνήσει, κατά το δυνατόν, τι μας οδηγεί στο να κάνουμε αναρτήσεις στα Social Media και έχοντας δει τις επιπτώσεις του να διατηρούμε λογαριασμούς σε αυτά, ας κλείσουμε με την θετική πλευρά των πραγμάτων! Οι ειδικοί ανακάλυψαν ποικίλα οφέλη που αποκομίζει κανείς από τη χρήση τους, όπως είναι η κοινωνική ένταξη σε ομάδες κοινών ενδιαφερόντων, τα κίνητρα για υγιή και body-positive τρόπο ζωής, διαθεσιμότητα ομάδων στήριξης, η διατήρηση παλαιών σχέσεων και η οικοδόμηση νέων και η εισαγωγή σε νέους τρόπους σκέψης.
