Το πράσινο του τσιμέντου

Η αστική ανάπτυξη είχε ως αποτέλεσμα τη γέννηση γκρίζων τσιμεντένιων θυλάκων μέσα στο πράσινο της Φύσης. Η αλληλεπίδραση των δύο αυτών χρωμάτων ήταν πρωτοφανής: το μονότονο γκρι ξεκίνησε να κυριαρχεί εις βάρος του ποικιλόμορφου πράσινου, δημιουργώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις σημερινές πόλεις, αποτελούμενες από κτήρια κατασκευασμένα με κύριο υλικό το σκυρόδεμα (ή μπετόν), χωρίς καμία ακτίδα φωτεινού χρώματος. Την ομοιομορφία αυτή του χώρου διατάρασσαν μικρά πάρκα και άλση, προσδίδοντας μία χαρωπή νότα στο αστικό τοπίο.

Όμως, η συσσώρευση του τσιμέντου σε μία περιοχή είχε ως αποτέλεσμα την υπερθέρμανση αυτής, σε συνδυασμό με την υπερλειτουργία των κλιματιστικών κατά τους θερινούς μήνες. Έχει παρατηρηθεί διαφορά θερμοκρασίας έως και δέκα βαθμών Κελσίου εντός ενός αστικού κέντρου σε σχέση με τα προάστια. Λύση στο ζήτημα αυτό προσδοκάται να δοθεί με τις λεγόμενες πράσινες οροφές.

Ως πράσινη στέγη ορίζεται «το σύνολο ή τμήμα της επιφάνειας δώματος, στέγης, εξώστη ή οροφής δομημένων επιφανειών, όπου πραγματοποιούνται παρεμβάσεις, σύμφωνα με τις αρχές της επιστήμης και της τεχνικής για την εγκατάσταση βλάστησης». Καλείται επίσης και φυτεμένο δώμα, φυτεμένη ή οικολογική στέγη, πράσινη οροφή, ταρατσόκηπος και οροφόκηπος. Κατά την κατασκευή αυτής, μπορεί να υφίσταται ή όχι, δυνατότητα πρόσβασης του κοινού σε αυτή, ενσωματώνοντας χώρο αναψυχής, διασκέδασης ή διαβίωσης των κατοίκων του κτηρίου.

Ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου, οι πύργοι της Βαβυλώνας, αποτέλεσαν ένα πρώτο παράδειγμα «πράσινου» κτηρίου, καθώς οι εξώστες του βαθμιδωτού αυτού κτίσματος επέτρεπαν τη φύτευση σε αυτούς ποικίλλων φυτών, δένδρων και λουλουδιών. Πιο πρόσφατο παράδειγμα συναντάται στο κτήριο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το πράσινο δώμα του Αναγνωστηρίου της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και κάποιων σχολικών μονάδων (π.χ. 26^ο Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης).

Οι φυτεμένες επιφάνειες του κτηρίου ρυθμίζονται από το άρθρο 18 ν.4067/2012 (Νέος Οικοδομικός Κανονισμός). Για την κατασκευή ενός πράσινου δώματος, χρειάζεται να πραγματοποιηθεί μελέτη, ώστε να ελεγχθούν τα χαρακτηριστικά του κτηρίου, επί του οποίου θα υλοποιηθεί αυτό το έργο, αλλά και να διαπιστωθεί αν υπάρχει δυνατότητα κατασκευής αυτού. Ακόμη, πραγματοποιούνται έλεγχος και βελτίωση της θερμομόνωσης του κτηρίου. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στην απορροή και αποστράγγιση των υδάτων, καθώς και στην προστασία του κτηρίου από την διείσδυση σε αυτό του ριζικού συστήματος των φυτών. Χρειάζεται, όμως, περιοδική συντήρηση, ώστε να διατηρείται η στατικότητα του δώματος ή της στέγης και να αποφευχθεί η εξάπλωση τυχόν υγρασίας στο κτήριο.

Πέραν του αισθητικού παράγοντα, τα οφέλη της προσπάθειας για εγκατάσταση πρασίνου στον άνω χώρο των πολυκατοικιών είναι αρκετά. Στα κέντρα των πόλεων, η συχνή κυκλοφορία των αυτοκινήτων έχει ως αποτέλεσμα την παραγωγή καυσαερίων και κυρίως διοξειδίου του άνθρακα. Τα φυτά επί των οροφών, μέσω της διαδικασίας της φωτοσύνθεσης, μετατρέπουν το διοξείδιο του άνθρακα σε οξυγόνο και απότοκος αυτής της διαδικασίας είναι η μείωση του ποσοστού του εισπνεόμενου διοξειδίου του άνθρακα, αλλά και λοιπών βλαβερών σωματιδίων. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, συμβάλλουν στην βελτίωση της ποιότητας του αέρα, τόσο στο εξωτερικό, όσο και στο εσωτερικό του κτηρίου, προσφέροντας αέρα με μεγαλύτερα ποσοστά οξυγόνου.

Ακολούθως, τα φυτά, τόσο λόγω της αντανακλαστικής τους ικανότητας, όσο και εξαιτίας της φωτοσύνθεσης, της διαπνοής και της εξάτμισης, μπορούν να αντανακλούν την ηλιακή ακτινοβολία, με αποτέλεσμα να μειώνεται η ήδη κατά τους καλοκαιρινούς μήνες αυξημένη θερμοκρασία στα κέντρα των πόλεων. Ομοίως, τροφή για τα φυτεμένα δώματα αποτελούν τα βαρέα μέταλλα, τα οποία προέρχονται από το βρόχινο νερό, εμποδίζοντάς τα να εισέλθουν στο υπέδαφος και κατ’ επέκταση στον υδροφόρο ορίζοντα, καθώς απορροφούν έως και το 75% του βρόχινου νερού. Εκτός των ανωτέρω, συμβάλλουν στην αποτελεσματικότερη θερμομόνωση του κελύφους του κτηρίου. Άρα προκύπτουν υψηλά ενεργειακά οφέλη, αφού ελαττώνουν τα έξοδα κλιματισμού έως 50%.

Επιπροσθέτως, αναβαθμίζεται η ποιότητα των κτηριακών εγκαταστάσεων, με επακόλουθο την αύξηση της εμπορικής, αλλά και της αντικειμενικής τους αξίας, καθώς αυξάνεται και η βαθμολόγηση του κτηρίου στην ενεργειακή του ταυτότητα.

Συμπερασματικά, μπορεί το οικονομικό κόστος να είναι μεγάλο, όμως η απόσβεση αυτού θα επέλθει μακροπρόθεσμα, εντός της πρώτης πενταετίας.

Σημαντικό είναι να υπάρξουν και κίνητρα για την σταδιακή «ανακαίνιση» των αστικών κέντρων με την εισαγωγή φυτεμένων δωμάτων, καθώς το μεγαλύτερο εμπόδιο είναι το κόστος υλοποίησης του έργου. Ίσως, η επιδότηση αυτών μέσω του προγράμματος «Εξοικονομώ – Αυτονομώ» θα ήταν μία βραχυπρόθεσμη λύση, μέχρι τη δημιουργία ενός νέου προγράμματος επιδότησης. Μέχρι η πολιτική βούληση να κατευθυνθεί σε έναν συντονισμένο προγραμματισμό σχετικά με αυτές, θαυμασμό θα προκαλούν οι ήδη διαμορφωμένες πράσινες οροφές, οι οποίες προσφέρουν έναν πνεύμονα πρασίνου σε ορισμένες περιοχές της χώρας και καλούν τους πολίτες να καλλιεργήσουν την περιβαλλοντική τους συνείδηση, επιδιώκοντας την προστασία του περιβάλλοντος, ακόμη και στις πιο μικρές καθημερινές πράξεις.