Είμαι η Μαριλιάνα και μόλις ολοκλήρωσα τις σπουδές μου στην Ψυχολογία. Αυτό σημαίνει πως πρόλαβα να ολοκληρώσω την πρακτική μου άσκηση προτού ο κορωνοϊός φέρει τα πάνω-κάτω στις ζωές όλων μας. Στη δεύτερή μου μέρα ως ασκούμενη φοιτήτρια, λοιπόν, έτυχε να παραβρεθώ και να συμμετάσχω στη συνεδρία του Τ.. Κατά τη συνεδρία εκείνη, ο Τ. συνέβη να αναπτύξει ερωτικά συναισθήματα για μένα και να τα εκμυστηρευτεί αργότερα στην επόπτριά μου. Εννοείται πως, μετά από αυτό, η πρώτη συνεδρία του Τ. που παρακολούθησα ήταν και η τελευταία. Αυτό, ωστόσο, δεν είναι τελικά και τόσο αυτονόητο όσο πίστευα, διότι δεν είναι αυτονόητο πως όλοι οι ψυχολόγοι τηρούν τους κανόνες δεοντολογίας. Ευτυχώς, στην περίπτωσή μας, η επόπτριά μου δεν ήταν μία εξ αυτών.
Είναι ηθικό για τους θεραπευτές να διατηρούν σεξουαλικές σχέσεις με τους/τις ασθενείς τους; Η απάντηση είναι ΟΧΙ! Ένα πολύ μικρό ποσοστό των ψυχολόγων δε συμπεριφέρεται σύμφωνα με τους κανόνες ηθικής και δεοντολογίας και δε λαμβάνει καθόλου υπόψιν του τι είναι καλύτερο για τους θεραπευόμενούς τους. Ο θεραπευτής που εμπλέκεται σε σεξουαλική επαφή με ασθενή παραβιάζει έναν από τους βασικότερους κανόνες της θεραπευτικής επαφής, επειδή μια τέτοιου είδους επαφή καταστρέφει την αντικειμενικότητα που οφείλει να χαρακτηρίζει τη θεραπευτική σχέση και ενδεχομένως κλονίζει την εμπιστοσύνη του ασθενούς όχι μόνο προς τον θεραπευτή, μα και απέναντι στους ανθρώπους γενικότερα. Οι περισσότεροι θεραπευτές που προσπαθούν να εμπλέξουν την ερωτική επαφή στη θεραπευτική σχέση το κάνουν περισσότερες από μία φορές και σε περισσότερους από έναν/μία ασθενή. Απειροελάχιστοι ασθενείς οι οποίοι είχαν σεξουαλική επαφή με τους θεραπευτές τους ένιωσαν πως ωφελήθηκαν από το γεγονός ή αισθάνθηκαν καλύτερα για τον εαυτό τους. Μολονότι ο αρνητικός αντίκτυπος αυτής της επαφής μπορεί να γίνει αντιληπτός αμέσως, συνήθως φαίνεται αργότερα. Τη σεξουαλική επαφή με έναν θεραπευτή μπορεί να ακολουθήσει μεταγενέστερα μια αίσθηση κενού, λες και η συναίσθηση του εαυτού έχει μόνιμα αφαιρεθεί από αυτούς. Η αίσθηση του κενού ίσως συνοδεύεται από μια αίσθηση απομόνωσης.
Η πορεία της σεξουαλικής παρενόχλησης είναι συνήθως σταδιακή. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τον μύθο του «Βρασμού του βατράχου». Αν ένας βάτραχος αγγίξει βραστό νερό, θα υποχωρήσει αμέσως. Ωστόσο, όταν τοποθετηθεί σε μια «μπανιέρα», γεμάτη χλιαρό νερό που θερμαίνεται αργά για να βράσει, χαλαρώνει και προσαρμόζεται τόσο εύκολα στις αλλαγές της θερμοκρασίας, που βράζει μέχρι θανάτου πριν καν συνειδητοποιήσει τι έχει συμβεί. Όπως ακριβώς ο βάτραχος, μερικοί άνθρωποι διακόπτουν την επαφή και το βάζουν στα πόδια, ενώ άλλοι παραμένουν αντιμέτωποι με μια ακατάλληλη συμπεριφορά, που ο θεραπευτής τους τούς έχει διαβεβαιώσει ότι είναι απαραίτητη για την πρόοδό τους.
Σκόπιμο είναι να θυμόμαστε ότι «σεξουαλική επαφή» στη θεραπεία θεωρείται μια μάλλον ευρεία κλίμακα συμπεριφορών, πέραν της σεξουαλικής συνεύρεσης. Η σχέση μπορεί να γίνει σεξουαλική με πολλούς τρόπους, από λεκτικές νύξεις και σχόλια που (δι)εγείρουν σεξουαλικά συναισθήματα, ερωτικά αγγίγματα και φιλιά, ως το να υπάρχει στοματική, δια χειρός ή γενετήσια επαφή. Αν ο θεραπευτής σου σε ακουμπά με τρόπο που σου φαίνεται ανάρμοστος, μα ο ίδιος σε διαβεβαιώνει ότι πρόκειται απλώς για φιλικό άγγιγμα, εσύ είσαι αυτός που θα κρίνει τις επιδράσεις που έχει αυτό επάνω σου, εσύ είσαι ο καλύτερος κριτής. Αν ντρέπεσαι ή πιέζεσαι να τον αγγίξεις, είναι πιθανόν ο θεραπευτής σου να προσπαθεί να εμπλέξει το σεξ στη θεραπευτική σας σχέση.
Υπάρχει, παρ’ όλα αυτά και η αντίθετη πλευρά: είναι φυσιολογικό τα άτομα που κάνουν ψυχοθεραπεία να αναπτύσσουν τρυφερά ή ερωτικά αισθήματα για τον θεραπευτή τους ή να αισθάνονται σεξουαλική έλξη για αυτόν. Η συνήθης αυτή αντίδραση είναι γνωστή στην Ψυχολογία ως «αντιμεταβίβαση». Ο καλός θεραπευτής ενδιαφέρεται για σένα και προτίθεται να συζητήσει αυτά τα συναισθήματα και να σε βοηθήσει να βρεις άλλα άτομα στη ζωή σου, με τα οποία θα χτίσεις αμοιβαίες σχέσεις αγάπης, τρυφερότητας και στοργής.
Σε κάθε περίπτωση, είτε είσαι γυναίκα, είτε είσαι άνδρας, είτε non binary, το ζήτημα είναι ένα: ΔΕΝ ΦΤΑΙΣ ΕΣΥ. Ακόμη κι αν εσύ ήσουν αυτός που εξέφρασε πρώτος την έλξη του για τον θεραπευτή, αποτελεί δική του ευθύνη να μην εκμεταλλευτεί τα συναισθήματά σου. Οι σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ ασθενούς και θεραπευτή δεν είναι ποτέ ευθύνη του πρώτου. Αντιθέτως, έχεις πάντα κάθε δικαίωμα να προβείς σε οποιαδήποτε ενέργεια θεωρείς αναγκαία για την αποκατάσταση της ανάρμοστης συμπεριφοράς του θεραπευτή. Θα θέλαμε πολύ να δούμε στα σχόλια τη δική σου άποψη για το συγκεκριμένο θέμα, ή και να ακούσουμε προσωπικές εμπειρίες, επώνυμα ή και ανώνυμα. Περιμένουμε τη γνώμη σου!
