Η προσφορά των ενηλίκων στον κόσμο των νηπίων

Άρθρο της Κυριακής Πράπα και  Ανθής Χρυσοφάκη*,

Η διαδρομή ως την ενήλικη ζωή, περνά από διάφορες φάσεις που αποσκοπούν στη διαμόρφωση ενός καλού πολίτη

Οι τρόποι συμπεριφοράς μας παίζουν σημαντικό ρόλο στην ομαλή ένταξή μας στην κοινωνία, αλλά και στη συναναστροφή μας με άλλους ανθρώπους. Πολλές φορές έχουμε βρεθεί αντιμέτωποι σε συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις. Ένα συχνό ερώτημα που θέτουμε πάνω στο θέμα αυτό είναι: Πώς γίνεται να μην συμπεριφέρεται κανείς στοιχειωδώς; Από ποια ηλικία ξεκινάμε να διαμορφώνουμε τη συμπεριφορά μας; Το νηπιαγωγείο είναι ένας βασικός παράγοντας που συμβάλει σε αυτό. Εμείς , σαν φοιτήτριες του τμήματος προσχολικής ηλικίας, είχαμε την δυνατότητα να γνωρίσουμε καλύτερα τον «κόσμο» του νηπιαγωγείου. Πώς είναι άραγε να συναναστρέφεσαι με μικρά παιδιά;

 Σύμφωνα με τις δικές μας εμπειρίες μέσω πρακτικής άσκησης στις τάξεις νηπιαγωγείων, διαπιστώσαμε πόσο ενδιαφέρον είναι η επικοινωνία μας με τα μικρά παιδιά. Συμπεριφέρονται αθώα, με πολλή αγάπη και αυθορμητισμό που δημιουργεί ένα διασκεδαστικό κλίμα. Οι παρέες των παιδιών δημιουργούνται τυχαία ή επειδή κάποια παιδιά γνωρίζονται ήδη μεταξύ τους. Ωστόσο μπορούν εύκολα  να κάνουν συχνές αλλαγές φίλων, καθώς δεν σκέφτονται στερεοτυπικά και είναι δεκτικά με τους ομοίους τους. Μέσα από τις παρέες τους, ανακαλύπτουν το ένα το άλλο. Το παιχνίδι είναι ένας από τους πρωταρχικούς τρόπους που τα βοηθούν να εκφράζονται. Έτσι, λειτουργούν με βάση την φαντασία τους και δημιουργούν.

Αξίζει να αναφερθούν περιστατικά που αποδεικνύουν τα παραπάνω. Στην αρχή ενός σχολικού έτους πολλά παιδιά άρχισαν να δημιουργούν φίλους χωρίς να γνωρίζονται ιδιαίτερα. Δύο από αυτά στη διάρκεια ενός παιχνιδιού, στο διάλειμμα, ήρθαν σε αντιπαράθεση. Τότε έγινε η ανάλογη παρατήρηση και παρέμβαση με σκοπό να συμφιλιωθούν με τον κατάλληλο τρόπο. Δηλαδή, να κατανοήσουν αρχικά την αιτία της διαφωνίας τους και έπειτα να ζητήσει το ένα παιδί συγγνώμη και το άλλο να τη δεχτεί. Την ώρα που γίνονταν μία δραστηριότητα στη τάξη, το ένα από αυτά τα παιδιά κλίθηκε να απαντήσει σε μία ερώτηση. Το ίδιο δίστασε, και είπε πως δεν γνώριζε την απάντηση. Η απάντηση ήταν μια λέξη. Τότε το άλλο, που είχε έρθει σε αντιπαράθεση, αμέσως προσφέρθηκε να το βοηθήσει, λέγοντας την πρώτη συλλαβή της λέξης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ανταποκριθεί τελικά και να απαντήσει σωστά. Μόλις επιτεύχθηκε η βοήθεια αυτή, το νήπιο που είχε την πρόθεση  να βοηθήσει, το ενθάρρυνε λέγοντας του δυνατά « Μπράβο Σταυρούλη!». Το γεγονός αυτό αποδεικνύει πως μια διαφωνία δεν αποτελεί λόγο για να διακόψουν τα παιδιά τις επικοινωνίες μεταξύ τους. Αλλά την ανιδιοτελή αγάπη που μπορούν να προσφέρουν  και τη δημιουργία ενός ωραίου συναισθήματος σε όλη τη τάξη.

Σημαντικό ρόλο, ακόμη, παίζει η αντιμετώπισή μας σε ένα παιδί προσχολικής ηλικίας. Συγκεκριμένα, πρέπει να τους συμπεριφερόμαστε σαν  ώριμους ανθρώπους, ολοκληρωμένους με αντίληψη και συναισθήματα. Στο πλαίσιο μετάδοσης γνώσεων είναι σημαντικό να ασχολούμαστε με αυτά συστηματικά, πάνω στο θέμα που επεξεργαζόμαστε. Για να αποκτηθεί η γνώση χρειάζεται η διαδικασία να αποτελείται από την ανάλογη καθοδήγηση, που θα βοηθήσει να την αποκομίσει από μόνο του. Εξίσου σημαντικό είναι να κινούμε στα παιδιά την περιέργεια για το θέμα που επιθυμούμε να ασχοληθούμε, με σκοπό να διατυπώνουν όσο δυνατόν περισσότερες ερωτήσεις . Βάσει αυτού , δεν πρέπει ποτέ να τα υποτιμάμε χαρακτηρίζοντας τις απόψεις και τις ιδέες τους ως λανθασμένες. Επομένως, μπορεί να πει κανείς πως εμείς πρέπει να «πηγαίνουμε» στα παιδιά και όχι αυτά σε εμάς.

Υπάρχουν περιστατικά που μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλύτερα όσα προαναφέραμε. Για παράδειγμα, πάνω σε ένα θέμα διδασκαλίας στη τάξη, διατυπώθηκαν ερωτήσεις που έπρεπε να απαντήσουν τα νήπια. Ένα από αυτά με πολύ θάρρος και επιθυμία να απαντήσει, εξέφρασε την άποψή του. Τότε η απάντησή του χαρακτηρίστηκε λάθος και ζητήθηκε να δοκιμάσει κάποιο άλλο παιδί. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το νήπιο αυτό να αποθαρρυνθεί, ξεσπώντας σε κλάματα. Η επιβράβευση, λοιπόν, για την έκφραση απόψεων ενός παιδιού προσχολικής ηλικίας, το βοηθά να αποκτά αυτοπεποίθηση. Αντιθέτως η αποδοκιμασία το οδηγεί στην εσωστρέφεια και στη χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Επιπλέον, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι τα παιδιά λειτουργούν εκ φύσεως ως μιμητικά όντα. Οι υποδείξεις που γίνονται σε αυτά είναι αναγκαίες, όχι μόνο στα λόγια αλλά και στις πράξεις. Χρειάζεται να τους μεταλαμπαδεύσουμε τα μηνύματα που επιθυμούμε μέσα από τις ενέργειές μας. Με την ευστροφία που διαθέτουν είναι σε θέση να αντιληφθούν όσα προσπαθούμε να τους περάσουμε . Το παράδειγμα που θα αποτελούμε γι’ αυτά θα τα βοηθήσει να μάθουν ουσιαστικά. Στις τάξεις  των νηπιαγωγείων οι μαθητές υπακούν σε ορισμένους κανόνες. Το ίδιο αντίστοιχα πρέπει να κάνει και ένας/μία νηπιαγωγός. Αυτό ισχύει τόσο στα σχολεία όσο και στην υπόλοιπη κοινωνία.  Ένα παράδειγμα σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα είναι πως πολλά παιδιά μικρής ηλικίας κάνουν πολύωρη χρήση της τεχνολογίας (tablet, κινητό τηλέφωνο κ. ά). Παρόλο που πολλοί γονείς έχουν οριοθετήσει τη διάρκεια χρήσης σε αυτά, οι ίδιοι πράττουν το αντίθετο και δεν πραγματοποιούν αυτό που τους υπέδειξαν. Συνεπώς πρέπει να λειτουργούμε σωστά, καθώς αποτελούμε πρότυπα για εκείνα.

Γι’ αυτό λοιπόν αντιλαμβανόμαστε πως στην προσχολική ηλικία ξεκινά ο άνθρωπος να αποκτά γερές βάσεις, οι οποίες  θα τον βοηθήσουν να εξελιχθεί περαιτέρω τα επόμενα χρόνια της ζωής του. Αυτό έχει ως αντίκτυπο στη κοινωνία, να δημιουργεί ανθρώπους με ομαλότερες προσωπικές και κοινωνικές σχέσεις.

* Η Κυριακή Πράπα και η  Αθνή Χρυσοφάκη είναι φοιτήτριες του παιδαγωγικού τμήματος προσχολικής εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Κρήτης