Άρθρο της εξωτερικής συνεργάτιδος, Εβελίνας Παπαδοπούλου,
Ο 19ος αιώνας βρίσκει την ανατολική Ευρώπη υπό οθωμανική κυριαρχία και αποκομμένη από το γενικότερους ρυθμούς ανάπτυξης της εποχής.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα αναπτυχθεί εθνική συνείδηση και συνεπώς επαναστατικά κινήματα στον βαλκανικό χώρο. Γνωστή και μη εξαιρετέα είναι η ελληνική επανάσταση που ξέσπασε στα 1821. Της ελληνικής όμως είχε προηγηθεί η σερβική η οποία μπορεί να ξεκίνησε ως εξέγερση αλλά πήρε επαναστατική τροπή οδηγώντας σε αυτό που σήμερα ονομάζεται σερβικό κράτος.
Για να ξεκινήσουμε, θα ήταν σκόπιμο να ξεχωρίσουμε την έννοια της επανάστασης από της εξέγερσης. Η εξέγερση αφορά στην δράση μιας ομάδας ή ενός λαού έναντι μιας δύναμης που την έχει βλάψει, της έχει στερήσει ίσως δικαιώματα. Αν η ομάδα εξεγείρεται με σκοπό τη μείωση της φορολογίας και η δύναμη ενάντια στην οποία εξεγείρεται εκπληρώσει το αίτημα τους, τότε η εξέγερση σταματάει. Η επανάσταση στον αντίποδα εμπεριέχει ιδεολογία και ενορχηστρώνεται από άτομα διαφόρων κοινωνικών ομάδων που δρουν με σκοπό την ανατροπή της υφιστάμενης κατάστασης. Όταν η δράση αυτή ολοκληρωθεί, πρέπει να έχουν επέλθει θεμελιώδεις αλλαγές. Η ελληνική επανάσταση ξεκίνησε ως επανάσταση. Η σερβική επανάσταση ξεκίνησε ως εξέγερση και έπειτα μετουσιώθηκε σε επανάσταση. Ας τα πάρουμε όμως με τη σειρά.
Βρισκόμαστε στις αρχές του 19ου αιώνα. Η Οθωμανική αυτοκρατορία αντιμετωπίζει σοβαρά οικονομικά προβλήματα με αποτέλεσμα να προχωρήσει σε περικοπές, κάποιες εκ των οποίων αφορούσαν και στους Γενιτσάρους που ήταν φανερά ενοχλημένοι. Η Πύλη, για να μην έχει τον φόβο τους, τους έδωσε τη δυνατότητα να απασχολούνται σε οικονομικές δραστηριότητες. Οι μεγαλόσωμοι αυτοί άνδρες φυσικά δεν ήταν διατεθειμένοι να οργώνουν χωράφια. Ξεχύθηκαν, λοιπόν στα Βαλκάνια στα τέλη του 18ου αιώνα με κύρια ασχολία τους την τοκογλυφία και την παροχή προστασίας σε μαγαζιά με αποτέλεσμα να ελέγχουν και να βιαιοπραγούν σε βάρος περιοχών. Θύμα ομάδας Γενιτσάρων, των νταχί, ήταν και το Βελιγράδι με αποτέλεσμα την εξέγερση των Σέρβων κατατρεγμένων στα 1804 εναντίον των Γενιτσάρων. Η εξέγερση σταδιακά εξελίχθηκε σε επανάσταση κατά της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Ενδιαφέρον έχει ότι το όνομα του ικανότερου Σέρβου πολεμιστή φιγουράρει σε κεντρικότατο δρόμο της Αθήνας.
Ο Γκεόργκι Πέτροβιτς Καραγκεόργκεβιτς, γνωστός και ως Καραγεώργης Σερβίας προερχόταν από μια ανερχόμενη ελίτ κτηνοτρόφων, τους κνέζους και αποδείχτηκε ένα πολύ ισχυρό χαρτί για τη Σερβία. Είχε τολμήσει να στείλει πρεσβεία στον Ναπολέοντα αιτούμενος να αναγνωρίσει το σερβικό κράτος. Αν δεν είχε ηττηθεί ο Ναπολέων, πιθανώς η κίνηση αυτή να είχε αλλάξει τον ρου της ιστορίας. Προσέβλεπε, επίσης σε μια βοήθεια από τη Ρωσία που όμως έσπευσε να συνθηκολογήσει με τον σουλτάνο με μη συμφέροντες για τη Σερβία όρους. Η κίνηση αυτή οδήγησε πολλούς επαναστάτες σε αυτοεξορία. Ανάμεσα τους ήταν και ο Καραγκεόργκεβιτς. Στην εξορία του, θα συναντηθεί με Φιλικούς και θα συμφωνήσουν να ενώσουν τις δυνάμεις τους η Ελλάδα και η Σερβία και να χτυπήσουν από κοινού τους δυνάστες τους. Έτσι, ο Καραγκεόργκεβιτς επέστρεψε στη Σερβία για να οργανώσει μια εκ νέου επαναστατική κίνηση. Δεν περίμενε να έρθει αντιμέτωπος με τον διάδοχο του, Μίλος Οβρένοβιτς που πίστευε ότι μόνο στον διπλωματικό τομέα θα είχαν ελπίδες έναντι των Οθωμανών.
Ο Οβρένοβιτς, που θα δώσει και το πρώτο σύνταγμα στους Σέρβους στα 1839, ενορχηστρώνει τη δολοφονία του Καραγκεόργκεβιτς με σκοπό να κατευνάσει τους Οθωμανούς και με τη διπλωματία του πετυχαίνει τη δημιουργία του αυτόνομου σερβικού κράτους στα 1817. Η πρώτη αυτή επιτυχία των Σέρβων θα συνεχίζει να επεκτείνεται με αποτέλεσμα μετά τη Συνθήκη του Βερολίνου στα 1878 να αναγνωριστεί η ανεξαρτησία της Σερβίας και η ανακήρυξη της σε βασίλειο 4 χρόνια μετά. Από την πτώση του Μίλος Οβρένοβιτς στα 1842 η Σερβία θα βρεθεί σε μια τροχιά συνεχόμενης διαδοχής των Οβρένοβιτς από τους Καραγκεόργκεβιτς και τούμπλαλιν. Στα 1889 θα αναλάβει την εξουσία ο αυταρχικός και απολυταρχικός Αλέξανδρος Οβρένοβιτς που έμελλε να είναι ο τελευταίος των Οβρένοβιτς.
Ήταν 11 Ιουνίου του 1903 όταν ο Οβρένοβιτς και η σύζυγος του Ντράγκα δολοφονούνται από ομάδα αξιωματικών. Θα τους διαδεχτεί ο Πέτρος Καραγκεόργκεβιτς που θα ανακηρυχθεί βασιλέας από τον στρατό και αργότερα θα επικυρωθεί από την κυβέρνηση. Επίσημα, η εξαγρίωση των στρατιωτικών εδράζεται στην απόφαση του βασιλιά να απομακρύνει τη Σχολή του Πολέμου από το Βελιγράδι και στην κατάργηση του συντάγματος στα πλαίσια του αυταρχισμού του. Ανεπίσημα, η οργάνωση «Μαύρη χειρ» που εκτέλεσε το βασιλικό ζεύγος ήταν εξαγριωμένη με τη βασίλισσα που δεν είχε προσφέρει κανέναν διάδοχο για το σερβικό θρόνο. Μια μέρα πριν τη δολοφονία, είχε γίνει μια διαδήλωση στο Βελιγράδι που αποδίδονταν στη βασίλισσα διάφορα κοσμητικά και σίγουρα όχι κολακευτικά επίθετα. Ο Αλέξανδρος απάντησε με σφαγές 24 ανδρών. Μόλις η Ντράγκα πληροφορήθηκε τον αριθμό των νεκρών διερωτήθηκε: «Μόνο 24;». Την επόμενη μέρα, οι δολοφόνοι εισήλθαν στο παλάτι, σκότωσαν όποιον τους εμπόδισε, μπήκαν στα βασιλικά διαμερίσματα και εκτέλεσαν το ζεύγος Οβρένοβιτς.
Πηγή εικόνας: wikipedia
