Της εξωτερικής συνεργάτιδος, Εβελίνας Παπαδοπούλου,
Η περίοδος της τουρκοκρατίας είναι μια σκοτεινή περίοδος για τον ελληνισμό.
Λίγα είναι γνωστά, οι περισσότεροι περιορίζονται στην ελληνική επανάσταση και ξεχνούν τα χρόνια που προηγήθηκαν αλλά και αυτά που θα ακολουθήσουν καθώς πολλοί ορθόδοξοι παρέμειναν υπό οθωμανικό ζυγό για πολλά χρόνια. Πολλοί Οθωμανοί ηγέτες πέρασαν από πασαλίκια, βιλαέτια και σαντζάκια στο χώρο της σημερινής Ελλάδας και στιγμάτισαν το ελληνικό έθνος μέσω των δράσεων ή των αποφάσεων τους. Το όνομα του Αλή πασά, διοικητή των Ιωαννίνων, κατάφερε να γραφτεί με κόκκινα γράμματα στην ελληνική ιστορία.
Η Κυρα-Βασιλική με τον Αλή Πασά (1842) του Πάουλ Εμίλ Γιάκομπς, πηγή: wikipedia.gr
Γεννημένος στο Τεπελένι της Αλβανίας και έχοντας οικογενειακή παράδοση, από μικρή ηλικία επιδόθηκε σε ληστρικό βίο. Στα 1788, κατάφερε να αρπάξει το πασαλίκι των Ιωαννίνων, πράξη που εγκρίθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία με αποτέλεσμα να μείνει πασάς σχεδόν 40 χρόνια. Είχε υπό την κυριαρχία του μια περιφέρεια από τη Χιμάρα και τη Δυτική Μακεδονία ως την Αιτωλοακαρνανία. Διψούσε για όλο και περισσότερη εξουσία και προσπαθούσε να φτιάξει ένα κράτος σχεδόν αυτόνομο από την Υψηλή Πύλη. Ένα μεγάλο πρόβλημα για τα σχέδια του ήταν οι Σουλιώτες, δεινοί πολεμιστές που επαναστάτησαν στα 1790. Οι πρώτες προσπάθειες του να αναχαιτίσει τον λαό αυτόν ήταν αποτυχημένες αλλά κατάφερε να τους υποτάξει στα 1803 έχοντας ήδη καταλάβει τη Χιμάρα, την Πρέβεζα, τη Βόνιτσα και τελικώς το πολυπόθητο Σούλι εκτοπίζοντας τους κατοίκους του. Για το «επίτευγμα» του αυτό, τη στιγμή που η Ευρώπη παρακολουθούσε συγκινημένη το χορό του Ζαλόγγου, ανταμείφτηκε από τον Σουλτάνο και διορίστηκε διοικητής της Ρούμελης. Είχε πλέον δοκιμάσει τη γεύση της επιτυχίας και μεθυσμένος από αυτήν εξαγόρασε την Πάργα από τους Γάλλους.
Στον Σουλτάνο Μαχμούντ Β καθόλου δεν άρεσε η πράξη αυτή της εξαγοράς της Πάργας. Ο Αλή Πασάς όμως, διψούσε για ακόμα περισσότερη δόξα και έστειλε δύο Αλβανούς να δολοφονήσουν τον Ισμαήλ Πασόμπεη, έναν Γιαννιώτη πρώην αξιωματούχο του τον οποίο κυνηγούσε με μένος. Ο Σουλτάνος τον κήρυξε φερμανλή, αποστάτη δηλαδή καλώντας τον να εμφανιστεί στην Κωνσταντινούπολη για να απολογηθεί. Εκείνος αρνήθηκε με αποτέλεσμα στα 1820 η Πύλη να βρίσκεται σε πόλεμο με τον Πασά των Ιωαννίνων. Των οθωμανικών στρατευμάτων ηγείτο ο Ισμαήλ Πασόμπεης που ξεκίνησε την πολιορκία των Ιωαννίνων χωρίς να σημειώνει μεγάλη επιτυχία. Κίνηση ματ για τον Αλή ήταν το γεγονός ότι πήρε με το μέρος του τους Σουλιώτες που είχαν διαφύγει κυρίως στα Επτάνησα υποσχόμενος να τους δώσει πίσω το χωριό τους. Όλα φαίνονταν να ωφελούν τον επαναστάτη πασά ώσπου ανέλαβε τα οθωμανικά στρατεύματα ο Κιρκάσιος Χουρσίτ Πασάς που από τον Ιούλιο του 1820 και για 18 μήνες πολιορκούσε την πόλη. Και ήταν η απουσία του Χουρσίτ από την Πελοπόννησο που ωφέλησε τη Φιλική Εταιρεία που βρήκε πρόσφορο έδαφος για την έναρξη της επανάστασης. Μέχρι τον Νοέμβριο του 1821 οι περισσότεροι άνδρες είχαν αυτομολήσει στον Χουρσίτ, με πρώτο και καλύτερο τον Ομέρ Βρυώνη. Βλέποντας τον κλοιό να στενεύει ασφυκτικά, ο Αλή αποσύρθηκε στη Μονή του Αγίου Παντελεήμονα στο νησάκι της Παμβώτιδας περιμένοντας φιρμάνι αθώωσης που του είχε τάξει ο Χουρσίτ που είδε τον κίνδυνο από την ελληνική επανάσταση που ξεσπούσε. Το φιρμάνι που ήρθε, όχι μόνο δεν τον αθώωνε αλλά τον καταδίκαζε. Μόλις ο Αλή έλαβε το φιρμάνι από τους αποβιβάσαντες Τούρκους, άρχισε να πυροβολεί προς πάσα κατεύθυνση με αποτέλεσμα εν τέλει τη δολοφονία του. Το κεφάλι του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη με τα αίματα ακόμα να στάζουν.
Ο αποκεφαλισμός του Αλή Πασά, πηγή: mixanitouxronou.gr
Αυτό είναι ένα μόνο παράδειγμα της πολιτικής του Αλή αλλά και των γενικότερων αποσχιστικών τάσεων που έπλητταν την Οθωμανική αυτοκρατορία λίγο πριν ξεσπάσει η Ελληνική επανάσταση αλλά και κατά τη διάρκεια της.
Ο Αλή, κυβερνούσε με μεγάλη πειθαρχία και δεν δίσταζε να εξολοθρεύσει όποιον θεωρούσε απειλή. Η κυριαρχία του μόνο πεφωτισμένη δεν ήταν όπως χαρακτηρίστηκε από κάποιους μελετητές αφού όχι μόνο δεν ελάφρυνε οικονομικά τους αγρότες, επέβαλε μεγαλύτερο φόρο στο ήδη επιβαλλόμενο από την Οθωμανική αυτοκρατορία χαράτσι. Παρόλα αυτά, ως μπεκτασής ήταν ανεκτικός προς τους Χριστιανούς και στήριζε την ανεξιθρησκία. Στο πασαλίκι του, οι Ορθόδοξοι ήταν σχεδόν ίσοι με τους Μουσουλμάνους. Στη φρουρά του Αλή πασά και τη στρατιωτική σχολή που ο ίδιος είχε ιδρύσει, εκπαιδεύτηκαν σημαντικά ονόματα για την ελληνική επανάσταση όπως ο Ανδρούτσος, ο Αθανάσιος Διάκος, ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Γρίβας, ο Πανουργιάς, ο Γεώργιος Βαρνακιώτης, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης και ο Κίτσος Τζαβέλας.
